„Nadzieja, męstwo i śmierć. Powstańcza wiosna oddziału Kononowicza” - komiks

Warto nadmienić, że inicjatorem tej publikacji było lokalne stowarzyszenie W.A.R.K.A. wspólnie z Muzeum im. Kazimierza Pułaskiego w Warce. Niniejszy komiks jest już zresztą trzecią tego typu inicjatywą sygnowaną przez wspomnianą instytucję i stowarzyszenie. Najwyraźniej ta formuła promocji historii regionalnej (wpisanej zresztą w szerszy, ogólnonarodowy kontekst) okazała się godna kontynuacji, bo po „Bitwie pod Warką” i „Piotrze Wysockim” opiekunowie obu projektów zdecydowali o realizacji kolejnego epizodu z dziejów grodu nad Pilicą.

Tym razem autorska spółka (w roli scenarzystów ponownie Anna i Leszek Owczarczykowie, wspomagani przez plastyka Jacka Przybylskiego) przenosi czytelników w realia wiosny 1863 r. Pośród kniei nieopodal Iłży biwakują partyzanci z oddziału pułkownika Dionizego Czachowskiego (naczelnika powstania na województwo sandomierskie). Podczas narady sztabu Władysław Kononowicz deklaruje zamiar oddzielania się od głównego zgrupowania z zamiarem podjęcia działań zaczepnych m.in. w rejonie Warki i Kozienic. Ufny w dowódcze umiejętności Kononowicza (zwłaszcza, że dosłużył się on stopnia majora, stacjonując w jednym z carskich garnizonów na środkowym Kaukazie) naczelnik bez większych oporów przychyla się do tych planów. Tym samym wraz z przeszło pół tysiącem zahartowanych w bojach ochotników wyrusza on na powstańczy szlak, co już niebawem zaowocuje rozgromieniem rosyjskich oddziałów m.in. pod Magnuszewem i pobliskim Rozniszewem.

Zestawiając niniejszą odsłonę komiksowej przeszłości Warki z poprzedzającymi ją tytułami przyznać wypada, że Owczarczykowie coraz sprawniej radzą sobie z materią komiksu. Ograniczona rozpiętość publikacji (22 plansze) wymusza na autorach bezwzględną selekcję materiału do najistotniejszych momentów w przebiegu działań jednostki Kononowicza. Paradoksalnie tym sposobem prezentowana fabuła dodatkowo zyskuje na ogólnej wartkości. Scenarzyści umiejętnie dozują akcenty patriotyczne, nie nadużywając jednak patosu. Mimo, że w przypadku tak zwięzłej opowieści raczej trudno mówić o głębi psychologicznej obecnych tu postaci, to jednak siła emocji targających zarówno powstańcami, jak i ich rosyjskimi adwersarzami prawdopodobnie będzie dla potencjalnego czytelnika łatwo uchwytna. Na marginesie głównego nurtu tej historii udało się również zawrzeć przynajmniej kilka dodatkowych informacji – m.in. o metodach aprowizacji powstańczych jednostek, kwaterunku, postawie ludności cywilnej etc. Tym samym publikacja znacznie zyskuje zarówno w wymiarze czysto edukacyjnym, jak i na ogólnej sile przekonywania.

Odpowiedzialny za zilustrowanie skryptu Jacek Przybylski po raz kolejny udowadnia, że swobodnie czuje się w tworzeniu komiksu historycznego. Jego wcześniejsze dokonania na tym polu – „Pierwsi w boju. Obrona Poczty Polskiej w Gdańsku” (w ramach serii „Kronika epizodów wojennych”) oraz przywoływany „Piotr Wysocki. Bohater w cieniu historii” – zostały wysoko ocenione tak przez czytelników, jak i recenzentów. Choć gwoli ścisłości przyznać trzeba, że unikalny styl bydgoskiego plastyka trudno jednoznacznie sklasyfikować. Pomimo bowiem skłaniania się rzeczonego ku zamaszystej wrażeniowości, sięga on niekiedy także po nieco bardziej szczegółową manierę. Przejawia się to przede wszystkim w nielicznie reprezentowanej architekturze (większość scen umiejscowiono w plenerach leśnych) oraz zbliżeniach fizjonomii niektórych postaci (m.in. Kononowicza i jego adiutanta, Feliksa Łabędzkiego). Sceny konfrontacyjne rozrysowano z dużą werwą i trafnie ujętym dramatyzmem. Przybylski przejawia również niemało wprawy w komponowaniu wnętrza kadrów, często różnicując perspektywę ujmowania poszczególnych scen.

Podobnie jak w przypadku wcześniejszych komiksowych publikacji traktujących o chlubnej przeszłości Warki, także i tym razem wydawnictwo wzbogacono o dodatek historyczny. W tym przypadku jest to zwięzła charakterystyka powstańczej aktywności w rejonie dopływu Pilicy do Wisły oraz nielicznie zachowanych śladów tamtych dramatycznych wydarzeń.

Komiks niebawem będzie dostępny także w wersji multimedialnej. „Nadzieja, męstwo i śmierć” to kolejny przykład umiejętnego wykorzystania komiksowego medium w popularyzacji historii lokalnej, dla której zwykle brakuje miejsca w szkolnych podręcznikach.

Zobacz też:

• Wojciech Kalwat – „Kampania Langiewicza 1863”
• Wiktoria Śliwowska - „Historyczne peregrynacje”
• Weterani powstania styczniowego w II RP
• Zawłaszczanie i wypieranie – dramat współczesnej dyskusji o powstaniu styczniowym

Redakcja i korekta: Agnieszka Kowalska