Na Nalewkach
Dominantą tego rejonu miasta jest znany w całym świecie pomnik Rapaporta. Do niedawna dominowało tam jeszcze coś: wielka, krzycząca pustka placu Bohaterów Getta. Na mnie robiła silne wrażenie. Hulał wiatr, gdzieniegdzie pod drzewami przyjezdni Żydzi odmawiali kadisz. Ale zwykle był to najcichszy z placów Warszawy. Teraz będzie tam wielkie muzeum...
Muzeum Historii Żydów Polskich od strony ulicy Zamenhofa, po prawej pomnik Bohaterów Getta (fot. mamik / fotopolska.eu; Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 3.0.) Rokrocznie, w połowie kwietnia na placu ma miejsce uroczystość gromadząca - zależnie od politycznej aury, duże lub mniej liczne rzesze warszawian i przyjezdnych - głównie tych co ocaleli. Latem, od kilku laty, rodzi się tam nowa tradycja warszawian – Marsze Pamięci.
Po jednej stronie pomnika Bohaterów Getta warty zaciągają żołnierze Wojska Polskiego. Gdy pierwszy raz ich tam zobaczyłem, na rogatywkach nie mieli jeszcze orzełków z koronami. Wtedy, w 1987 roku, trzymałem się na uboczu, wolałem nie narzucać się bezpiece, ze względu na moją ówczesną robotę w podziemiu. Poszedłem tam, bo taka była decyzja mojej ówczesnej grupy, posądzanej przez konkurentów politycznych o antysemityzm. Stałem z boku i jedynie robiłem zdjęcia kolegom manifestującym swe głęboko humanistyczne przekonania i sprzeciw wobec zbrodni. Wszystko po to, aby cały świat zobaczył, że nie jesteśmy rasistami i również obchodzimy rocznicę powstania w getcie. To właśnie wtedy na nieodległym cmentarzu przy Okopowej postawione zostały symboliczne macewy Wiktora Altera i Henryka Ehrlicha, posłów do przedwojennego Parlamentu, zamordowanych przez NKWD. Były to jednak uroczystości jakby nie moje. Byłem przecież gojem, jak określają mnie przyjaciele Żydzi.
Pomnik Bohaterów Getta w Warszawie po renowacji w 2012 (fot. Boston9; Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 3.0.) Od tamtych dni bardzo często bywałem pod pomnikiem Rapaporta. Szalenie późno zorientowałem się, iż ten pomnik posiada również rewers. Świat doskonale zna skamieniałych bojowników z awersu, z dominującą postacią Anielewicza, o atletycznym torsie. A z drugiej strony…? Licha, niewielka tabliczka z rzędem postaci. Głowa przy głowie, skamieniali; kobiety, mężczyźni, dzieci. W kurtkach, płaszczach, w zawadiackich warszawskich cyklistówkach. Prowadzi ich, krocząc na czele tego pochodu - brodaty, zgarbiony starzec, dźwigający wielki zwój. W tym zwoju słowa obiecujące pokój, a jeśli są wystarczająco często powtarzane – w co tak bardzo wierzono w czasie Zagłady – gwarantujące pokój.
Tam też bywają żołnierze w rogatywkach i z orzełkami, dzisiaj już ukoronowanymi. Bywają tam, w antrakcie swej służby. Na „spocznij” i zestresowani. Wręcz zalęknieni, ukradkiem palą papierosy. Przed chwilą na awersie złożyli wieńce, w nie swoim imieniu. Ale są bezpieczni. Po stronie tego cywilnego pochodu, idącego na tablicy ponad nimi, nie ma żadnych kontrolerów, ani oficerów.
Ach, przepraszam! Jednak ktoś ten pochód trzyma w ryzach. Ktoś mu asystuje i czuwa nad jego bezpieczeństwem w podróży, idąc trochę z boku. Jest potężny. Posiada obnażony bagnet, na karabinie trzymanym blisko twarzy. I stalowy hełm z okapem, na kształtnej głowie.
Pomnik Bohaterów Getta (strona wschodnia) - 70. rocznica powstania w getcie warszawskim (fot. Boston9; Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 3.0.) 21 lipca w 71. rocznicę rozpoczęcia likwidacji getta warszawskiego; ulicami, nieistniejących dzisiaj Nalewek, przejdzie Marsz Pamięci.
Artykuły publicystyczne w naszym serwisie zawierają osobiste opinie naszych redaktorów i publicystów. Nie przedstawiają one oficjalnego stanowiska redakcji „Histmag.org”.
