Omer Bartov – „Opowieści z pogranicza. Pisanie i wymazywanie galicyjskiej przeszłości” – recenzja i ocena
Omer Bartov – „Opowieści z pogranicza. Pisanie i wymazywanie galicyjskiej przeszłości” – recenzja i ocena
Omer Bartov jest profesorem historii Europy i Niemiec na Uniwersytecie Browna. Studia ukończył na Uniwersytecie Telawiwskim oraz w St. Antony’s College w Oksfordzie. Jego badania koncentrują się głównie na tematyce Holokaustu i nazizmu. Bartov zdobył liczne nagrody i stypendia naukowe, a jego teksty ukazały się w renomowanych czasopismach, takich jak „The New Republic”, „The Wall Street Journal” i „The New York Times Book Review”. „The Forward” uznało go za jednego z kluczowych badaczy historii galicyjskich Żydów. Napisał dziesięć książek, z których w Polsce wydano „Żołnierzy Führera”, „Anatomię pewnego ludobójstwa” oraz najnowszą pozycję autora „Opowieści z pogranicza”, która ukazała się w wydawnictwie Czarne.
Bartov, znany z talentu do ukazywania złożoności ludzkich doświadczeń w kontekście historii, wojny i konfliktów, zabiera czytelników w podróż przez miejsca, w których historia pozostawiła głębokie blizny. „Opowieści z pogranicza” są zbiorem chronologicznie ułożonych opowiadań, skupionych wokół galicyjskiego miasteczka – Buczacza. Bartov kreśli historyczny obraz tej miejscowości, odmienionej na zawsze przez II drugą wojnę światową. Jednocześnie ukazuje pogranicze nie tylko w kontekście geograficznym, ale także jako przestrzeń, gdzie ścierają się i przenikają kultury, a ludzie zmagają się z dylematami moralnymi i formują własne tożsamości.
Każda z opowieści jest świadectwem jakiejś granicy – granicy wojny, granicy traumy, granicy przekonań, granicy zrozumienia. Bazując na bogatej bibliografii autor odtwarza dzieje Buczacza i Galicji począwszy od XIV wieku, aż do czasów obecnych, w dużej mierze opierając się na pismach kronikarzy i badaczy z ubiegłych wieków. W jego prozie dbałość o wierne oddanie historii miesza się z bardzo osobistym i empatycznym podejściem do ukazywanych bohaterów.
Na pierwszym planie Bartov stawia historie ludzi, którzy zmagają się z doświadczeniami II wojny światowej i powojennymi traumami, a także tych, którzy próbują odnaleźć swoją tożsamość w kontekście innych historycznych zawirowań. Autor wplata w swoje opowiadania postaci, które żyją na krawędzi – na pograniczu życia i śmierci, dobra i zła, pamięci i zapomnienia. To ludzie, którzy nie do końca rozumieją swoją rolę w świecie, nie potrafią pogodzić się z przeszłością lub nie wiedzą, jak odnaleźć sens w teraźniejszości. W książce historia i psychologia połączone są w sposób głęboko intelektualny, ale równocześnie bardzo osobisty.
Bartov nie boi się poruszać trudnych tematów, takich jak poczucie winy, odpowiedzialność zbiorowa, mechanizmy dehumanizacji, a także trudne dążenie do pojednania. W każdym z opowiadań autor dokłada starań, aby nie charakteryzować bohaterów w kategoriach dobra i zła i przedstawić ich działania w sposób jak najbardziej obiektywny, osadzając je w konkretnym kontekście historycznym. Osobisty stosunek autora do historii Galicji i problematyki życia na pograniczu, będący wynikiem doświadczeń jego rodziny, nadaje książce dodatkowy sentymentalny walor.
„Opowieści z pogranicza” jest nie tylko zbiorem opowiadań o ludziach żyjących na pograniczu ukazujących historię pewnego miasteczka w Galicji. To książka, która łączy w sobie rzetelne oddanie faktów z emocjonalnym podejściem do ukazania losów bohaterów, przepuszczone przez filtr osobistych doświadczeń, nie tracąc przy tym na obiektywizmie. Najnowsza książka Omera Bartova jest lekturą wymagającą od czytelnika uwagi i skupienia, zmuszającą do zastanowienia się nad pytaniami na temat różnie rozumianych granic. Publikacja zdecydowanie godna polecenia.
