„Mówią Wieki” 9/2013

Było to ostatnie okazałe zwycięstwo polskiego oręża, przede wszystkim sławnej husarii i jazdy pancernej, które szarżą ze wzgórz Lasu Wiedeńskiego rozstrzygnęły o losach bitwy. W ręce Polaków wpadł obóz wielkiego wezyra Kara Mustafy, a w nim wspaniałe łupy: namioty, chorągwie, piękne tkaniny, kunsztownie wykonana broń, przedmioty ze złota i srebra wysadzane szlachetnymi kamieniami. Jan III potrafił wykorzystać sukces propagandowo: Europę zalały druki ulotne przedstawiające polskiego monarchę jako niezrównanego wodza i obrońcę chrześcijaństwa. Z tej okazji wrześniowy numer „Mówią wieki” niemal w całości poświęcamy Sobieskiemu i jego czasom, a przede wszystkim odsieczy wiedeńskiej.

W numerze można przeczytać:

• „Czy warto było iść pod Wiedeń. Rozmowa z prof. Mirosławem Nagielskim i dr. Dariuszem Milewskim” – Wybitni specjaliści od historii Pierwszej Rzeczypospolitej i wojskowości staropolskiej dyskutują o karierze politycznej i wojskowej Jana Sobieskiego, jego wyniesieniu na tron polsko-litewski. Wyjaśniają i oceniają jego sztukę wojenną oraz decyzje polityczne, wreszcie odpowiadają na tytułowe pytanie, czy warto było iść pod Wiedeń i ratować Habsburgów, którzy prawie wiek później uczestniczyli w rozbiorach Rzeczypospolitej.
• Andrzej Nieuważny, „Widziane z Wersalu. Meandry sojuszu francusko-tureckiego” – Znawca dziejów Francji (nie tylko napoleońskiej) przypomina, że muzułmańska Turcja w XVII wieku była sojuszniczką Ludwika XIV . Sojusz ten jednak nie był usłany różami – dochodziło do dyplomatycznych i prestiżowych sporów, m.in. o to, czy podczas audiencji na dworze sułtańskim poseł francuski będzie zasiadał na równi z wezyrem na podwyższeniu, czy po prostu na podłodze...
• Łukasz Wojtach, „Trudne lata. Rzeczpospolita od potopu do Wiednia” – Druga połowa XVII wieku była ciężkim okresem dla Rzeczypospolitej. Najpierw potop szwedzki zrujnował kraj, potem na Kresach Południowo-Wschodnich rozgorzały konflikty z Moskwą, Turcją i Chanatem Krymskim. W polityce wewnętrznej też działo się źle: rokosz Lubomirskiego zniweczył reformatorskie plany Jana Kazimierza, który porzucił tron. Jego następca Michał Korybut Wiśniowiecki okazał się władcą nieudolnym, skłóconym z częścią szlachty i wojska. Na szczęście na firmamencie zajaśniała gwiazda Jana Sobieskiego.
• Dariusz Milewski,„Sobiescy – wielka kariera średniego rodu” – Autor pokazuje, jak na przestrzeni 150 lat szlachecki ród Sobieskich, wywodzący się z Sobieszyna w ziemi sandomierskiej, rósł w siłę, by doczekać się swego przedstawiciela na tronie Rzeczypospolitej. Wśród przodków Jana III był m.in. jego dziadek Marek Sobieski, pierwszy senator w rodzie, który zrobił karierę dzięki poparciu Stefana Batorego i kanclerza Jana Zamoyskiego.
• Maciej Krawczyk, „Nauki braci Sobieskich” – Bracia Marek i Jan Sobieski (przyszły król) otrzymali dobre wykształcenie. Jak przystało na młodzieńców z zamożnego rodu, po ukończeniu Akademii Krakowskiej, wybrali się w podróż edukacyjną do Paryża, zahaczyli też o Londyn i Antwerpię. Uczyli się, i owszem, ale też nieco „hałasowali” po kwaterach…
• Mirosław Nagielski, „Sobieski – wódz zawołany” – Jan Sobieski wzniósł na wyżyny staropolską sztukę wojenną. Bił Kozaków, Szwedów, Siedmiogrodzian, Moskwicinów, Tatarów, a przede wszystkim Turków. Prof. Nagielski opisuje jego karierę wojskową od czasu wojen kozackich aż po wyprawy mołdawskie u schyłku życia.
• Iwona Kienzler, „Jan Sobieski i Marysieńka. Romans wszech czasów” Kim była ukochana żona Jana III Sobieskiego, jak zaczął się ich romans, jak wyglądało ich małżeństwo – na te i inne pytania odpowiada autorka wielu książek poświęconym żonom i kochankom polskich władców.
• Piotr Kroll, „Venimus, vidimus, Deus vicit! Dzieje wielkiego zwycięstwa” – Główny artykuł poświęcony wiktorii wiedeńskiej 1683 roku. Autor opisuje, dlaczego Turcy poszli na Wiedeń, jak Jan III Sobieski zorganizował odsiecz i zwyciężył Kara Mustafę, ocalając stolicę cesarstwa.
• Konrad Pyzel, „Wiedeńskie łupy” – O tym, co wojska Jana III Sobieskiego zdobyły pod Wiedniem i jak wyglądały dalsze losy niektórych przedmiotów z wiedeńskiego łupu
• Tomasz Bohun, „Parkany – porażka i zwycięstwo Jana III” – Triumf pod Wiedniem nie oznaczał zakończenia kampanii 1683 roku. Jan III z wojskiem polskim i oddziałami cesarskimi udał się na Górne Węgry. Tam pod Parkanami Turcy zaskoczyli jego przednią straż. Dwa dni później polski król wziął srogi rewanż. Okazało się, że pod ziemią znajduje się bardzo wiele pamiątek po Rzymianach.
• Michał Mackiewicz, „Wiedeń 1683. Formacje, bron i barwa” – Autor, bronioznawca z Muzeum Wojska Polskiego, przekrojowo przedstawia armie stron walczących w kampanii 1683 roku. Zestawia i charakteryzuje formacje jazdy, piechoty i artylerii.
• „Pałac, który mówi”. Rozmowa z Pawłem Jaskanisem, dyrektorem Muzeum Pałacu w Wilanowie – Dyrektor wilanowskiego muzeum, które w ostatnich latach odzyskało blask, przybliża program ideowy wiejskiej rezydencji Jana III Sobieskiego pałacu oraz liczne ciekawostki z nią związane. Badania struktury pałacu pozwalają np. przypuszczać, że na piętrze mieściła się tajna kancelaria króla i sala, w której podejmował on zaufanych dworzan i stronników politycznych…
• Konrad Pyzel, „Król triumfujący. Propaganda dworu Jana III Sobieskiego” – Zwycięzca spod Wiednia okazał się nie tylko wielkim wodzem, ale także mistrzem PR. Do rozsławienia swej osoby wykorzystywał druki, ryciny, medale, portrety. Rolę propagandową grał też wystrój pałacu w Wilanowie i innych rezydencji Sobieskich.
• Marta Gołąbek „Dwór i codzienność Sobieskich” – W jakich warunkach mieszkał Jan III, co jadł, z kim się spotykał, jak spędzał wolny czas, jakie były jego ulubione rozrywki? Na te i inne pytania odpowiada zastępczyni kierownika Działu Sztuki Muzeum Pałacu w Wilanowie.
• Marcin Markowicz, „Lew Lechistanu po Wiedniu” – Sobieski nie zdołał wykorzystać politycznie zwycięstwa pod Wiedniem. Marząc o zajęciu Mołdawii i osadzeniu na jej tronie syna Jakuba, nieco zaniedbał inne kierunki i sprawy wewnętrzne. Nieudany schyłek panowania Jana III opisuje znawca epoki Marcin Markowicz.
• Wojciech Kalwat, „Civita Castellana. Francuzi i Polacy zwyciężają Neapolitańczyków 4 grudnia 1798 roku” – W numerze zdominowanym przez artykuły dotyczące bitwy pod Wiedniem i Jana III Sobieskiego znalazło się miejsce na kolejny odcinek serii „Bitwy epoki napoleońskiej”. Tym razem przypominamy Legiony Polskie w Włoszech i odniesione przy walnym udziale Polaków zwycięstwo pod Civita Castellana, które powstrzymało neapolitańską ofensywę na kontrolowaną przez Francję Republikę Rzymską. W tych walkach odznaczył się gen. Karol Kniaziewicz.
• Dodatek edukacyjny „Mówią wieki w szkole” (przygotowany we współpracy z Muzeum Pałacu w Wilanowie), a w nim:

inauguracja nowej edycji konkursu Szkolna Liga Historyczna

• Polskie dzieje według Matejki: obraz „Sobieski pod Wiedniem” – dar mistrza Matejki dla papieża Leona XIII
• Wilanów – muzeum pełne historii
• Edukacja w Wilanowie
• W epoce wiedeńskiej wiktorii – źródła na lekcje historii poświęcone Janowi III Sobieskiemu

Ponadto w numerze stale działy:

• Telegraf Historyczny (informacje o odkryciach archeologicznych, wieści z muzeów, ciekawe strony internetowe dla miłośników historii)
• Noty o książkach (autorska rubryka Macieja Janowskiego)
• Z księgarni (przegląd nowości wydawniczych)
• Plotki z brodą (anegdotki i śmiesznostki sprzed wieków)

Więcej informacji na www.mowiawieki.pl