Najważniejsze wydarzenie stulecia – i co tu wybrać...?
Za punkt odniesienia w tej kwestii pozwolę sobie wziąć dwa źródła: opublikowane z końcem września wyniki ankiet Centrum Badania Opinii Społecznej (pełny raport tutaj) i sondę Histmag.org, która zakończyła się kilka dni temu. Nie jest to z całą pewnością podejście stricte miarodajne czy naukowe, lecz bardziej ciekawostkowe, więc konieczne jest tu pewne przymrużenie oka – nie mniej sprawa jest warta uwagi.
Święto Odzyskania Niepodległości 11 listopada 1938 – na pierwszym planie poczet Związku Hallerczyków w Poznaniu (fot. OktoZ, opublikowano na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 3.0 Unported) Osoby biorące udział w badaniu CBOS miały za zadanie odpowiedzieć na następujące pytanie: „Które wydarzenia z historii Polski ostatnich stu lat uważa Pan(i) za najważniejsze? Proszę wymienić nie więcej niż trzy takie wydarzenia”. Poniżej wybór odpowiedzi z ich wynikiem procentowym:
- Odzyskanie niepodległości w 1918 roku, koniec zaborów – 40%
- Upadek/obalenie komunizmu – 19%
- Wstąpienie do Unii Europejskiej – 18%
- Wybór Polaka na papieża – 15%
- II wojna światowa – 14%
- Rok 1945 – wyzwolenie spod okupacji hitlerowskiej, zakończenie wojny – 11%
- Powstanie „Solidarności, Sierpień 1980 – 8%
- Wstąpienie do NATO – 5%
- Bitwa warszawska, „Cud nad Wisłą”, wojna z 1920 roku – 4%
- Transformacja ustrojowa po 1989 roku – 4%
- Powstanie warszawskie – 3%
- Wybory 4 czerwca 1989 roku – 3%
- Okrągły Stół – 3%
- Rok 1989 – zwycięstwo „Solidarności”, odzyskanie wolności – 3%
Wszystkie pozostałe odpowiedzi osiągnęły próg 2% lub niższy, a w tym gronie znalazły się m.in. takie wydarzenia jak I wojna światowa, katastrofa smoleńska, mord katyński, a nawet... Euro 2012 (0,2%). Nie dziwi w tym przypadku z pewnością pierwsze miejsce odzyskania niepodległości w 1918 r., czyli wydarzenia, które ukierunkowało nasz sposób myślenia o dziejach Polski w kontekście ostatnich 100 lat i zdeterminowało bieg dziejów państwa. To najwyraźniejszy moim zdaniem historyczny punkt odniesienia dla Polaków, którego wagę zresztą podkreślano na każdym kroku przez – przynajmniej – ostatnich 11 miesięcy. Także drugie miejsce nie sprawia niespodzianki, w końcu upadek komunizmu (a w rezultacie transformacja ustrojowa po 1989 r.) ostatecznie doprowadził do prawdziwie niepodległego państwa polskiego, którym możemy się dziś cieszyć.
Ciekawy wydaje mi się wysoki rezultat wstąpienia do Unii Europejskiej. Czasem można odnieść wrażenie, że wydarzenia historii najnowszej ulegają pewnemu zdeprecjonowaniu (co nie jest oczywiście domeną tylko Polaków), bo potrzeba czasu, aby mogły one „osiąść” w społecznej świadomości. Jak widać niemal 1,5 dekady wystarczyło akcesowi Polski do UE, by ankietowani docenili jego wagę – z drugiej zaś strony wejście do NATO nie spotkało się z taką uwagą, choć to również była istotna zmiana w pozycji Polski na arenie międzynarodowej.
Bardzo ciekawym przypadkiem jest dla mnie wybór Polaka na papieża, który został sklasyfikowany wyżej niż II wojna światowa (ogółem) i jej zakończenie. Fakt, że w latach 1978-2005 papieżem był Jan Paweł II – co warto podkreślić, chyba najbardziej wpływowy Polak ostatnich stu lat – nie zdeterminował aż tak bardzo historycznych losów Polski.
Oczywiście pontyfikat Karola Wojtyły bardzo często wskazuje się jako istotny czynnik upadku systemu komunistycznego w Polsce, jednak warto pamiętać, że była to tylko jedna ze składowych upadku komunizmu – przede wszystkim o randze bardziej symbolicznej, nie tak ważnej jak choćby fakt „przegnicia” systemu w ZSRR, który otworzył furtkę do przemian w całej Europie Środkowej i Wschodniej. Jan Paweł II to przede wszystkim dla wielu duchowy ojciec narodu, który jako lider prześladowanej przez władzę organizacji religijnej stanowił sam w sobie symbol wartości przeciwnych ówczesnemu systemowi. 15% to przede wszystkim wynik wciąż silnego autorytetu papieża rodem z Wadowic.
Afisz z okazji odzyskania niepodległości 1933 r. (CC0 1.0 Universal Przekazanie do Domeny Publicznej). Jak te wyniki mają się do naszej sondy przeprowadzonej wśród Czytelników portalu? Pełne wyniki można zobaczyć w tym miejscu, trzeba natomiast zwrócić uwagę, że tym razem biorący udział w głosowaniu musieli wybrać odpowiedź z wcześniej przygotowanej już listy. Idealnie taki sam wynik procentowy jak w badaniu CBOS otrzymało odzyskanie niepodległości w 1918 r. Drugie miejsce z wysokim, dwucyfrowym wynikiem przypadło Bitwie warszawskiej i zwycięstwu w wojnie z bolszewikami, a pierwszą trójkę zamknął początek II wojny światowej (choć ten nie miał już takiej przewagi względem reszty odpowiedzi.
Ewentualne porównywanie badania i sondy oraz wnioski pozostawię już w gestii Czytającego, natomiast chciałbym się skupić na drugim w kolejności rezultacie z sondy Histmaga, czyli bitwie warszawskiej i wojnie polsko-bolszewickiej. Dla mnie to właśnie zwycięska bitwa i zakończenie tego konfliktu są najważniejszym wydarzeniem stulecia 1918-2018. Odzyskanie niepodległości samo w sobie słusznie cieszy się wielką estymą Polaków – lecz jego znaczenie mogłoby być dużo mniejsze dziś, gdyby już po kilku latach odrodzona Polska znalazła się pod bolszewickim jarzmem i trwałaby nawet nie jako państwo satelickie, lecz republika radziecka przez – na przykład – kolejnych kilka dekad. Z tego samego powodu Narodowe Święto Niepodległości widziałbym równie dobrze jako zorganizowane wokół daty 15 sierpnia.
I choć pewnie i w tym przypadku zdania byłyby podzielone, to pewnie każdy Polak i każda Polka zgodzą się dziś co do jednej sprawy – za kolejne 100 lat, w miejmy nadzieję równie niepodległej Polsce, ankiety powinny być uzupełnione o kolejne, tylko pozytywne wydarzenia. Przede wszystkim wielkie zwycięstwa – choć niekoniecznie militarne.
Artykuły publicystyczne w naszym serwisie zawierają osobiste opinie naszych redaktorów i publicystów. Nie przedstawiają one oficjalnego stanowiska redakcji „Histmag.org”. Masz inne zdanie i chcesz się nim podzielić na łamach „Histmag.org”? Wyślij swój tekst na: [email protected]. Na każdy pomysł odpowiemy.
