„Polska Niepodległa. Encyklopedia PWN” - recenzja i ocena
W XVIII wieku prace nad siedemdziesięcioma tysiącami haseł zawartych w Wielkiej Encyklopedii Francuskiej trwały ponad dwie dekady. Dwa i pół wieku później Wikipedia w krótszym czasie osiągnęła poziom ponad trzydziestu milionów artykułów i blisko trzystu wersji językowych. Pytanie o zasadność wydawania papierowych encyklopedii powraca więc nieustannie. Rozwiązanie mogą stanowić specjalistyczne publikacje tematyczne, takie jak Polska Niepodległa. Encyklopedia PWN.
Pierwsze wydanie recenzowanego tytułu ukazało się w dziewięćdziesiątą rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości. Dziesięć lat później, w ramach cyklu publikacji niepodległościowych Państwowego Wydawnictwa Naukowego, encyklopedię wznowiono w dobrze prezentującej się, biało-czerwonej oprawie. Mogą sięgnąć po nią zarówno czytelnicy w wieku szkolnym, jak i osoby dorosłe. Poza szatą graficzną, atutem książki jest zgromadzenie w jednym miejscu potrzebnej wiedzy na temat II Rzeczpospolitej.
Nawet podczas pobieżnego przeglądania tekstu możemy natrafić na hasło, którego długo szukalibyśmy w monografiach dotyczących omawianego okresu. Za przykład może posłużyć Biełgorodzki Pułk. Była to polska jednostka w armii carskiej, która po rewolucji październikowej opowiedziała się za nową władzą i uczestniczyła w ustanawianiu sowieckiego porządku.
Encyklopedia została podzielona na kilka działów: „Historia”, „Społeczeństwo i gospodarka”, „Nauka i oświata”, „Literatura”, „Sztuka”, „Muzyka”, „Teatr i film”, „Książka, prasa i radio” oraz „Sport”. Każda dziedzina została poprzedzona artykułem wprowadzającym. Publikację zamyka obszerny aneks źródłowy, który zawiera m.in. dokumenty ustrojowe. Polska Niepodległa zawiera blisko dwa tysiące haseł, pół tysiąca ilustracji oraz liczne mapy i tabele ułatwiające czytelnikowi zrozumienie prezentowanych zagadnień.
Przyjęty podział i wybór opisanych zagadnień siłą rzeczy jest subiektywny i selektywny. Dla porównania: działy „Nauka i oświata”, „Literatura”, „Sztuka”, „Muzyka”, „Teatr i film”, „Książka, prasa i radio” zostały rozdzielone. Równie dobrze można było ująć je w jednym dziale poświęconym kulturze. Przy tej specyfice tytułu każdy podział będzie dyskusyjny. Podobnie jak dobór biogramów do poszczególnych kategorii.
Utrudnieniem dla autorów publikacji było ponadto przypisanie poszczególnych osób działających na przełomie epok do okresu międzywojennego. Przykładowo, w dziale „Nauka i oświata” zabrakło miejsca m.in. dla profesora Kazimierza Michałowskiego (1901-1981), słynnego archeologa uhonorowanego popiersiem ustawionym przed budynkiem Muzeum Egipskiego w Kairze. Nawigację po encyklopedii ułatwiłoby umieszczenie na ostatnich stronach indeksu haseł oraz kalendarium wydarzeń.
Drugie wydanie Polski Niepodległej zostało przygotowane w ramach obchodów stulecia odzyskania przez Polskę niepodległości. Hasła odnoszą się także do lat i wydarzeń bezpośrednio poprzedzających dzień 11 listopada 1918 roku. Wydawca nie pozostawia wątpliwości, że „dziełem odbudowy” kierował Józef Piłsudski. Biogram poświęcony postaci marszałka jest zdecydowanie najdłuższy. Dużo miejsca poświęcono także wojnie polsko-bolszewickiej. Dział „Historia” otwiera reprodukcja słynnego obrazu Józef Piłsudski na Kasztance Wojciecha Kossaka. Część źródłowa rozpoczyna się natomiast odezwą Komendanta z dnia 6 sierpnia 1914 roku, a kończy ustawą o ochronie imienia marszałka z dnia 7 kwietnia 1938 roku.
Z drugiej strony, w publikacji możemy znaleźć również noty poświęcone mniejszościom narodowym oraz „ciemniejszym” aspektom polskiej historii, takim jak Bereza Kartuska oraz Proces brzeski. Warto zatem podkreślić, że autorzy książki podjęli się trudu zmieszczenia w encyklopedycznych ramach całości problematyki epoki międzywojennej: rozpoczynając od polityki i historii, przez kulturę i społeczeństwo, kończąc na zagadnieniach gospodarczych.
Mimo wyżej opisanych uwag oraz niemałej ceny zaproponowanej przez wydawcę, tytuł zasługuje na docenienie i wysoką ocenę. Po biało-czerwoną encyklopedię może sięgnąć czytelnik w każdym wieku, co należy uznać za jej największą wartość. Ma to duże znaczenie dla przypominania kolejnym pokoleniom historii i dorobku Drugiej Rzeczpospolitej.
Dobrze się stało, że setną rocznicę odzyskania niepodległości PWN zdecydował się uświetnić wydaniem encyklopedii. Książka ta bez wątpienia będzie stanowić ozdobę każdej domowej biblioteczki. Zachęcam do lektury!
