Piast Kołodziej i krwawa zemsta

Topór zmierzał prosto ku mojej głowie. Wyszczerbiona, pokryta rdzą głownia zakreśliła szeroki łuk w powietrzu. Zamach wzięty przez przeciwnika wydawał się przesadzony, poświęcając szybkość ciosu na rzecz siły. Jeżeli doszedłby celu, prawdopodobnie rozłupałby mi czaszkę na drobne kawałki.

Uniosłem trzymany w lewicy szczyt, na wpół odbijając, na wpół blokując nadchodzące uderzenie. Metal uderzył z głośnym łoskotem o wzmocnione niewyprawioną skórą drewno.

Niemal jednocześnie po prawej stronie mignął ciemniejszy kształt. Sunąca równolegle do ziemi tarcza grzmotnęła w mój bark, wzniecając ogniska palącego bólu. Nie miałem czasu rozwodzić się nad otrzymanym ciosem, gdyż uciekając przed kopnięciem, musiałem uskakiwać do tyłu.

Piast Kołodziej na XIX-wiecznym obrazie Walerego Eljasza-Radzikowskiego

Odskoczyłem na dwa kroki i przygotowałem się na kąśliwy ruch topora wyprowadzony w kierunku biodra. Zasłoniłem tarczą prawą stronę ciała i gdy tylko siekiera napastnika została zablokowana, wyprowadziłem własny cios z półobrotu.

W przypływie agresji przeciwnik zapomniał najwyraźniej o obronie.

Tępy koniec mojego topora trafił zaskoczonego młodzieńca w udo tuż pod szczytem. Zanim zdążył wybrzmieć jego krzyk bólu i wściekłości, naparłem na niego swoją tarczą, popychając ją dodatkowo całym ciałem. Ustawienie nóg przeciwnika zostało zakłócone na tyle, że nie był w stanie utrzymać równowagi. Popchnięty, runął na ziemię niczym kłoda. W tej pozycji niewiele mógł zrobić. Natomiast przede mną widniało wiele możliwych płaszczyzn ataku.

– Ten udawany cios na odlew i następujące po nim uderzenie brzegiem szczytu zrobiło się stare już zeszłej zimy – powiedziałem, patrząc z wyrzutem na leżącego.

Odpowiedziały mi jedynie gniewne błyski jego niebieskich oczu. Spoczywający na ziemi chłopak był jeszcze młody, choć zaczynał wkraczać w wiek męski. Przestał już rosnąć i trzeba przyznać, że bogowie nie poskąpili mu wzrostu. Podobnie jak ja, górował nad większością innych mężów o dobre pół głowy. Tym, co wyjątkowo go wyróżniało, było nad wyraz przystojne oblicze. Długie blond włosy, równo rosnąca broda i wąsy oraz regularne, wyraziste rysy zawróciły w głowie niejednej pannie.

Musiałem przyznać, że czasem zazdrościłem przyjacielowi urody. Nie byłem może przesadnie odpychający, ale na tle towarzysza mój płaski, szeroki nos, kanciasta szczęka i pospolite ciemne włosy musiały rzucać się w oczy. Najbardziej było mi żal, iż bogowie nie obdarzyli mnie tak bujną brodą. To, co z rzadka wyrastało na mojej twarzy, nie tylko ponosiło klęskę w próbie dodania powagi, lecz wręcz jej odejmowało. Już dawno zatem musiałem opanować znakomicie sztukę golenia się.

– Nie musiałeś jednak bić tak mocno – dodałem, gdy dłuższą chwilę nie odpowiadał. – To tylko ćwiczenia.

– Trzeba było lepiej się bronić, Ściborze – wycedził Piast.

– Woja, który nie potraf się uchylić przed uderzeniem tarczą, nie potrzebuje żadna znana mi drużyna.

Westchnąłem. Mój przyjaciel miał wiele niezaprzeczalnych zalet, ale umiejętność pogodzenia się z porażką do nich nie należała. Piast imponował zwinnością i krzepą, lecz szczęśliwie dla mnie zawsze ustępował mi w szybkości.

– Teraz boli mnie bark – rzuciłem z wyrzutem. Chowając toporek za pas, schyliłem się, by podać rękę przyjacielowi. Ten złapał ją mocno i zaczął wstawać.

– Może w końcu nauczysz się… – Piast przerwał w pół słowa, a oczy rozszerzyły mu się z niedowierzania. Zdziwiony, podążyłem za jego spojrzeniem i zamarłem.

Aby nam nie przeszkadzano w ćwiczeniach, opuszczaliśmy rodzinną osadę i przepływaliśmy łodzią spory kawałek w dół Wrześnicy. W odległości pozwalającej jednak nie spuszczać Brójnic z oczu znajdowała się przybrzeżna polanka idealna do naszych potrzeb. Mieliśmy doskonały widok na to, co się właśnie działo.

Nad strzechami rodzinnych domów unosiła się łuna pożaru i ciemny, gęsty dym. Cokolwiek było powodem ognia, nasi pobratymcy znajdowali się w niebezpieczeństwie.

Piast wiosłował jak opętany. Pomimo jego nadludzkich wysiłków łódź musiała jednak pokonać silny, przeciwny prąd rzeki. Z kolejnymi uderzeniami serca czułem w ustach coraz paskudniejszy i gorzki smak traconej nadziei. Choć palisada osady była coraz bliżej z każdą pokonaną falą, nie uspokajało mnie to ani trochę. Mogliśmy już wszak rozróżnić, które budynki trawi pożar.

Piast Kołodziej i Rzepicha

Woda zaczęła nieść wrzaski, szczęk metalu o metal i inne odgłosy walki. A zatem nie był to zwykły pożar, ktoś próbował przemocą zdobyć naszą osadę. Spojrzałem na Piasta i zobaczyłem, jak jego wargi zaciskają się mocniej niż zwykle. Podobnie jak ja wiedział, że może być za późno na jakąkolwiek pomoc.

Zaczął wiosłować jeszcze szybciej. Po czasie wydającym się wiecznością nasza rozpędzona łódź wbiła się głęboko w piasek małej plaży. Chwyciwszy toporki, wyskoczyliśmy na brzeg i pośpieszyliśmy do znajdującej się nieopodal bramy. Biegnąc wzdłuż drewnianej palisady, nie dostrzegliśmy nikogo, kto broniłby osady od strony wody. Jednak wrzaski kobiet, krzyki mężczyzn i nieustanne ujadanie psów dobiegające ze środka stanowiły wystarczającą podpowiedź tego, co działo się wewnątrz ogrodzenia.

Piast dobiegł do bramy pierwszy. Była uchylona, więc zanim do niego dotarłem, zdążył rozewrzeć ją szerzej. Naszym oczom ukazał się przerażający widok. Środkowa część osady, zamieszkana przez najbogatszych gospodarzy, stała w płomieniach.

Drewniana, ciasna zabudowa łatwo ulegała niszczycielskiej sile ognia, który zaczynał już trawić kolejne kwartały. Pomiędzy domostwami leżało na piaszczystych uliczkach wielu zakrwawionych mężów – naszych sąsiadów. Niektórzy padli z toporkami czy kiami w rękach, innych zaszlachtowano niczym bydło.

Kilkudziesięciu ciężkozbrojnych wojów kontynuowało dzieło zniszczenia. Niektórzy za pomocą pochodni podpalali nienaruszone jeszcze strzechy, inni bili lub siłą wyciągali z chat kobiety. Każdy z nich prezentował się niezwykle groźnie w metalowym hełmie i koszulce kolczej okrywającej tors splotem małych stalowych kółeczek. Po jakości ich włóczni, toporów i długich noży znać było, że nie należeli do przypadkowych rębaczy. Większa grupa napastników zbierała ocalałych mieszkańców grodu na pustym wewnętrznym placu. Skuleni mężczyźni i kobiety cierpieli pod razami zadawanymi ciężkimi kiami lub trzonkami włóczni.

Ten tekst jest fragmentem książki Krzysztofa Jagiełły „Piast mściciel”:

Kilka kroków od nas, nieopodal bramy, pod jedną z chat dwójka najeźdźców szarpała się z żoną Bytomira, której na wpół rozerwana suknia jasno sygnalizowała intencje napastników.

Jej mąż leżał tuż obok na ziemi, w powiększającej się coraz bardziej czerwonej kałuży. Dwaj wojowie rechotali szyderczo, wykręcając kobiecie ręce.

Pomimo braku jakiegokolwiek doświadczenia wojennego obydwaj wiedzieliśmy, że nie mamy szans w walce z uzbrojonymi po zęby i opancerzonymi rębajłami. Spojrzeliśmy jednak po sobie, skinęliśmy jednocześnie głową i ruszyliśmy z bojowym wrzaskiem na napastników.

Piast na rysunku Guagniniego

Zdziwieni wojownicy porzucili niewiastę i odwrócili się w naszym kierunku. Piast pobiegł na wyższego z nich, posługującego się dwuręcznym toporem. Wymierzył cięcie, próbując wrazić ostrą krawędź w niechronione kolczugą przedramię przeciwnika. Ten jednak zastawił się toporem, trzymając go oburącz, i sparował cios na drewniany trzonek. Nie zmieniając chwytu obu dłoni, wykręcił stopy i nadając rotacji reszcie ciała, zamachnął się. Piast dostrzegł manewr zbyt późno i został trafiony spodem rękojeści tuż nad krawędzią tarczy. Nieszczęśliwie się złożyło, że trzonek uderzył go prosto w skroń. Zaskoczony, nie zdążył nawet osłabić siły ciosu ruchem głowy lub unikiem.

Zatoczył się i przewrócił o własne nogi. Tarcza i topór wypadły mu z bezwładnych dłoni przy zetknięciu z ziemią.

Nie byłem w stanie ruszyć mu na ratunek, gdyż mój przeciwnik przystąpił do ataku. Jeżeli wcześniej narzekałem na brak opamiętania Piasta podczas ćwiczeń, teraz musiałem zweryfikować swoją opinię. Wojownik uderzał bowiem toporkiem z siłą znacznie przekraczającą wszystko, czego do tej pory doświadczyłem. Wściekłość jego ataków czułem w całym ramieniu nawet przez ciężką ćwiczebną tarczę. Dotrzymywałem jednak pola, blokując wszystkie nadchodzące ciosy. Kiedy przeciwnik zanadto się odsłonił, zaryzykowałem kontratak. Moje uderzenie zmierzające ku jego głowie zostało pewnie sparowane mniejszym i lżejszym szczytem przeciwnika. Natychmiast zostałem zmuszony do odskoczenia przed błyskawiczną kontrą. Gdy jeszcze łapałem równowagę, wojownik natarł na mnie całym ciężarem ciała. Dwie tarcze gruchnęły o siebie, a ja poczułem, jakbym starł się właśnie z wozem z sianem. Impet przewrócił mnie na ziemię.

Hełm przeciwnika skonstruowany był w taki sposób, że pokrywał nie tylko czubek głowy, lecz także jej boki oraz oczy wraz z nosem. Nadawał mu przerażający, nieludzki wygląd. Nie widziałem zatem wzroku rywala. Ale dolna połowa twarzy mówiła wszystko. Gdy szedł w moim kierunku, na jego usta wypełzł szeroki, paskudny uśmiech ukazujący liczne braki w uzębieniu.

Próbowałem się wycofać na czworakach, lecz z każdym kolejnym krokiem przeciwnik zbliżał się coraz bardziej. Wiedział, że ma znaczną przewagę i już mu nie ucieknę, a zatopienie głowicy topora w moim ciele było kwestią czasu.

I wtedy wydarzył się cud.

Prosto w wyszczerzone usta wojownika wleciała z impetem strzała. Nowo otwarta rana buchnęła potokiem krwi, zalewając jego twarz, szyję i korpus. Trzymając za sterczącą z gardła brzechwę i wydając rzężące oraz bulgoczące odgłosy, mężczyzna upadł na kolana. Po kilku chwilach walki o życie przewrócił się bez czucia, a piach pod jego ciałem przyjmował nową porcję krwi w rytm ostatnich uderzeń umierającego serca. Oszołomiony, nie byłem w stanie odwrócić wzroku od brązowych lotek użytych do zrobienia strzały.

Ocucił mnie upadek zakrwawionego kompana mojego niedawnego przeciwnika, który zwalił się obok na ziemię niczym upuszczony stos drewna na opał. Jęcząc i postękując, próbował wstać. Szło mu to opornie, a każda chwila zdawała się zaciekłą walką z własnym ciałem. Nie dane mu było dokończyć zmiany pozycji.

Od strony leżącego na ziemi Piasta podszedł z obnażonym, zakrwawionym mieczem potężnie zbudowany brodacz.

Posturą przypominał bardziej niedźwiedzia niż człowieka. Nie tylko należał do najwyższych ludzi, jakich widziałem w życiu, ale ważył pewnie więcej niż ja i Piast razem wzięci. Szerokie barki oraz wydatne brzuszysko otulone były ciepłymi futrami i spięte licznymi skórzanymi pasami. Długie, splecione w warkocz blond włosy podgolił na styl północny aż do czubka głowy. Wrażenie nadnaturalności jego postury wzmacniał stos futrzanych zwierzęcych skór przywiązanych do pleców.

Moją uwagę najbardziej pochłonął jednak trzymany w ręku przybysza miecz. Nigdy nie widziałem tak znakomitej broni. Miał zakrzywiony, rzeźbiony w żmijowe wzory jelec separujący dłoń od obustronnie tnącego, długiego na półtora łokcia ostrza, które zwężało się na końcu, tworząc delikatny szpikulec. Na zwieńczeniu rękojeści błyszczała pasująca do zdobień jelca okrągła głowica. Choć wygląd mężczyzny przywodził na myśl dzikich bogów lasu, jakość dzierżonego przezeń miecza wymuszała natychmiast szacunek należny najmożniejszym wojownikom. Niedźwiedź, jak nazwałem go w myślach, wykonał szybki, oszczędny ruch prawicą i wraził ostrze w szyję próbującego powstać woja, który z głuchym łoskotem opadł na ziemię.

– Jesteś ranna? – spytał ostry, kobiecy głos zza moich pleców.

Obejrzałem się i ku memu zaskoczeniu ujrzałem młodą, szczupłą dziewczynę o prostych, rudych włosach splecionych w warkocz. Ubrana była w wygodny męski kaftan. Podobnie jak Niedźwiedzia otulały ją zwierzęce futra. W prawicy dzierżyła myśliwski łuk, a przez plecy przewiesiła kołczan. Zza jej barku wystawały lotki o brudnawej, brązowej barwie.

Pytanie rudowłosej było skierowane do żony Bytomira, szlochającej nad ciałem zmarłego męża. Wyrwany z rozkojarzenia, spojrzałem na przyjaciela. Kilka kroków ode mnie Piast gramolił się właśnie na nogi. Wyglądało na to, że pomijając kilka siniaków, wyszliśmy z potyczki bez szwanku.

– Kim jesteście? – spytałem, widząc, jak dwójka, która właśnie uratowała nam życie, zmierza w kierunku bramy. Olbrzymi mężczyzna nawet nie zaszczycił mnie spojrzeniem. Kobieta jednak odwróciła się i powiedziała:

– Uciekajcie stąd. Ratujcie się, póki możecie.

Ten tekst jest fragmentem książki Krzysztofa Jagiełły „Piast mściciel”:

– Nie możemy zostawić naszej osady w potrzebie! – zaprotestowałem. – Pomóżcie nam, a nie ominie was nagroda.

Potężny mężczyzna parsknął. Nie wyglądał na przekonanego.

– Osada już stracona – wyjaśniła dziewczyna. – Możecie jedynie dać się zabić lub schwytać.

– Nie możemy zostawić naszych rodzin! – Piast potrząsnął gwałtownie głową. – Jeśli je uratujemy, wciąż mogą czmychnąć w lasy.

– A gdzie mieszkały wasze rodziny? – odezwał się po raz pierwszy Niedźwiedź. Głos miał taki, jakiego należało się spodziewać po jego posturze. Niski i tubalny. Zaskakujący jednak był dziwnie brzmiący zaśpiew nieznajomego. Choć mówił po naszemu, najwyraźniej wychował się w innej kulturze.

Piast na miedziorycie XVII i XVIII w. ze zbiorów Austriackiej Biblioteki Narodowej

– Tam, przy majdanie. – Wskazałem dłonią w stronę środka osady. Gdy sam spojrzałem w tamtym kierunku, łzy gwałtownie napłynęły mi do oczu. Cały teren przy głównym placu stał w płomieniach.

– Tam już nikogo nie ma – odpowiedział dziwnie spokojnie olbrzymi mężczyzna. – Ten teren został zaatakowany jako pierwszy.

– To prawda – potwierdziła dziewczyna. – Jeżeli wasze rodziny się tam znajdowały, zginęły w pierwszej rzezi.

– Nie wiesz tego! – wyrzucił z siebie Piast. – Chodźcie z nami i pomóżcie nam. Sprawdzimy.

– Nie byliście nawet w stanie uratować tej kobiety przed dwoma wojami. – Niedźwiedź wzruszył ramionami. – Jeżeli nie czmychniecie natychmiast w lasy, już jesteście trupami.

– Znacie okolicę – dodała dziewczyna. – Pomóżcie nam, a kiedy się uspokoi, będziecie mogli wrócić i sprawdzić, czy rodzina przetrwała. Albo podjąć próbę odbicia.

Spojrzeliśmy z Piastem po sobie. Na jego brudnej, osmalonej twarzy dostrzegłem dwa wyraźne ślady przetarte przez łzy.

Ostatni raz widziałem go łkającego, gdy chciał pomagać ojcu w pracy, a był na to jeszcze za mały. Sam pewnie nie wyglądałem lepiej, bo oczy także zaszły mi łzami. Otarłem je brudnym rękawem koszuli.

– Zrobimy, jak radzicie – powiedziałem, czując, jak ciężar wypowiadanych słów odkłada się na dnie mojej duszy.

– W lasy! – krzyknął Piast.

Pomimo ciepła ogniska czułem chłód mrożący krew w żyłach.

Wpatrywałem się tępo w trawione przez płomienie konary, niezdolny do jakiejkolwiek czynności. Siedzieliśmy z Piastem bez słowa przy ognisku rozpalonym pośrodku małej polanki. Po drugiej stronie, na grubym przewróconym pniu, spoczął nasz nowy towarzysz. Dziewczyna opuściła obozowisko i ruszyła w las, by poszukać czegoś do jedzenia. Wdowa po Bytomirze zasnęła oparta o kamień, podkulając nogi i opierając głowę na kolanach.

– Jesteśmy zgubieni, Ściborze – rzekł w końcu Piast, zwany Kołodziejem.

Spojrzałem na niego z kompletną pustką w głowie. „Jak to zgubieni?”

– W chwili próby okazaliśmy się śmierdzącymi tchórzami – wyjaśnił z typowym dla niego taktem. – Uciekliśmy niczym zające.

– Gdybyśmy zostali, zginęlibyśmy – odpowiedziałem, choć bez przekonania.

– Byłoby lepiej, przyjacielu – westchnął Piast. – Przynajmniej duchy naszych przodków nie nawiedzałyby nas z wściekłości.

– Zrobiliśmy to, aby odszukać rodziny, gdy się uspokoi – odparłem.

– Obaj wiemy, że to tylko czcza gadanina. – Piast zacisnął szczęki. – Nasi rodzice i siostry nie żyją.

Nie wiedziałem, co odpowiedzieć. Istotnie, po przemyśleniu sprawy na chłodno nie znajdowałem żadnego usprawiedliwienia dla naszego zachowania. Postąpiliśmy jak tchórze.

– Za to teraz ich pomścicie – odezwał się nagle Niedźwiedź.

Piast na ilustracji z początków XVII w.

Odwróciłem głowę w jego stronę, lecz nie wytrzymałem długo patrzenia mu w oczy. Zawstydzony, spuściłem wzrok i zacząłem przyglądać się toporkowi zabranemu przez moją wybawczynię zastrzelonemu wojownikowi.

Piast nie odezwał się, co mogło jedynie oznaczać, że rozważał słowa Niedźwiedzia. Pomysł wydawał się nęcący, choć jego wykonanie zapewne graniczyłoby z próbą wzbicia się w tej chwili w powietrze.

– Moglibyśmy – przyznał mój przyjaciel.

– Opowiem wam coś – zaczął brodacz ze swoim dziwnym akcentem. – Gdy byłem młodszy, należałem do zaufanych wojowników jarla w mojej ojczyźnie. Przyjąłem jego żelazną bransoletę. Ślubowałem przelewać za niego krew.

– Kim jest jarl? – zapytałem.

– To taki nasz książę. Władca plemienia obrany na Tingu.

– Na wiecu? – sprecyzowałem.

– Mniej więcej – przytaknął olbrzym. – W każdym razie przybyła do naszej osady delegacja innego, zaprzyjaźnionego jarla. Aby uświetnić ich obecność, wyprawiliśmy wielką ucztę.

Jakikolwiek był zamiar Niedźwiedzia, skupił naszą uwagę i odciągnął od innych myśli. W tej chwili oczami wyobraźni widziałem wioskę pełną potężnych ludzi posturą co najmniej dorównujących naszemu rozmówcy, a także przemawiających przed wiecem jarlów, prawdziwych gigantów kilkukrotnie przewyższających wzrostem normalnych mężów.

– Schlaliśmy się jak dzikie świnie. Wielu z nas zwaliło się wtedy pod stoły. Przybysze zaś pili oszczędnie. Maczali wąsy w kielichach i udawali, że dotrzymują nam kroku. Gdy część z nas się pospała, oni uderzyli. Zaszlachtowali wielu z nas, łącznie z jarlem.

– Dranie – wyszeptałem.

– Ale jacy sprytni – westchnął Piast.

– Niezwykle – potwierdził mężczyzna. – Choć wraz z grupą kobiet i wojowników udało nam się zbiec z wioski.

– I co dalej? – spytałem.

– Uleczyliśmy rany, naprawiliśmy ekwipunek i poprosiliśmy o pomoc zaprzyjaźnionych sąsiadów. Doskonale znaliśmy teren.

Gdy nadszedł czas, wróciliśmy i dokonaliśmy zemsty. Niedźwiedź przerwał na chwilę opowieść i dorzucił dwa grubsze kawałki drewna do ogniska. Przeszedł przez polanę i przykrył Bytomirową wdowę jednym ze swoich futer.

– Morał tej historii jest taki – podjął po chwili, wciąż patrząc na śpiącą na siedząco kobietę – że być może powinnością mężczyzny było pozostanie i walka o wasze domostwa. Ale zapewne oddalibyście wówczas życie albo dali się zniewolić.

Wanda, legendarna księżniczka Polaków (domena publiczna)

Myślę, że znacznie lepiej uhonorujecie pamięć rodzin, mszcząc się na ich oprawcach.

– Nie damy rady walczyć z taką potęgą – westchnąłem.

– Widzę to tak. – Wojownik pogładził swą brodę. – Gdyby nie my, już bylibyście martwi. Żyjecie zatem w pożyczonym od bogów czasie. Jeżeli nie uda wam się zemścić na choćby jednym napastniku – trudno. Ale jeśli wasze topory posmakują choć trochę krwi…

– Jaźnie naszych rodzin będą o tyle spokojniejsze – dokończył Piast. Jego twarz spięła się w ostrym grymasie. Zaciskał mocno zęby i wbijał we mnie pełne skupienia spojrzenie. Podobnie jak ja, czuł zapewne wstyd, ale opowieść Niedźwiedzia dała nam nowy cel.

– Co myślisz, przyjacielu? – spytałem.

– Myślę, że nasz towarzysz ma rację – odpowiedział po chwili. – Jedyna szansa na zmazanie hańby to pomszczenie naszych współplemieńców.

Skinąłem głową. Czułem, że dzisiejszego dnia stała się rażąca niesprawiedliwość i jedynym sposobem na choć częściowe ukojenie bólu jest utopienie go we krwi.

– Pomścimy ich – potwierdziłem na głos. – Damy z siebie wszystko.

– To za mało – oświadczył Piast.

– Cóż jeszcze możemy zrobić? – spytałem.

– Przysięgnijmy.

Przełknąłem ślinę. Czym innym jest silne postanowienie zemsty, a czym innym formalna obietnica. Na myśl przyszły mi od razu wszystkie opowieści babki o losie krzywoprzysięzców.

Wiedziałem jednak, że nie było innego sposobu.

– Na słońce zatem? – spytałem.

– Nie – zaprzeczył Piast. – To przysięga wojowników.

Wyjąłem nóż i rozciąłem skórę na wewnętrznej stronie lewej dłoni. Świeżo otwarta rana zapiekła szczypiącym bólem. Ofiara z krwi nie była konieczna, ale z pewnością zwracała uwagę sił starszych i potężniejszych niż ludzie.

Ten tekst jest fragmentem książki Krzysztofa Jagiełły „Piast mściciel”:

– Klnę się na Peruna – zacząłem. – Przysięgam, że pomszczę śmierć mojej rodziny lub sczeznę, próbując.

– Klnę się na Peruna – potwierdził łamiącym się głosem Piast, który wziął ode mnie nóż i również naciął swą dłoń. – Przysięgam, że pomszczę śmierć mojej rodziny lub sczeznę, próbując.

– A jeżeli któryś z nas złamie słowo… – podjąłem, lecz głos uwiązł mi w gardle.

– …niechaj Wołos Żmij wciągnie go do podziemi – dokończył Piast.

Zaszumiało mi w głowie. Miałem wrażenie, że ognisko rozżarzyło się mocniejszym blaskiem, jakby dając nam znak, że bogowie przyjęli obietnicę. Spojrzałem w oczy przyjaciela i dostrzegłem w nich niepewność. Zapewne aby dodać sobie animuszu, rzekł:

– Teraz nie ma już wyjścia. Pomścimy ród.

– Ale najpierw może coś zjecie – rzuciła dziewczyna wychodząca z ciemnego lasu na oświetloną ogniskiem polanę.

W rękach niosła pochodnię i dwa zakrwawione zające. Dopiero w tej chwili dotarło do mnie, jak bardzo jestem głodny. Od rana nic nie jedliśmy, a było już grubo po północy.

Piast na ilustracji z początków XVII w.

– Upolowałaś zwierzynę w nocy? – zdziwił się Piast. – Jesteś wiłą? Demonem?

– Od razu leśną babą – roześmiała się rudowłosa. – Niestety, nie widzę w ciemnościach.

– To skąd ta zwierzyna? – zaniepokoiłem się. Czyżbyś przyzywała leśne potwory?

– Myśliwi z waszej osady rozstawili wnyki – odpowiedziała kobieta, wyjmując z pochwy wiszącej u pasa długi, prosty nóż.

– Łowczy są wszędzie tacy sami, bo zwierzyna ma podobne zwyczaje. Jeśli wiesz, gdzie szukać, może ci się poszczęścić.

– Laliczaj i Dobromysław nie przyszli wieczorem sprawdzić sideł – powiedziałem.

– Ano inne mieli problemy – zgodziła się rudowłosa, rozcinając wprawnie skórę. – Raczej nie będą mieli pretensji, że pożyczyliśmy sobie ich łup.

Od wody zawiał mocniejszy wiatr i zrobiło się nagle zimniej. Owinąłem się mocniej skórą wyciągniętą z naszej łodzi. Niewiele pomogło.

– Lepiej nie kusić zmarłych po nocy – powiedział Piast, jakby czytając w moich myślach. – Mieszkańcy jeszcze niepochowani. Mogą się zeźlić.

– Nie bój się. W razie czego Niedźwiedź nas obroni – odrzekłem, wpatrując się w zające nabijane na gałęzie przez sprawne, drobne paluszki. Dłonie dziewczyny drgnęły.

– Niedźwiedź? – zapytała rozbawiona.

– Twój kompan – odpowiedziałem zmieszany, wzbudzając jej śmiech. – Nie za bardzo była okazja, by wymienić imiona. Ścibor jestem. A to mój przyjaciel Piast.

– Niedźwiedź. – Młoda kobieta nie przestawała się uśmiechać. – Sympatycznie cię nazwano, ojcze.

– Jestem Bjorn – powiedział mocarny mężczyzna. – A to moja córka, Samboja.

– Chcieliśmy podziękować wam za ratunek – wtrącił się Piast, taksując tę dwójkę uważnym spojrzeniem. – Gdyby nie wy, pewnie bylibyśmy już martwi. A bez porządnego pochówku duchy błąkałyby się, szukając drogi do Nawii.

– Byliśmy w pobliżu – powiedziała rudowłosa. – Razem łatwiej było uciec.

– Właśnie. – Ocknąłem się z transu wywołanego łakomym wpatrywaniem w pieczone na ogniu zające. – Jak w ogóle się znaleźliście w Brójnicach?

– Przybyliśmy przed południem – odpowiedział Bjorn i odwrócił się ku nam plecami, by pokazać obciążający go pakunek.

– Zamierzaliśmy sprzedać skóry i poroża.

– Jesteście myśliwymi? – domyślił się mój przyjaciel.

– Tak – potwierdziła Samboja. – Przybyliśmy tuż przed zbrojnym oddziałem.

– Dziwne, że tak szybko sforsowano palisadę. – Zamyśliłem się.

– W ogóle jej nie zdobywano – wyjaśnił Bjorn. – Zbrojni wjechali do osady przez otwartą bramę. Przywitano ich jak przyjaciół.

– Przewodziło im dwóch ludzi – dodała dziewczyna. – Jeden wyglądał na ważnego członka społeczności, bo wszyscy radośnie go witali. Był to dojrzały mężczyzna ubrany dostatnio. Miał siwe włosy i takież same grube wąsiska.

– Trudno powiedzieć, o kim mowa. – Wzruszyłem ramionami. – Gdy wypływaliśmy przed świtem, nie słyszeliśmy o żadnych gościach.

– A drugi? – spytał Piast.

– Drugi był z pewnością wojownikiem – wyjaśniła rudowłosa. – Krzepko wyglądający jeździec w metalowym pancerzu lamelkowym.

– W czym? – zdziwiłem się.

Popiel zjadany przez myszy na obrazie Aleksandra Guagniniego

– Stalowe płytki powiązane ze sobą odpowiednio rzemieniami – wtrącił Bjorn. – Tak wykonany pancerz jest zarówno giętki, jak i odporny. Ludzka siła go nie przebije, ale to wyjątkowo kosztowny ekwipunek.

– To niewiele nam mówi – zmartwił się Piast. – Z pewnością nie wpuściliby obcych.

– Wyglądało, jakby się znali. Zwłaszcza z tym starszym i nieuzbrojonym wąsaczem – powiedziała Samboja.

– Tego z blizną też kojarzyli – dodał jej ojciec. – Ale samego pewnie by go nie wpuścili. Wszyscy wkoło trzęśli przed nim portkami.

– Z blizną? – spytałem i spojrzałem z niepokojem na Piasta.

Jego oczy zwęziły się do wąskich szparek. Również przeczuwał, co za chwilę usłyszy.

– Prawa strona jego twarzy od szyi do czubka głowy pokryta była śladami po rozległych oparzeniach – odpowiedziała dziewczyna, odwracając zające, by upiekły się z drugiej strony. – Wyglądał dość zabawnie. Jakby podgolił włosy tylko z jednej strony.

– Ciemne włosy? Długie, wąskie wąsy? – dopytywał się Piast, coraz mocniej zaciskając szczęki.

– To on. – Dziewczyna skinęła głową. – Znajomy?

Przy ognisku zapanowała cisza. Przez dłuższą chwilę słychać było jedynie skwierczące na ogniu zające i głuche odgłosy nocnego życia lasu.

– To jeden z ważniejszych ludzi wodza Goplan, księcia Popiela – odpowiedziałem w końcu. – Nazywają go Biezun, ale nie wiem, czy to jego prawdziwe imię.

– Ukrywa się pod innym mianem? – spytała zaskoczona rudowłosa. – Cóż to za mężczyzna, który wstydzi się swojej godności.

– Przybył z daleka. Ze wschodu – odpowiedziałem. – Ludzie mówili, że zrobił wśród plemion Krywiczów coś okropnego i wyrzucono go z tamtejszej społeczności.

– A teraz służy najpotężniejszemu władcy w okolicy – dodał Piast. – Popiel ponoć włada czterystoma osiedlami wokół jeziora Gopło. Jego stolica, Mietlica, jest ogromnym, niezdobytym grodem. To bogaty i silny książę.

– Myślałem, że Goplanie żyją w zgodzie z wami, Mogilanami – zdziwił się Bjorn.

– My tak siebie nie mianujemy – sprostował Piast. – To Goplanie tak o nas mówią.

– Sami siebie przezywamy Polanami – dodałem. – Jesteśmy słabszym plemieniem, płacimy więc Popielowi daninę, by nas bronił. Dlatego wieści o Biezunie są tak niepokojące.

Cała czwórka ponownie skupiła się na śledzeniu postępów w przygotowaniu mięsa. Boczki zajęcy już zbrązowiały, a od unoszących się zapachów aż skręcało żołądek.

– Czeka was zatem interesujące zadanie, jeżeli chcecie wypełnić przysięgę – odezwał się w końcu Bjorn. – Pozostaje życzyć wam powodzenia.

Odniosłem wrażenie, że Samboja rzuciła ojcu niechętne spojrzenie. A może tylko wyobraźnia płatała mi figle.

– Dokonamy zemsty lub umrzemy – odparł lodowato Piast.

Ten tekst jest fragmentem książki Krzysztofa Jagiełły „Piast mściciel”: