Ostatni zestaw turniejowych odpowiedzi

31 października

• 1. Poniższy cytat opisuje ekspansję plemion arabskich przed powstaniem islamu. Podaj nazwy dwóch państw arabskich oznaczonych poniżej jako "xxx" i "yyy", przy założeniu że żadne z nich nie jest państwem Banu Taghlib. "Arabska penetracja krajów Żyznego Półksiężyca nie rozpoczęła się po śmierci Mahometa (...). Wówczas mijały już z góra dwa stulecia jak Arabowie wypuścili się poza Arabię i zamieszkali obrzeża pustyni syryjskiej-mezopotamskiej. Niektóre plemiona przyjęły osiadły tryb życia i założyły dwa arabskie księstwa: na zachodzie powstało księstwo xxx (...), na wschodzie zaś księstwo yyy (...). Te dwa księstwa odegrały ważną rolę militarną podczas wojen między imperiami bizantyńskim i sasanidzkim (...). Oba te plemiona zostały schrystianizowane i posiadały swoich biskupów. yyy byli nestorianami, podczas gdy xxx jakobitami
• Prawidłowa odpowiedź: xxx – Ghassanidzi (Banu Ghassan), yyy – (Lachmidzi Banu Lachm)
• Komentarz: Za prawidłową uznawaliśmy tylko odpowiedź, która wskazywała „które państwo jest które”. Albo poprzez odwołanie do oznaczeń (jak wyżej) albo np. religii. Cytat pochodzi z pracy: Historia Kościoła, t. 4, Biskupi, mnisi i cesarze 610-1054, red. Gilbert Dagron, Pierre Riché i André Vauchez, Warszawa 1999.
• 2. Ile dni ma rok przestępny według kalendarza żydowskiego?
• Prawidłowa odpowiedź: 383, 384 lub 385 dni.
• Komentarz: Długość roku przestępnego w kalendarzu żydowskim jest zmienna. Za prawidłową była uznawana wyłącznie odpowiedź uwzględniająca wszystkie trzy możliwości. Zob. Chronologia Polska, pod red. B. Włodarskiego, PWN 2007.
• 3. Badania na tym stanowisku archeologicznym w Polsce prowadzono pod kierunkiem Pawła Valde-Nowaka. Odkryto unikatową sekwencję śladów obozowisk potwierdzających penetrację zachodnich Karpat przez łowców paleolitycznych od ok. 80 do 11 tys. lat temu. Najstarsze warstwy na tym stanowisku dostarczyły śladów kultur mustierskich, dalsze kultur szeleckiej, oryniackiej i graweckiej. W obozie ostatniej z kultur znaleziono wykonany z kości słoniowej przedmiot w kształcie bumerangu. Jak nazywa się opisane wyżej stanowisko archeologiczne?
• Prawidłowa odpowiedź: Jaskinia w Obłazowej, Obłazowa lub Nowa Biała, stan. 2.
• Za odpowiedź „Nowa Biała” przyznawaliśmy jeden punkt. Podobnie za odpowiedź „Nowa Biała stan. 1”, ponieważ odpowiedź ta odnosi się do innego stanowiska, będącego osadą otwartą. Zob. s. P. Kaczanowski, J. K. Kozłowski, Najdawniejsze dzieje ziem polskich, Fogra, Kraków 1998, s. 73, 78.

1 listopada

• 2.Żałobne szaty jakiej barwy przywdziała Anna Boleyn po śmierci Katarzyny Aragońskiej?
• Prawidłowa odpowiedź: żółte
• Komentarz: W odpowiedzi nie wymagaliśmy podawania odcieniu, ponieważ ten jest różnie określany w różnych źródłach. Zob. A. M. Di Nola, Tryumf Śmierci: Antropologia żałoby, Universitas, Kraków 2006, s. 44-48.
• 2. Poniższy fragment pracy naukowej zawiera informacje na temat starożytnego ludu oznaczonego jako xxx. Jaki to lud? "Bardzo wiele informacji na temat sympozjonu uzyskano dzięki znaleziskom grobowym (...). Większość wielkich kolekcji antycznych waz znajdujących się w British Museum, Luwrze, Villa Giulia i Muzeach Watykańskich stanowią naczynia znalezione w grobowcach xxx. Nie ulega żadnej wątpliwości, że xxx zapożyczyli od Greków ich obyczaje związane z ucztowaniem, czemu dali wyraz w malowidłach grobowych (...). Jednak stosunek xxx do śmierci różnił się od podejścia Greków. Dla Greków (w przeciwieństwie do xxx - przypomnienie autora pytania) różnica między radościami życia, na które składały się przede wszystkim przyjemności sympozjonu, a ich brakiem po śmierci była fundamentalna i nieprzekraczalna."
• Prawidłowa odpowiedź: Etruskowie
• Komentarz: Fragment został zaczerpnięty z pracy: Oswyn Murray, Narodziny Grecji, przeł. A. Twardecki, Warszawa 2004.
• 3. Poniższe zdania pochodzą ze starożytnego utworu epickiego. Kto miał je rzekomo wypowiedzieć? "Któż może wstąpić do nieba, przyjacielu? Tylko bogowie zamieszkują z Szamaszem na wieki. Rodzaj ludzki może policzyć swoje dni. Cokolwiek osiągnie, to tylko wiatr."
• Prawidłowa odpowiedź: Gilgamesz
• Komentarz: Cytat zaczerpnięty z: Z. Danielewicz, Niebo. Historia przeszłości, Warszawa 2005, s. 27.

2 listopada

• 1. Przy jakiej ulicy i w którym roku ustawiono pierwsze w Moskwie czerwone latarnie?
• Prawidłowa odpowiedź: Ulica Twerska, 1886 rok.
• Początkowo kolor latarni nie miał żadnych konotacji moralnych; po prostu pierwsze 99 latarni w Moskwie, miało czerwoną barwę. Dzisiaj oblegane przez prostytutki lampy przy Twerskiej są raczej pomarańczowe. Zob. K. Kurczab-Redlich, Pandrioszka, Rebis, Warszawa 2008, s. 38. Na pytanie, jako jedyne w turnieju, nikt nie odpowiedział poprawnie. Za podanie ulicy Gorkiego odejmowaliśmy pół punktu, ponieważ w 1886 roku nie nosiła takiej nazwy (ani nie nosi obecnie).
• 2. Kto i w którym roku zaproponował (z sukcesem), by umieścić na amerykańskich środkach płatniczych symboliczną, nieukończoną piramidę z Okiem Opatrzności u jej szczytu? Skąd pochodził ten symbol?
• Poprawna odpowiedź: Henry A. Wallace w 1934 r. zaproponował ten pomysł prezydentowi Rooseveltowi, symbol pochodził z Wielkiej Pieczęci USA. Alternatywna odpowiedź: Francis Hopkinson w 1778 roku (źródło takie samo).
• Komentarz: Najwięcej osób odpowiedziało: 1935, Franklin Delano Roosevelt. Tyle tylko, że prezydentowi pomysł ten podsunął niemal na pewno jeden z sekretarzy jego gabinetu, Henry Wallace, zafascynowany piramidami i ich „mocą”. Pomysł wysunął w 1934 roku a został on zrealizowany rok później na banknocie 1-dolarowym. Dlatego odpowiedź „1935, Franklin Delano Roosevelt” nie była najwyżej punktowana. Przy podaniu źródła wymagane było wskazanie na bezpośrednie źródło czyli wielką pieczęć, a nie tylko na symbole masońskie czy egipskie. Ponieważ piramida trafiła na banknoty już wcześniej, w XVIII wieku, nieliczne odpowiedzi wskazujące na tamten mało znany epizod także punktowaliśmy. Zob. Andrei Cherny, The Candy Bombers, Penguin Books 2008, s. 540.
• 3. Urodziła się ponad 120 lat temu. Jest uznawana za jedną z najwybitniejszych francuskich projektantek mody. Swoją karierę zaczynała od sklepu z kapeluszami. Przez pierwsze lata działała głównie w nadmorskich kurortach. Najsłynniejszy z jej wynalazków został utrwalony na zdjęciach przez Irvinga Penna współpracującego z magazynem „Vogue”. O kim mowa?
• Prawidłowa odpowiedź: Coco Chanel (Gabrielle Bonheur Chanel)
• Komentarz: Uznawaliśmy zarówno pseudonim, jak i pełne nazwisko. Aby odpowiedzieć wystarczało przeczytać artykuł Gabrieli Francuz – Moda przemija, styl pozostaje.

3 listopada

• Z czyjej inicjatywy i w którym roku wprowadzono przepisy, które umożliwiły w tym wyspiarskim państwie legalną (po wykupieniu pozwolenia w rozsądnej cenie) produkcję wysokoprocentowego trunku wcześniej wytwarzanego, ze względu na bardzo wysokie podatki, głównie nielegalnie w górskich regionach, a kilkaset lat wcześniej nazywanego "życiodajną wodą" i sprowadzonego z innej wyspy.
• Prawidłowa odpowiedź: w roku 1823 z inicjatywy Alexandra Gordona, 4 księcia Gordon.
• Komentarz: Za podanie w odpowiedzi wyłącznie „książe Gordonu”, bez imienia lub numeru, odejmowaliśmy pół punktu. Więcej informacji na ten temat w artykule „Historia szkockiej Whisky”.
• Według polskiego, dzisiaj będącego już w podeszłym wieku mediewisty, księżniczka ta została porwana przez polskiego władcę i osadzona na Ostrowie Lednickim. Koncepcja ta nie spotkała się z szerszym uznaniem. Ze źródła autorstwa pochodzącego zapewne z zachodniej Europy mnicha wynika tylko, że wspomniany król zamierzał posiąść cieleśnie tą księżniczkę i w tym celu najechał na wschodniego sąsiada swojego kraju, zdobywając jego bogatą stolicę. O jakiego władcę i księżniczkę o jakim imieniu chodzi?
• Prawidłowa odpowiedź: Bolesław I Chrobry i Przedsława Włodzimierzówna
• Komentarz: Znany mediewista, to rzecz jasna Gerard Labuda. Więcej na ten temat: G. Labuda, Wyjaśniające się tajemnice Ostrowa Lednickiego [w:] Mente et litteris. O kulturze i społeczeństwie wieków średnich, Poznań 1985, s. 103-113.
• Początki historii tej popularnej w Polsce potrawy są niejasne i naukowcy na różne sposoby starają się je opisywać. Zdaniem części z nich jest to danie "wynalezione" w średniowiecznej Polsce, w opinii innych, przez Słowian Wschodnich. Spore poparcie zyskał budzący kontrowersje pogląd o pochodzeniu tej potrawy od dań dalekowschodnich (miałaby zostać "sprowadzona" jeszcze w średniowieczu przez pewnego Włocha). Impreza promująca tę potrawę odbywa się w Indianie w USA, a także w jednym z polskich miast wojewódzkich. O jakiej potrawie mowa?
• Prawidłowa odpowiedź: Pierogi
• Komentarz: Zob. materiał informacyjny opublikowany przez nas przy okazji VI Festiwalu Pierogów.

4 listopada

• Na poniższych zdjęciach widać rzeźby, które w różny sposób i z różnymi intencjami upamiętniają tę samą postać. Jaką?
• Prawidłowa odpowiedź i komentarz : Chodzi o Iwana Podkowę. Pierwsze zdjęcie przedstawia jego pomnik we Lwowie, zaś na drugim widnieje kozak z obciętą głową Iwana Podkowy, rzeźba z Wielkiej Zbrojowni w Gdańsku. [Oba zdjęcia zaczerpnięto z Wikipedii; autorem pierwszego z nich jest Oleh Petriv, drugiego zaś użytkownik Stako.
• Podaj imię okrętu widocznego na fotografii.
• Prawidłowa odpowiedź: Na zdjęciu znajduje się japoński lotniskowiec Akagi.
• Komentarz: Zdjęcie zaczerpnięto z Wikipedii.
• Ten niezwykłej urody pomnik przedstawia zamordowanego księcia. Podaj jego imię oraz przydomek
• Prawidłowa odpowiedź: Jest to pomnik przedstawiający zamordowanego w Gąsawie Leszka Białego.
• Komentarz: Zdjęcie wykonał autor pytania.

5 listopada

• W Archiwum Głównym Akt Dawnych znajduje się dokument, w którym król polski nadaje za zasługi wojenne wyspę Chortycę i obydwa brzegi Dniepru „począwszy od ostatniego porohu i z rzeczkami pod nie wchodzącymi, także rzeczką Tomakówką i inszemi aż do Tawanu wpadającemi i ziemi polami, które do tychże rzeczek i uroczysk przypadły”. Który (podaj imię i nazwisko) z magnatów dawnej Rzeczpospolitej otrzymał takie nadanie?
• Prawidłowa odpowiedź i komentarz: Nadanie to, którego treść przytoczono za Iloną Czamańską („Wiśniowieccy. Monografia Rodu”) otrzymał książę Jeremi Wiśniowiecki (1612–1651).
• Który z polskich królów ufundował medal z dewizą „Ne cede malis”, przedstawiający rzymski okręt wojenny targany przez fale wzburzonego morza?
• Prawidłowa odpowiedź: król Stanisław August Poniatowski
• Komentarz: zob. np. Maria Stahr, Medale polskie i z Polską związane od XVI do XVIII wieku (Katalog Zbiorów Muzeum Narodowego w Poznaniu).
• Jak nazywał się (imię i nazwisko) kompozytor utworu, którego fragment zamieszczamy do ściągnięcia? Jako podpowiedź może posłużyć zamieszczone poniżej zdjęcie. Przedstawia ono kopułę bazyliki stanowiącej część zespołu klasztornego, z którym związany był kompozytor, o którego pytamy.
• Prawidłowa odpowiedź i komentarz: Kompozytorem tego utworu jest Józef Zeidler, mnich z klasztoru Filipinów na Świętej Górze k. Gostynia, a nagranie pochodzi z nagrodzonej Fryderykiem płyty „Musica Sacramontana”. Na dołączonym do pytania zdjęciu widać zaś kopułę znajdującej się na Świętej Górze bazyliki.

Żałobne szaty jakiej barwy przywdziała Anna Boleyn po śmierci Katarzyny Aragońskiej?