„Polskie Dokumenty Dyplomatyczne 1918, 11 listopada – 31 grudnia” (red. Sławomir Dębski) – recenzja i ocena

Z różnych powodów nie można było nadrobić zaległości związanych wydawaniem dokumentów dyplomatycznych wytworzonych przez polską dyplomację w XX wieku. Prezentowany tom Polskich Dokumentów Dyplomatycznych 1918 pod redakcją Sławomira Dębskiego jest dziewiątym w serii Polskie Dokumenty Dyplomatyczne wydawanej wydawanych przez Polski Instytut Spraw Międzynarodowych. Pierwsza pozycja z tej serii opublikowana została w 2005 roku. Poświęcono ją dokumentom wytworzonym przez polską dyplomację w 1972 roku.

Bazę materiałową Polskich Dokumentów Dyplomatycznych 1918 stanowią materiały odnalezione podczas kwerendy w Archiwum Akt Nowych. Zasób AAN reprezentują dokumenty z następujących zespołów: Komitet Narodowy Polski, Archiwum Ignacego Jana Paderewskiego, Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Akta Leona Wasilewskiego, Akta Erazma Piltza i Przedstawicielstwo Rady Regencyjnej Królestwa Polskiego w Rosji. Na tom Polskich Dokumentów Dyplomatycznych z 1918 roku składają się również materiały wyselekcjonowane z innych archiwów. Pochodzą one między innymi z: Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce, Centralnego Archiwum Wojskowego, Działu Rękopisów Biblioteki Naukowej Polskiej Akademii Umiejętności i Polskiej Akademii Nauk w Krakowie, National Archives w Londynie oraz z Ministerstwa Spraw Zagranicznych (dokumenty opublikowane w „Monitorze Polskim”).

Przesłanką, która zdecydowała o doborze materiałów przez komitet redakcyjny było ich znaczenie i reprezentatywność. Są to, bowiem dokumenty, które ukazują główne szlaki ówczesnej zagranicznej polityki polskiej. Polskie Dokumenty Dyplomatyczne 1918 pokazują również to, jak kształtowała się formacja, która w późniejszym czasie reprezentowała Polskę w jej relacjach z zagranicą. Na uwagę zasługuje fakt, że materiały zamieszczone w tomie mają różnorodną formę ortograficzną, interpunkcyjną i stylistyczną. Pokazuje to, że ich autorzy wywodzili się z trzech zaborów, mieli niejednokrotnie różne wykształcenie. Wpłynęło to na formę dokumentów. Fakt ten, z pozoru błahy, ukazuje, że powstająca z niebytu Polska musiała scalić trzy różne dotychczas zbiorowości – nie tylko plamy na mapie, ale rozwijające się odmienne społeczności.

Polskie Dokumenty Dyplomatyczne 1918 są pracą godną polecenia. Przede wszystkim omawiany tom pokazuje, że rodząca się po latach zaborów polska dyplomacja niczym nie ustępowała tej z państw zachodnich. Jednocześnie potrafiła dokonać karkołomnych wyczynów, by zrealizować swoje cele. Polskie Dokumenty Dyplomatyczne mogą być dobrą pomocą dla nauczycieli historii czy współczesnych polskich dyplomatów, którzy szukają odpowiedzi na nurtujące ich pytania. Natomiast dla badaczy historii są nieocenione, bowiem skracają czas poszukiwań kluczowych źródeł, dając im do ręki materiał, który w wielu wypadkach jest niedostępny lub trudny do odnalezienia.

Zredagował: Kamil Janicki