Nagrody Historyczne „Polityki” 2019: docenić badaczy, upamiętnić bohaterów
Zobacz także: Nominowani do Nagród Historycznych „Polityki”
Książki autorów uhonorowanych Nagrodami Historycznymi „Polityki” (mat. prasowe „Polityki”) 7 maja 2019 roku odbyła się uroczystość 58. rozdania Nagród Historycznych „Polityki”, przyznawanych za najlepsze książki historyczne wydane w ostatnim roku. Prestiżowe wyróżnienia otrzymują twórcy w pięciu kategoriach: prace naukowe i monografie, prace popularnonaukowe i publicystyka, debiut, pamiętniki i wspomnienia oraz wydawnictwa źródłowe. 
W skład jury wchodzili: dr hab. Bożena Szaynok, prof. Włodzimierz Borodziej, prof. Dariusz Sola, prof. Wiesław Władyka, Marian Turski i dr hab. Marcin Zaremba. Mecenasem Nagród Historycznych „Polityki” jest firma Dantex. Do tegorocznej edycji konkursu zgłoszono 160 książek, z których szesnaście doczekało się nominacji.
W tym roku Nagrody Historyczne „Polityki”, choć nie jest to 60. gala (w 1965 i 1981 roku nagrody nie zostały rozdane), świętują swoje sześćdziesięciolecie. Pomysłodawcą Nagród i postacią nierozerwalnie związaną z ich historią jest Marian Turski, który od początku pełni również funkcję przewodniczącego konkursowego jury. Od 1959 roku w konkursie zostało nagrodzonych 187 laureatów, przy czym 54 naukowców otrzymało wyróżnienie więcej niż raz.
Laureaci Nagród Historycznych „Polityki” (fot. Marek Teler) Minutą ciszy upamiętniono zmarłego prof. Karola Modzelewskiego, jednego z laureatów nagród „Polityki”
Uroczystość wręczenia nagród rozpoczął swoim przemówieniem redaktor naczelny „Polityki” Jerzy Baczyński. Przybliżył on krótko historię konkursu i jego cele oraz nawiązał do niedawnej śmierci prof. Karola Modzelewskiego, który w 2013 roku otrzymał Nagrodę Historyczną „Polityki” za książkę Zajeździmy kobyłę historii. Zgromadzeni na gali goście uczcili pamięć tego wybitnego historyka i jednego z liderów demokratycznej opozycji czasów PRL minutą ciszy. W przemówieniu redaktora Baczyńskiego nie obyło się bez cytowania słów prof. Modzelewskiego, w tym między innymi zdania: „Historia kocha nieszczęścia”, które wypowiedział w wywiadzie dla „Gazety Wyborczej” w 2016 roku.
Następnie na mównicę wszedł nestor „Polityki” Marian Turski, który opowiedział o okolicznościach powstania nagrody i kryteriach wyboru laureatów. Przypomniał, że Nagrody Historyczne „Polityki”, podobnie zresztą jak samo pismo, były owocem odwilży październikowej 1956 roku oraz wymienił najważniejsze książki nagrodzone przez „Politykę” na przestrzeni sześćdziesięciu lat. Wśród wspomnianych przez redaktora Turskiego publikacji znalazły się m.in.: Na granicy życia i śmierci. Listy i grypsy więzienne Krystyny Wituskiej, Listy z Łubianki Adama Bienia i Anus mundi Wiesława Kielara. Dziennikarz i historyk w żartobliwy sposób stwierdził, że sposób wyboru laureatów łączy w sobie dwie metody: Noblowską, czyli przyznawanie nagród żyjącym, i Polskiego Słownika Biograficznego, który upamiętnia wyłącznie osoby zmarłe.
Gala rozdania Nagród Historycznych „Polityki” (fot. Marek Teler) Łukasz Garbal zwycięzcą w kategorii prace naukowe i monografie
Rozdanie nagród rozpoczęło się od ogłoszenia zwycięzcy w kategorii prace naukowe i monografie. Jury postanowiło nagrodzić Łukasza Garbala za dwutomowe dzieło Jan Józef Lipski. Biografia źródłowa (wyd. IPN i Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie), które dr hab. Michał Zaremba słusznie określił jako „książkę totalną” – pierwszą kompletną biografię opozycjonisty czasów PRL, przez lata inwigilowanego i prześladowanego przez komunistów.
Laureat nagrody nazwał opisywanego przez siebie bohatera „wzorem postawy jak żyć” i przykładem odważnego patrioty w pełnym tego słowa znaczeniu. Autor pracował nad życiorysem Jana Józefa Lipskiego aż sześć lat, choć jak podkreśla niektóre tajemnice opozycyjnego publicysty nadal czekają na rozwiązanie.
To była niesamowita postać, która łączyła ludzi. Mam nadzieję, że tak będzie dalej i dzięki tej książce Jan Józef Lipski znów będzie obecny nie tylko w historii, ale i w debacie publicznej w Polsce – mówi o swoim bohaterze Łukasz Garbal.
Anna Bikont i Helena Łuczywo uhonorowane nagrodą w kategorii prace popularnonaukowe i publicystyka
Nagrodę w kategorii prace popularnonaukowe i publicystyka otrzymały Anna Bikont i Helena Łuczywo za biografię Jacka Kuronia - Jacek (wyd. Czarne i Agora SA). Biografistki, które prywatnie były przyjaciółkami Kuronia, przedstawiły jego losy w sposób rzetelny i dociekliwy, nie pomijając słabości i błędów popełnionych przez jednego z przywódców opozycji w czasach PRL.
Nie ma obiektywnego pisania o historii. Kiedy się mówi, że jest ona obiektywnie pisana, to znaczy, że jest opisana zgodnie z narracją większościową. Każda historia pisana jest z naszego osobistego, subiektywnego punktu widzenia. Nasz osobisty stosunek do Jacka wspomagał tę książkę – był nam bliski, więc chciało nam się niesamowicie napracować, żeby do wszystkiego dotrzeć i wszystko opisać – mówi jedna z autorek Jacka, Anna Bikont.
Gala rozdania Nagród Historycznych „Polityki” (fot. Marek Teler) Olga Linkiewicz zwyciężczynią w kategorii debiut
Najlepszym debiutem ogłoszono książkę Lokalność i nacjonalizm. Społeczności wiejskie w Galicji Wschodniej w dwudziestoleciu międzywojennym autorstwa Olgi Linkiewicz (wyd. Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas). Autorka, korzystając z metod badawczych etnologa i historyka, zaprezentowała procesy narodotwórcze na terenie Galicji Wschodniej i przypomniała złożoną historię kultury tamtego obszaru. Publikacja była owocem wieloletniej pracy Linkiewicz, która przyjmując nagrodę stwierdziła, że chętnie napisałaby tę książkę jeszcze raz.
Dominik Czapigo triumfował w kategorii pamiętniki i wspomnienia
Triumfatorem uroczystości rozdania Nagród Historycznych „Polityki” okazał się Ośrodek KARTA, którego publikacje zdobyły nagrody w dwóch kategoriach: pamiętniki i wspomnienia oraz wydawnictwa źródłowe. W pierwszej kategorii doceniony został zbiór pism Hanny Świdy-Ziemby Uchwycić życie. Wspomnienia, dzienniki i listy 1930–1989, opracowany przez Dominika Czapigo. To właśnie on odebrał nagrodę za swoją kilkuletnią pracę nad opracowaniem naukowym książki. Dzięki swoim rozmowom z autorką dzienników, kontaktom z córką cenionej socjolożki oraz kwerendom w archiwach autorowi udało się uporządkować teksty, nakreślić okoliczności i konteksty ich powstania oraz wzbogacić je o cenny materiał ikonograficzny. Książka miała dla niego osobisty charakter, sam był bowiem uczniem prof. Świdy-Ziemby.
Kiedy zaczynałem pracę w zespole historii mówionej Ośrodka KARTA, zacząłem panią profesor nagrywać, wówczas bez konkretnie określonego celu. To nagranie miało po prostu trafić do naszego archiwum. Dopiero po latach okazało się, że będzie też fragmentem tej książki – wspomina Dominik Czapigo.
Agnieszka Knyt, Jan Sienkiewicz i prof. Rimantas Miknys odebrali nagrodę w kategorii wydawnictwa źródłowe
Najlepszym wydawnictwem źródłowym opublikowanym w 2018 roku okazała się zaś sześciotomowa edycja Dzienników Michała Römera. Za opracowanie książki odpowiedzialni byli Agnieszka Knyt, Jan Sienkiewicz i prof. Rimantas Miknys. Odbierając nagrodę, Agnieszka Knyt podkreśliła, że dzieło jest efektem pięcioletniej polsko-litewskiej współpracy, która być może zaowocuje w przyszłości kolejnymi projektami. Z kolei prof. Rimantas Miknys w wywiadzie dla Histmaga w listopadzie 2018 roku mówił o wnioskach, jakie możemy wyciągnąć z lektury Dzienników.
Wgłębianie się w ich treść pozwala nauczyć się tego, jak należy konstruować stosunki polsko-litewskie na szczeblu państw i narodów. Sądzę, że można w nich nawet znaleźć sporo recept, zwłaszcza w sposobach rozwiązywania problemów mniejszości narodowych, organizowania współpracy regionalnej – podkreślał prof. Rimantas Miknys.
58. już edycja Nagród Historycznych „Polityki” pokazuje, że polska historiografia cały czas stoi na wysokim poziomie i stale się rozwija, a wiele tematów wciąż czeka na ich rzetelne i wnikliwe opracowanie. Miejmy nadzieję, że zapału badaczom nie zabraknie również na kolejne sześćdziesiąt lat.
