Paolo Cau – „Bitwy. 100 największych bitew w dziejach świata od Kadesz do zdobycia Bagdadu” – recenzja i ocena
Skąd to zainteresowanie? Czy może to jeden z aspektów dziecięcej (chłopięcej, choć nie tylko) archetypicznej fascynacji wojskiem i zabawą żołnierzykami? Nicola Labanca we wstępie do albumu Bitwy. 100 największych bitew w dziejach świata od Kadesz do zdobycia Bagdadu autorstwa Paolo Cau stwierdza, że to zainteresowanie ma inne podstawy — ostatnie wydarzenia polityczne (wojny na Kaukazie, konflikt bliskowschodni, wojna z terroryzmem) pobudziły uśpioną po drugiej wojnie potrzebę informacji o konfliktach i ich historii. Zapotrzebowanie na ogarnięcie syntetycznym spojrzeniem całości zagadnienia jakim jest historia wojskowości ma spełniać album Bitwy...
Zgodnie z tytułem album zawiera informacje o 100 bitwach. Co ciekawe, wbrew tytułowi ostatnią z nich nie jest szturm Bagdadu w czasie drugiej wojny w Zatoce Perskiej, ale walki w szkole w Biesłanie w 2004 r. W wybranej setce znajdują się absolutne klasyki (Kanny, Hastings, Waterloo, Stalingrad), jak również wiele bitew mniej popularnych: np. Wąwóz kaudyński (321 r. p.n.e.), Manzikert (1071 r.) Pichincha (1822), Algier (1956). Znalazło się też miejsce dla polskiego triumfu pod Wiedniem (1683 r.).
Ogólnie mówiąc, charakterystyki poszczególnych starć dzielą się na dwie grupy: skrócone i obszerniejsze, z przewagą tych pierwszych. W obydwu przypadkach podstawą jest tekst opisujący tło bitwy, jej przebieg oraz skutki. Teksty te trzymają różny poziom merytoryczny, są jednak raczej ogólnym zarysem starcia, podstawą do pogłębienia wiedzy.
Obok głównego tekstu występują też różnego typu dodatki — schematyczne przedstawienia przebiegu bitwy czy też zestawienia liczebności walczących armii. Wszystkie charakterystyki są też bogato ilustrowane (o czym za chwilę). W obszerniejszych opisach występują inne dodatki, takie jak tabelki prezentujące informacje o uzbrojeniu, formacjach i sposobie walki lub bitwach powiązanych z opisywanym starciem (np. przy opisie walk w Normandii znajdują się informacje o starciach wokół Monte Cassino oraz operacji „Market — Garden”). Ciekawym pomysłem jest też umieszczenie adresów zagranicznych stron internetowych opowiadających o niektórych bitwach. Wiele z nich to małe, ale ciekawe witryny. Szkoda tylko, że obok hurtowo występuje adres www.wikipedia.pl.
Dużą zaletą publikacji są ilustracje. I nie chodzi tu tylko o dużą ilość zdjęć i obrazów wzbogacających tekst. Nowością jest wykorzystanie cyfrowych rekonstrukcji starć, autorstwa grafika Alessandro Bartolozziego. Według twórców są one w jak największym stopniu oparte na źródłach historycznych. Pierwszą moją reakcją była myśl: ładne obrazki. Rzeczywiście, całość przedstawia się niezwykle atrakcyjnie — naszym oczom ukazują się masy wojskowe w różnorodnym umundurowaniu. Wystarczy przyjrzeć się, by zobaczyć pojedyncze starcia czy zachowania żołnierzy.
Twórcy zapewniają, że to rozwiązanie ma pomóc w skutecznej ilustracji przebiegu bitwy. Według mnie rekonstrukcje te o wiele lepiej spełniają funkcję migawki, utrwalenia pewnego momentu walk. Nieco tradycjonalistycznie wolę stare, dobrze opracowane mapy z dobrym komentarzem. Ciekawym pomysłem jest też wykorzystanie cyfrowo stworzonych postaci żołnierzy jako pojedynczych ilustracji tekstu.
Czy więc Bitwy... są pozycją wartą polecenia? To zależy. Osoba już dobrze zaznajomiona z historią militarną znajdzie tu dla siebie niewiele nowego — ogólną charakterystykę kilku mniej znanych bitew i przede wszystkim sporo ładnych ilustracji. Z własnego doświadczenia wiem, że historyka wojskowości o wiele bardziej zaciekawiłaby dobrze przygotowana monografia poświęcona wybranej kampanii lub biografia wybitnego dowódcy. Jednak dla osoby dopiero zaczynającej swoją przygodę z tą tematyką, lub po prostu szukającej informacji ogólnych w popularnonaukowej formie album autorstwa Paolo Cau może być całkiem niezłym wyborem. Jedyne czego niestety nie widzę w tej pozycji to obiecanego przez autora wstępu przekazu poetyckiego, tłumaczącego ciągłość zmieniającej się przez wieki historii militarnej.
Korekta: Małgorzata Misiurek
