„Nie byliśmy przygnębieni, wierzyliśmy że Polska odzyska szybko niepodległość” – na UJ upamiętniono tajne nauczanie w czasie wojny
Podczas poniedziałkowej uroczystości obecne były trzy uczestniczki tajnego nauczania: 98-letnia Marta Lipińska (studiowała rolnictwo, później była profesorem Akademii Rolniczej), 97-letnia Halina Królikiewicz-Kwiatkowska (studiowała polonistykę) oraz 95-letnia Alicja Bijałd-Kozdrój (studiowała medycynę).
„Mnie, i nam się wydawało, że nie bronią, ale chociaż w taki sposób walczyliśmy z wrogiem, który zakazywał tego wszystkiego, co polskie” – powiedziała Halina Królikiewicz-Kwiatkowska, która w tamtym czasie nauczała również w tajnym gimnazjum i działała w konspiracyjnym Teatrze Rapsodycznym. „Ostatni egzamin zdawałam, kiedy do Krakowa wchodziły wojska radzieckie” – wspominała, zaznaczając, że miała wspaniałych profesorów.
Collegium Novum Uniwersytetu Jagiellońskiego (fot. KHRoN, opublikowano na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 3.0). „To były ciekawe czasy, wydaje się mi, że przeżyłam je w sposób należyty” – oceniła.
Alicja Bijałd-Kozdrój wspominała, że uczestnicy tajnej nauki nie odczuwali strachu, bo byli młodzi. "Nie byliśmy przygnębieni, wierzyliśmy że Polska odzyska szybko niepodległość” – dodała.
Jak mówiła, ona i jej rówieśnicy chcieli zdobyć wiedzę i chłonęli ją. „Chciałam być lekarzem, chciałam pomagać ludziom i konsekwentnie dążyłam do celu” – zaznaczyła. „Jestem szczęśliwa, że udało się mi tak przeżyć tamten czas” – podkreśliła.
Bijałd-Kozdrój wyznała, że cieszy się z poniedziałkowego odsłonięcia tablicy. „To wzruszające, że pamięta się o tym dzisiaj” – powiedziała.
Rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego prof. Wojciech Nowak podkreślił, że poniedziałkowa uroczystość przypomina o podstawowej misji uczelni wyższej i uniwersytetu – nauczaniu.
„Młodzi ludzie w zagrożeniu życia decydowali się na naukę. Profesorowie, którzy przetrwali, decydowali się na naukę, kontynuację misji podstawowej uniwersytetu – nauczanie. To były trudne decyzje, mogły skutkować życiem tych osób i ich rodzin” – mówił rektor UJ.
Tablica powstała z inicjatywy stowarzyszenia Ne Cedat Academia, a ufundował ją Uniwersytet Jagielloński.
„Być może żyją jeszcze osoby, które były tajnymi studentami, a nie mamy z nimi kontaktu, tak jak z członkami stowarzyszenia. Dlatego za pośrednictwem mediów gorąco je i ich najbliższych zapraszamy do spotkania przy tablicy poświęconej świadectwu patriotyzmu i niezłomności ducha krakowskiej społeczności akademickiej” – powiedziała sekretarz stowarzyszenia Ne Cedat Academia Maria Gracja Krzyżanowska, wnuczka prof. Mieczysława Małeckiego, który kierował tajnym nauczaniem na UJ.
Aula Collegium Novum (fot. Iwona Grabska, opublikowano na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 3.0). Tajne nauczanie na UJ działało od wiosny 1942 r. Miejsca nauki – były to zwykle sprawdzone lokale, prywatne mieszkania profesorów lub rodziców studentów – wyszukiwali studenci i oni umawiali słuchaczy z wykładowcami. Uruchomiono m.in. studia prawnicze, lekarskie, polonistyczne, filologiczne, matematyczne, chemiczne, rolnicze.
Młodzież podzielona była na zespoły składające się z 5-10 osób. Kierownicy wszystkich kompletów podlegali głównemu komendantowi młodzieży – Józefowi Stefanowi Trojanowskiemu, studentowi prawa i prezesowi tajnej Bratniej Pomocy, studenckiej organizacji samopomocowej. Komendant raz na tydzień składał raport kierownikowi prof. Małeckiemu.
W stolicy Generalnego Gubernatorstwa w tajnym nauczaniu brało udział ok. 1 tys. studentów.
Odsłonięcie tablicy pamiątkowej odbyło się w 73. rocznicę pierwszej po II wojnie światowej inauguracji nowego roku akademickiego na Uniwersytecie Jagiellońskim.
Źródło: naukawpolsce.pap.pl, autor: Beata Kołodziej
