„Niezgoda na nienawiść” – 100. rocznica zabójstwa Prezydenta Gabriela Narutowicza
Gabriel Narutowicz, pierwszy prezydent niepodległej Rzeczpospolitej, jest postacią zapomnianą. Nie udało mu się na stałe zapisać w zbiorowej pamięci. Jeśli o nim pamiętamy, to jako o ofierze pierwszego w historii „królobójstwa”. Poprzez wydarzenia w DSH chcemy na nowo odkryć postać Prezydenta, opowiedzieć o okolicznościach, które doprowadziły do jego zabójstwa i przypomnieć nam wszystkim, że nienawiść zabija!
Gabriel Narutowicz został wybrany pierwszym prezydentem II RP 9 grudnia 1922 roku. Od tego momentu stał się wrogiem dla ogromnej części społeczeństwa. Nazywany był „żydowskim prezydentem” (chociaż nie miał żydowskiego pochodzenia i w żaden sposób nie reprezentował społeczności żydowskiej). Odmawiano mu przynależności do narodu, wypominano mu bezwyznaniowość i żądano jego ustąpienia. Na ulicach dochodziło do rozruchów. Bójki, strzelaniny, agresywne zgromadzenia, strach i chaos – stały się brutalną codziennością połowy grudnia 1922 roku. Prawica żądała ustąpienia Narutowicza, lewica grzmiała o ataku na demokrację. A wszystko to zanurzone było w obrzydliwie antysemickim dyskursie.
Przez dekady opowieść o zabójstwie Prezydenta konstruowana była prawie wyłącznie z perspektywy zamachowca. Gabriel Narutowicz taktowany był jako niema ofiara, którego losy zależą od poczynań szaleńca. W 100. rocznicę zabójstwa Prezydenta chcemy tę narrację odwrócić.
PROGRAM WYDARZEŃ W DOMU SPOTKAŃ Z HISTORIĄ:
CZWARTEK, 15.12
18:00
NAPIÓRKOWSKI CZYTA I KOMENTUJE! Spotkanie z książką Zabójstwo Narutowicza. Kres demokracji II RP (Ośrodek KARTA, DSH)
Książka Zabójstwo Narutowicza. Kres demokracji II RP (Ośrodek KARTA, DSH) to szokująca kronika nacjonalistycznej nienawiści, która doprowadziła do tragedii. Przedstawia zbrodnię oraz jej polityczne i społeczne tło – opowiedziane głosami bezpośrednich uczestników i świadków wydarzeń, a także relacjami z ówczesnej prasy.
Podczas spotkania jej fragmenty czytać będzie i komentować Marcin Napiórkowski – semiotyk kultury, zajmujący się mitologią współczesną, pamięcią zbiorową i kulturą popularną. Autor m.in. książek Powstanie umarłych. Historia pamięci 1944-2014 (2016), Turbopatriotyzm (2019), Naprawić przyszłość Dlaczego potrzebujemy lepszych opowieści, żeby uratować świat (2022) oraz popularnego bloga „Mitologia Współczesna”.
PIĄTEK, 16.12
12:00
NARUTOWICZ: NIENAWIŚĆ ZABIJA. Otwarcie wystawy plenerowej.
Wystawa przybliża sylwetkę Gabriela Narutowicza oraz realia społeczne i polityczne w 1922 roku. Marcin Matuszewski – kurator wystawy: „Naszą wystawą staramy się przypomnieć postać Gabriela Narutowicza i zwrócić uwagę na zapomniane a interesujące fragmenty jego życiorysu. I choć życie prezydenta kończy się dramatycznie i przedwcześnie, to nie wyłącznie na morderstwie się skupiamy. Przypominamy o prawdziwym człowieku – naukowcu, konstruktorze, ojcu i mężu. W końcu o polityku, który mimo rozwijającej się w Szwajcarii kariery postanawia wrócić do Polski i włączyć się w budowę demokratycznego państwa. Chcemy odwrócić narrację prawicowej prasy z czasów tragicznego grudnia 1922 roku i krzyknąć: głośniej nad tą trumną!”. Wystawa będzie prezentowana do 6 stycznia 2023.
18:00
TOWARZYSTWO ZNIECHĘCENIA. Wernisaż wystawy w DSH.
Wystawę przygotowaną przez polsko-ukraiński duet kuratorów ─ Martę Czyż i Yuriya Bileya, będzie można oglądać w DSH od 16 do 18 grudnia.
Marta Czyż – współkuratorka: „Na wystawie zobaczymy m.in. dwa obrazy, które Prezydent zdążył zobaczyć chwilę przed śmiercią oraz prace współczesnych artystek i artystów m.in. Nikity Kadana oraz Yael Bartany. Yael Bartana stworzyła film-utopię o przyjaźni między Polakami i Żydami. Nikita Kadan odnosi się do tematu przemocy i „ciała demokracji”. Tytuł wystawy odnosi się do Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych, w którym wydarzyła się zbrodnia. To rodzaj postawy artystycznej jak i kuratorskiej. Wiele problemów z czasów zabójstwa nadal ma miejsce. Jesteśmy świadkami zamachów zarówno na wolność obywatelką jak i wolność artystyczną. Odnosi się także do mniejszości narodowych, które nie są traktowane jak równoprawni obywatele.
SOBOTA, 17.12
16:00 FINAŁ MASTERKLAS
Spotkanie z uczestnikami warsztatów prowadzonych w DSH przez reżyserkę Joanna Kos-Krauze, fotografów Dybę i Adama Lach oraz malarza Rafała Bujnowskiego i pirografistkę Sylwię Janczyszyn.
17:00 ROZMOWA O NIENAWIŚCI. Debata „Dwutygodnika”.
Społeczeństwa, nie tylko te liberalne, od lat spychają nienawiść na margines. Zbrodniom z nienawiści przyglądamy się z obrzydzeniem, a internetowy hejt traktujemy jak pożar domagający się ugaszenia. Nic dziwnego: nienawiść nie pozwalałaby wspólnotom istnieć. To siła negatywna: niszczy, rozsadza, sabotuje dialog. Jednak inwazja Rosji na Ukrainę, która wiele oczywistości wywróciła na nice, przypomniała, że nienawiść to też reakcja obronna – emocjonalna odpowiedź na oczywiste zło, która zagraża samemu istnieniu. Jak myśleć o nienawiści w czasie wojny? Czy jest dla niej miejsce w czasie pokoju? Co z nami robią obrazy nienawiści? Jakie skutki przynosi jej cenzurowanie? Czy z nienawiścią da się żyć? W debacie wezmą udział: reżyserka teatralna Svitlana Oleshko, kulturoznawczyni i autorka książek Agata Sikora stale współpracująca z „Dwutygodnikiem” oraz Tomasz Szerszeń – antropolog kultury, artysta wizualny i autor książki m.in. „Wszystkie wojny świata” (2021). Spotkanie poprowadzi Maciej Jakubowiak. Rozmowa towarzyszy numerowi tematycznemu „Dwutygodnika”, poświęconemu współczesnym formom i przejawom nienawiści: klasowej, sieciowej, indywidualnej i wspólnotowej.
20:00
KONCERT ZESPOŁU HAŃBA! Obowiązują wejściówki. Szczegóły: dsh.waw.pl
Zbuntowana Orkiestra Podwórkowa Hańba! to fikcyjna muzyczna opowieść, której bohaterowie piętnują zło otaczającego ich świata końca lat 30.: nienawiść, nierówności społeczne, militaryzm, szowinizm, antysemityzm. Wspierają ich w tym poeci (zarówno dobrze, jak i mniej znani: Tuwim, Broniewski, Szenwald, Szlengel, Ginczanka, Wittlin) oraz podwórkowe instrumentarium. W 2018 roku zespół został uhonorowany Paszportem Polityki „za muzyczno-literacko-polityczną rekonstrukcję, która daje efekt zaskakujący: twórczo odświeża formułę folku i punka, a przy tym celnie opisuje dzisiejsze polskie konflikty i zagrożenia”. Hańba! jest również laureatem nagrody im. Grzegorza Ciechowskiego (2017) oraz nagrody im. Czesława Niemena (Nowa Tradycja 2014).
NIEDZIELA: 18.12 14:00
NARUTOWICZ: NIENAWIŚĆ ZABIJA. Oprowadzanie kuratorskie po wystawie plenerowej 15:00
