Nowe miasta na mapie Polski już w 2025 roku. Najwięcej w województwie lubelskim
Zobacz także:
- Największe miasta Korony (1500–1790) [Mapy]
- Krainy historyczne w Polsce – 10 faktów, które warto poznać [MAPY]
- Powstanie styczniowe: okoliczności i konsekwencje
1 stycznia 2025 roku w województwie lubelskim do grona miasta dołączą: Końskowola, Kurów i Wąwolnica Z kolei w woj. mazowieckim będzie to Kazanów, w woj. pomorskim – Kobylnica, w woj. świętokrzyskim – Sobków, a w woj. wielkopolskim – Zaniemyśl.
Zdecydowana większość z wymienionych miejscowości posiadała już wcześniej status miasta, jednakże został on im odebrany. Był to efekt polityki represyjnej i administracyjnej Imperium Rosyjskiego, wymierzonej w polskie społeczeństwo po powstaniu styczniowym (1863–1864). W wyniku reformy z lat 1869–1870 status miasta utraciło około 336 miejscowości na terenie Królestwa Polskiego. Wiele z nich, mimo degradacji administracyjnej, zachowało miejskie cechy architektoniczne i funkcjonalne. Decyzje te miały na celu osłabienie lokalnych społeczności oraz ograniczenie ich znaczenia gospodarczego i kulturowego. Skutki tych decyzji były odczuwalne przez dziesięciolecia, a wiele miejscowości dopiero po latach odzyskało status miejski.
Nowe miasta w Polsce od 1 stycznia 2025 roku
Zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z 30 lipca 2024 roku wraz z 1 stycznia 2025 roku status miasta zyskują następujące miejscowości:
1. Końskowola – w gminie Końskowola, w powiecie puławskim, w województwie lubelskim.
Badania prowadzone przez archeologów wykazały, że osadnictwo na tym terenie można datować już na 10 000 r. p.n.e., a zorganizowane ludzkie osady istniały w okolicy od X wieku. Miejscowość ta nie będzie też debiutantem wśród posiadających status miasta, bowiem pozsiadała już prawa miejskie, które nadano jej w 1532 roku. Jednakże w wyniku postanowienia Komitetu Urządzającego z dnia 6 (18) lutego 1870 roku Końskowola utraciła w dniu 18 marca 1870 roku. Wielokrotnie podejmowano próbę odzyskania praw miejskich, jednakże bezskutecznie. W końcu proces udało się zakończyć pozytywnym wynikiem.
2. Kurów – w gminie Kurów, w powiecie puławskim, w województwie lubelskim.
Kurów, podobnie jak Końskowola także ma w swojej historii etap miejski. Miejscowość, której początki sięgają XII wieku, otrzymała bowiem prawa miejskie jeszcze w 1442 roku, a utraciła je w 1870 roku. Jako ciekawostkę można podać, że na przełomie XIX i XX wieku Kurów był największym ośrodkiem bednarstwa na Lubelszczyźnie.
3. Wąwolnica – w gminie Wąwolnica, w powiecie puławskim, w województwie lubelskim.
Wąwolnica to interesująca miejscowość, której początki sięgają średniowiecza, a nazwę wymieniono już w dokumencie z 1027 roku. Uchodzi za jedną z najstarszych osad położonych na terenie Małopolski, jednakże jej przynależność do konkretnej ziemi wielokrotnie zmieniano. Początkowo zarządzono, że znajduje się na ziemi sandomierskiej, następnie uznano, że to ziemia lubelska. Co ciekawe, w latach 1346–1870 było to miasto królewskie. Za czasów Kazimierza Wielkiego w miejscowości wybudowano wieżę królewską, a także kaplicę królewską pw. św. Wojciecha i mur obronny. W XV wieku odbywały się tu sądy ziemskie, grodzkie i kasztelańskie. Miasto sukcesywnie się rozwijało aż do Od XVII wieku, kiedy nastąpił regres w wyniku zniszczeń związanych z najazdami wojsk rosyjskich, szwedzkich i saskich. Natomiast w 1870 roku decyzją caratu miejscowość straciła prawa miejskie. Niebawem odzyska status miasta.
4. Kazanów – w gminie Kazanów, w powiecie zwoleńskim, w województwie mazowieckim.
Kazanów pierwotnie był prywatnym miastem szlacheckim, które zostało założone przez Marcina Kazanowskiego herbu Grzymała na mocy przywileju króla Zygmunta Augusta. Lokowano je w 1556 roku, a zdegradowane w 1870 roku. Niebawem ponownie uzyska utracony status.
5. Kobylnica – w gminie Kobylnica, w powiecie słupskim, w województwie pomorskim.
Kobylnica swą historię sięga do średniowiecza. W 1315 roku nazwa ta jako „Koblinitz” pojawiła się po raz pierwszy w dokumentach. O średniowiecznym rodowodzie przypomina dziś m.in. gotycka wieża frontowa pochodząca z XIV wieku. Miejscowość ta jednak nigdy nie posiadała statusu miasta. Niebawem się to zmieni.
6. Sobków – w gminie Sobków, w powiecie jędrzejowskim, w województwie świętokrzyskim.
Miejscowość ta od 2025 roku nie będzie debiutantem wśród tych posiadających status miasta, bowiem prawa miejskie posiadała już w latach 1563–1869. Teraz, po 155 latach ponownie je odzyska. Nazwa Sobkowa nawiązuje do nazwiska założyciela, bowiem był nim Stanisław Sobek, starosta małogoski i podskarbi wielki koronny, który wybudował także zamek. Miejscowość została doszczętnie spalona w 1915 roku, jednakże mieszkańcy odbudowali swoją osadę.
7. Zaniemyśl – w gminie Zaniemyśl, w powiecie średzkim, w województwie wielkopolskim.
Zaniemyśl posiada burzliwą historię. Prawa miejskie osadzie nadawano i odbierano. Po raz pierwszy miejscowość zyskała status miasta w 1742 roku, jednakże w 1934 roku odebrano go. Ponowne nadanie praw miejskich nastąpiło w 1941 roku, ale już w 1948 roku miejscowość zdegradowano.
Źródła:
- Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 lipca 2024 r. w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast, nadania niektórym miejscowościom statusu miasta oraz zmiany siedziby władz gminy
- Krzysztofik R., Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007.
- Kołodziejczyk R., Zamiana miast na osady w Królestwie Polskim [w:] „Kwartalnik Historyczny” Nr 1, Rocznik LXVIII, 1961 r.
- Kazanów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 920.
- Kurów [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 200.
- Wąwolnica [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 181.
