Narodowy Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką - materiały multimedialne IPN

Narodowy Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką jest wyrazem czci dla wszystkich Polaków którzy, okazując miłosierdzie i współczucie, pomagali Żydom systematycznie mordowanym przez niemieckich oprawców. Różnie motywowali swe czyny – miłością bliźniego, nauką Kościoła, obywatelskim obowiązkiem czy zwykłą ludzką przyzwoitością. Niezależnie od tego każdy przejaw pomocy świadczonej ukrywającym się Żydom był wyrazem największego heroizmu, zważywszy na grożącą za to karę śmierci, ustanowioną przez Niemców na terenie okupowanej przez nich Polski.

Zobacz wszystkie materiały multimedialne, które przygotował IPN z okazji Narodowego Dnia Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką: TUTAJ.

Jednym z symboli niemieckich zbrodni, dokonanych w odwecie za ratowanie Żydów, jest tragiczny los Ulmów z Markowej na Podkarpaciu, zamordowanych przez Niemców 24 marca 1944 r. Tego dnia życie stracili Józef Ulma, jego ciężarna żona Wiktora, ich szóstka małoletnich dzieci, a także ośmioro ukrywanych przez polską rodzinę Żydów z rodzin Didnerów, Grünfeldów i Goldmanów.

Na stronie internetowej „Życie za Życie” znajdziemy dokumenty oraz filmowe relacje uczestników tych wydarzeń - zarówno uratowanych osób pochodzenia żydowskiego, jak i ratujących Polaków: LINK

Polacy ratujący Żydów byli, są i powinni być wzorem i inspiracją – to nie tylko prawie 7 tys. znanych z imienia i nazwiska bohaterów, upamiętnionych przez izraelski Instytut Yad Vashem. To również tysiące rodaków, którzy pozostali anonimowi bądź nie otrzymali tego odznaczenia. Dziś, po dekadach, nie sposób ustalić ich personaliów.

Ale czy można było się spodziewać, że udział w ratowaniu Żydów miała... polska dyplomacja? Gdy w latach 1939-1940 sytuacja Żydów na okupowanych ziemiach polskich była pozbawiona jakiejkolwiek nadziei, polska ekipa konsularna dokonała czynu, którego nie podjął się nikt inny. IPN przedstawia film „Paszporty Paragwaju” o zupełnie nieznanej historii współpracy polsko-żydowskiej. Zobaczcie zwiastun:

Fenomenem w okupowanej Europie była zorganizowana instytucjonalna działalność Rady Pomocy Żydom „Żegota”. Była to tajna organizacja afiliowana przy polskich władzach, której celem było ratowanie żydowskich współobywateli, masowo mordowanych przez okupanta niemieckiego w latach II wojny światowej. Ryzykując własnym życiem, cywilni konspiratorzy ocalili z zagłady co najmniej kilka tysięcy osób.

„Zadaniem Rady jest niesienie pomocy Żydom jako ofiarom eksterminacyjnej akcji okupanta, a to pomocy w kierunku ratowania ich od śmierci, ich legalizacji, przydzielania im pomieszczeń, udzielania zasiłków materialnych względnie, gdzie to wskazane, wyszukiwanie zajęć zarobkowych jako podstawy egzystencji, zawiadywanie funduszami i ich rozprowadzanie – słowem działalność, która pośrednio lub bezpośrednio wchodzić może w zakres pomocy” – takie cele „Żegoty” przedstawiono 29 grudnia 1942 r. Delegatowi Rządu RP na Kraj.

Szacuje się, że akcja „Żegoty” objęła ok. 12 tys. osób, pozwalając dużej części z nich przetrwać okupację niemiecką. Większość wyjechała później z kraju. Niestety tylko nieliczni działacze „Żegoty” doczekali docenienia ich zasług. Wśród nich znalazła się Irena Sendlerowa, uhonorowana w 2003 r. najwyższym polskim odznaczeniem państwowym – Orderem Orła Białego.

Przeczytaj więcej o Żegocie w specjalnym materiale przygotowanym przez Instytut Pamięci Narodowej.

Polecamy także godzinny videochat IPN „Nie tylko "Żegota". Polacy ratujący Żydów” :

W związku z epidemią wszystkie uroczystości upamiętniające Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką oraz inne wydarzenia z udziałem większych grup uczestników zostały odwołane lub przesunięte na późniejsze terminy. IPN przygotował jednak dla Państwa bogatą ofertę multimedialną, z którą można się zapoznać odwiedzając strony internetowe, portale oraz media społecznościowe Instytutu Pamięci Narodowej.

CENTRALA, ODDZIAŁ IPN W WARSZAWIE:

• 24 marca – godz. 17.00 – internetowa premiera filmu „Paszporty Paragwaju”
• 24 marca – godz. 12.00–12.50, dyskusja (bez udziału publiczności) o upamiętnianiu Polaków ratujących Żydów z udziałem Czesława Bieleckiego (architekt, publicysta, polityk) i Adama Siwka (dyrektor Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa), prowadzenie Mirosław Biełaszko (pracownik OBEN IPN w Warszawie, dziennikarz radiowej Trójki), nagranie dyskusji zostanie udostępnione
• 24 marca – godz.13.00-13.50, dyskusja (bez udziału publiczności) o Polakach ratujących Żydów z udziałem prof. Jana Żaryna, Tomasza Sudoła (IPN) i dr. Marcina Urynowicza (IPN), prowadzenie Mirosław Biełaszko (IPN Warszawa) – transmisja na kanale IPNtv
• Portal „Życie za życie”
• Dodatek historyczny do „Gościa Niedzielnego” – ukaże się w późniejszym terminie

IPN BIAŁYSTOK:

• 24 marca – prezentacja tablic poświęconych Polakom ratującym Żydów na stronie internetowej Oddziału IPN w Białymstoku (odsłonięte zostaną w późniejszym czasie w Brańsku i Nowych Piekutach)
• Emisja spotów o Polakach ratujących Żydów na Facebooku i stronie internetowej Oddziału IPN w Białymstoku
• Publikacja internetowa artykułu Magdaleny Dzienis-Todorczuk Gołembieccy ratowali mnie, moje życie...
• Publikacja internetowa tekstu dr Ewy Rogalewskiej Siostry Szarytki i Bracia Salezjanie – pomoc ludności żydowskiej [w:] Ewa Rogalewska, Getto białostockie. Doświadczenia Zagłady – świadectwa literatury i życia
• Wykład online Magdaleny Dzienis-Todorczuk, Uhonorowani medalem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata z tereny Podlasia (w mediach społecznościowych)
• Lekcja online Sposoby ratowania Żydów pod okupacją niemiecką wraz z materiałami edukacyjnymi dla nauczycieli do pobrania
• Plakaty z informacjami o osobach, które brały udział w ratowaniu, ukrywaniu, pomaganiu w ucieczce czy znalezieniu schronienia ludności żydowskiej z uwzględnieniem represji, jakie ich spotkały za udzielenie pomocy (wymiar lokalny)
• Prezentacja w sieci wybranych paneli z wystawy „Sprawiedliwi. Kapłani archidiecezji wileńskiej ratujący Żydów w okresie okupacji niemieckiej (1941-1944)”

IPN GDAŃSK:

• 24 marca – w siedzibie Oddziału IPN w Gdańsku promocja (bez udziału publiczności) materiału edukacyjnego w postaci ulotki z reprintem „Protestu” Zofii Kossak-Szczuckiej (w wersji polsko-angielskiej, zachęcamy do pobrania)
• Materiały edukacyjne, pamiątkowa tablica, prezentacja wystawy
• Odezwa „Protest!” Zofii Kossak-Szczuckiej – zapoznaj się materiałem edukacyjnym IPN Gdańsk
• Poznaj Józefa Kolasińskiego, Polaka ratującego Żydów w czasie II wojny światowej

IPN KATOWICE:

• Tablica upamiętniająca członków rodziny Kobylców, którzy w czasie II wojny światowej udzielili schronienia ok. 70 osobom narodowości żydowskiej – Siemianowice Śląskie
• Premiera filmu poświęconego Henrykowi Sławikowi

DELEGATURA IPN w KIELCACH:

• 27 marca – artykuł „Życie za życie” na łamach gazety „Echo Dnia”
• Audycja „Polacy ratujący Żydów” z udziałem dr. Tomasza Domańskiego z Delegatury IPN w Kielcach
• Na Facebooku delegatury posty dotyczące lokalnych historii o ratowaniu Żydów na podstawie publikacji „Represje za pomoc Żydom na okupowanych ziemiach polskich w czasie II wojny światowej”

IPN KRAKÓW:

• 24 marca – dyrektor Oddziału IPN w Krakowie zapali znicze pod tablicą upamiętniającą siedzibę Rady Pomocy Żydom „Żegota” przy ul. Jagiellońskiej 11 w Krakowie oraz na ul. Szerokiej, pod głazem pamięci 65 tysięcy krakowskich Żydów – ofiar Holokaustu
• Plakat okolicznościowy w mediach społecznościowych i na stronie internetowej Oddziału IPN w Krakowie
• Spot wideo w komunikacji miejskiej
• Tekst okolicznościowy w „Dzienniku Polskim”

IPN LUBLIN:

• Dodatek historyczny w „Naszym Dzienniku” w związku z Narodowym Dniem Polaków ratujących Żydów
• Publikacja nagrań audio, wideo, notacji w mediach społecznościowych Oddziału IPN w Lublinie

IPN ŁÓDŹ:

• 24 marca – zapalenie zniczy przed zlokalizowanymi w łódzkim Parku Ocalałych pomnikami: pomnikiem Polaków Ratujących Żydów w latach 1939-45 oraz obeliskiem poświęconym polskiej organizacji podziemnej pomagającej Żydom, działającej pod kryptonimem „Żegota”

IPN POZNAŃ:

• Tablica upamiętniająca Polaków ratujących Żydów w Czarnkowie. Zaprezentujemy wizualizację tablicy upamiętniającej małżeństwo – Annę oraz Ignacego Dymków, którzy w latach 1943-1945 na terenie Czarnkowa udzielali schronienia Żydom (Gertrudzie oraz Peterowi Wechselmannom).
• Dokument filmowy „Marsz śmierci” o ewakuacji dwóch tysięcy więźniarek podobozów Gross Rosen zlokalizowanych w okolicach Sławy i w Zielonej Górze zimą 1945 roku. W obliczu zbliżającej się ofensywy Niemcy zmusili je do morderczego marszu w głąb Rzeszy. Po drodze doszło do masowych mordów (m.in. w lasach koło Starego Jaromierza niedaleko Kargowej), których ofiarami padły najbardziej wycieńczone więźniarki, niezdolne do dalszego marszu. W nagraniach do audycji wziął udział m.in. Józef Wojciech, którego matka została uhonorowana medalem „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata” za pomoc jednej z uciekinierek z „marszu śmierci”.
• Filmowa wypowiedź Szczepana Wejmana na temat warunków okupacyjnego życia w rodzinnym domu w Zelowie na wschodzie Kraju Warty i pomocy Żydom udzielanej przez jego rodzinę, przygotowana przez OBEN IPN w Poznaniu
• W mediach społecznościowych i na stronie Oddziału IPN w Poznaniu promocja materiałów z Muzeum Polaków Ratujących Żydów w Markowej oraz Muzeum Martyrologicznego w Żabikowie

IPN RZESZÓW:

• 19 marca – 15 maja – prezentacja w Toruniu (plac Sanktuarium NMP Gwiazdy Nowej Ewangelizacji i św. Jana Pawła II) wystawy „Polacy ratujący Żydów w czasie II wojny światowej”, przygotowanej przez Oddział IPN w Rzeszowie
• Upamiętnianie bohaterów poprzez propagowanie kampanii edukacyjno-popularyzacyjnej prowadzonej na oficjalnych stronach internetowych IPN Oddział w Rzeszowie oraz Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów w Markowej
• Na Facebooku Oddziału IPN w Rzeszowie nagranie wypowiedzi dr hab. Elżbiety Rączy dotyczące Polaków ratujących Żydów z terenu Podkarpacia – na podstawie najnowszych ustalonych przypadków”. Magdalena i Michał Wasserowie z Cisnej koło Leska, zamordowani za ukrywanie Samuela Pechtera, Franciszek Mroczka – policjant granatowy z Łukawca k. Rzeszowa, ukrywający siedmioosobową grupę Żydów, Jakub i Filomena Świętoniowie z Jodłowej pow. Dębica, pomagający rodzinie Pariserów

IPN SZCZECIN:

• odnowienie pomnika nagrobnego Heleny i Józefa Barcikowskich, odznaczonych medalem „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata” na Cmentarzu Centralnym w Szczecinie (kw. 61A, rząd 2, grób nr 1).

Helena Barcikowska z domu Ząbroń została odznaczona medalem „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata” 10 października 1985 r. Decyzja o odznaczeniu jej synów – Józefa i Tadeusza – zapadła 29 grudnia 1992 r. Barcikowscy – mieszkańcy Wiśniowca w województwie tarnopolskim – od października 1942 r. do sierpnia 1943 r. ukrywali w domu pochodzącego z Warszawy Adama Gajłę, który uniknął dzięki temu zamknięcia, a później śmierci w miejscowym getcie, zlikwidowanym wiosną 1943 r. Korzystając z pomocy znajomego księdza, udało się zdobyć dla ukrywanego metrykę urodzenia na nazwisko Krzysztof Bolesław Sawicki – tych imion i nazwiska używał także po wojnie. To właśnie Krzysztof Bolesław Sawicki napisał: „Nie wolno sobie pozwolić, aby choć jeden zasłużony odszedł z tego świata, nie doczekawszy się słusznej i najpiękniejszej nagrody. Każdy odznaczony człowiek w Polsce to jeszcze jeden wzór do naśladowania dla całego młodego pokolenia”.

IPN WROCŁAW, Delegatura IPN w Opolu :

• Artykuł na stronie Oddziału IPN we Wrocławiu: Jerzy Rudnicki, „Moim marzeniem jest spotkanie z Wami”. Rodzina Brońskich ze Smykowiec koło Tarnopola,
• „Narodowcy ratujący Żydów – Żydzi ratujący Narodowców” – infografika na stronie Oddziału IPN we Wrocławiu oraz Facebooku Delegatury IPN w Opolu
• Wykład „Tradycja i kultura żydowska jako element kultury polskiej” w Hufcu ZHP Wrocław im. Polonii Wrocławskiej oraz w „Saloniku 3 muz” we Wrocławiu (M. Gadowicz) – przeniesiony na termin późniejszy.

Zobacz wszystkie materiały multimedialne, które przygotował IPN z okazji Narodowego Dnia Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką: TUTAJ.