„Mówią Wieki” 11/2013

To niesamowite, że do tej pory władze i służby specjalne największego mocarstwa świata, a także pełniące rolę czwartej władzy media nie potrafiły wiarygodnie wyświetlić tej sprawy. W „Mówią wieki” nie mamy instrumentów, aby tego dokonać, ale opisaliśmy to, co można. Mimo wszystko ten wielce kontrowersyjny prezydent wciąż cieszy się niemałą popularnością. Można powiedzieć, że był jednym z pierwszych polityków celebrytów wylansowanych przez telewizję (został prezydentem dzięki wygranej debacie telewizyjnej z Richardem Nixonem) i kolorową prasę. Pomogła mu w tym piękna żona Jacqueline, a nie przeszkodziły liczne romanse – w tym ten najbardziej znany z aktorką Marilyn Monroe, symbolem seksu początku lat sześćdziesiątych.

11 listopada obchodzimy Narodowe Święto Niepodległości. Z tej okazji zapytaliśmy profesorów Marcina Kulę i Tomasza Kitzwaltera, historyków z Uniwersytetu Warszawskiego o to, jak to z tą niepodległością było u nas i u innych. Wyszło ciekawie, wszelako dla niektórych ciekawszy będzie zapewne nieco makabryczny artykuł Tomasza Bohuna o osobliwej sztuce mumifikacji zmarłych przywódców państw zwanych (zupełnie bez sensu) krajami demokracji ludowej. Ten obyczaj zaczął się od upiornego truchła Włodzimierza Iljicza Lenina, które do dziś spoczywa w moskiewskim mauzoleum. Boże, ty widzisz i nie grzmisz!

W numerze można przeczytać:

• Jarosław Krawczyk,„Łabędź w Zatoce Świń”. Redaktor naczelny „Mówią wieki” ze swadą snuje refleksje na temat barwnego życia i rządów Johna F. Kennedy’ego
• Maciej Krawczyk, „Wszystkie spiski prezydenta”. Autor zajmuje się teoriami spiskowymi, jakie narosły wokół zamachu na prezydenta Kennedy’ego. Przedstawia też działalność komisji pod przewodnictwem Earla Warrena, prezesa Sądu Najwyższego USA, która próbowała wyjaśnić tę zbrodnię i doszła do wniosku, że jej sprawcą był „samotny strzelec” Lee Harvey Oswald. Było to klasyczne ukręcenie sprawie łba, bo w raporcie komisji znalazła się teza, że śmierć prezydenta spowodowała jedna kula, która lecąc niesamowitą trajektorią, przeszła przez kilka części jego ciała i jeszcze raniła osobę siedzącą przed nim w samochodzie. To niewiarygodne wyjaśnienie otworzyło pole do domniemań i spekulacji, zwłaszcza dla amatorów teorii spiskowych, których w Ameryce nie brakuje. Z tekstu dowiemy się także, że prezydentura w USA do jedno z najniebezpieczniejszych zajęć na świecie, bo na życie prezydentów w historii targano się aż 32 razy, a czterech z nich zginęło w trakcie kadencji.
• „JFK – nadzieja i ułuda. Rozmowa z amerykanistą prof. Zbigniewem Lewickim”. Znawca amerykańskiej historii, polityki i kultury barwnie opowiada o drodze Kennedy’ego do prezydentury (zaprogramowanej przez wpływowego ojca), blaskach i cieniach jego niedokończonej kadencji w Białym Domu, wreszcie niewolnym od skandali życiu prywatnym, które – co ciekawe – 50 lat temu nie było jeszcze pożywką dla mediów. Spostrzeżenia prof. Lewickiego pomagają zrozumieć atmosferę epoki Kennedy’ego
• „Niepodległość – co to takiego? Rozmowa z prof. Tomaszem Kizwalterem i prof. Marcinem Kulą”. Z okazji Święta Niepodległości wybitni historycy z Uniwersytetu Warszawskiego zastanawiają się nad tym, czym jest niepodległość, jakie są jej atrybuty, jak od XVIII wieku rozumiano to pojęcie w Polsce i innych krajach. Pytamy ich m.in. o to, czy Polacy byli i są narodem powołanym do walki o niepodległość…
• Tomasz Bohun, „Lenin wiecznie żywy. Mumie komunistycznych dygnitarzy”. Polecamy artykuł o mumifikacji ciał komunistycznych przywódców, który zapoczątkowano w 1924 roku w ZSRR, preparując i wystawiając na widok publiczny zwłoki przywódcy rewolucji bolszewickiej Włodzimierza Lenina. Mauzoleum Lenina do dziś cieszy się ogromną popularnością wśród mieszkańców Moskwy i turystów odwiedzających stolicę Rosji. Podobne mauzolea powstawały także w innych krajach komunistycznych. Losy mumii „czerwonych carów” przybliża specjalista od rosyjskiej historii Tomasz Bohun. Dodatkową atrakcją jest infografika przedstawiająca przekrój Mauzoleum Lenina.
• Jerzy Rohoziński, „Syryjski kocioł”. Syria od kilku lat nie schodzi z czołówek mediów ze względu na trwającą krwawą wojnę domową. Jej przyczyn i brutalności można się doszukiwać m.in. w tym, że ów bliskowschodni kraj jest mozaiką narodowościową i religijną, a także w jego skomplikowanej historii w XX wieku. To wszystko fachowo opisuje historyk i dyplomata Jerzy Rohoziński.
• Mariusz Hoffman, „Egipska tragedia”. Jak wiemy, arabska Wiosna Ludów w Egipcie obaliła długoletnie rządy prezydenta Mubaraka i wyniosła do władzy Bractwo Muzułmańskie. Jednak postępującej islamizacji kraju sprzeciwiła się część Egipcjan i armia, która usunęła z urzędu prezydenta Mursiego. W tle tych wydarzeń jest tragedia sprzed ponad 30 lat, gdy podczas parady wojskowej 6 października 1981 roku islamscy spiskowcy związani z Bractwem Muzułmańskim śmiertelnie ranili prezydenta Anwara Sadata. Z zamachu cudem ocalał ówczesny wiceprezydent Mubarak, który zasiadł w fotelu głowy państwa.
• Rafał Jaworski, „Średniowieczna zima zła”. Nasz redakcyjny specjalista od średniowiecza pisze, dlaczego w dawnych wiekach bano się zimy i jak się zabezpieczano przed skutkami długotrwałych mrozów i opadów śniegu, które często odcinały od świata całe prowincje. Symbolicznie zima zaczynała się 11 listopada, w dniu św. Marcina – tego dnia w miastach odbywały się ostatnie w roku duże targi, na których można było zakupić żywność i odzież, tego dnia płacono podatki i zobowiązania oraz zwracano długi wiedząc, że na kilka miesięcy życie gospodarcze zamrze.
• Jarosław Molenda, „Śródziemnomorskie PKP”. Znany podróżnik zaprasza czytelników na Maltę i pobliskie wysepki, tropiąc ślady prehistorycznych kolein. Są dziełem człowieka, ale kto, kiedy i po co je wyżłobił – to zagadka godna Sfinksa.
• Romuald Romański, „Oczy i uszy wielkiego księcia Konstantego. Tajna policja w Królestwie Polskim 1815–1830”. Na straży rosyjskich wpływów i porządku społecznego w Królestwie Polskim utworzonym na kongresie wiedeńskim stała tajna policja. Była ona uszami i oczami rosyjskiego wielkorządcy Królestwa wielkiego księcia Konstantego. Składała się z kilku służb, które tropiły prawdziwe i urojone spiski oraz wzajemnie patrzyły sobie na ręce…
• Miron Kosowski, „Trzy pogrzeby pułkownika Czachowskiego”. Dionizy Czachowski, brat cioteczny Chopina, był jednym z najodważniejszych dowódców powstania styczniowego. Gdy zginął porąbany szablami przez rosyjskich kozaków, jego zwłoki spoczęły w anonimowym grobie na wiejskim cmentarzu w Bukównie niedaleko Radomia. Nie był to jednak ostatni pogrzeb pułkownika…
• Andrzej Nieuważny, „Oblężenie Akki. Nieudana wyprawa Bonapartego do Syrii, luty–maj 1799 roku”. Znawca epoki napoleońskiej opisuje dramatyczny pochód Bonapartego do Syrii, który w perspektywie miał mu otworzyć drogę do Indii. Wyprawa się jednak nie udała, zatrzymana pod Akką, której mimo kilku szturmów nie udało się zdobyć. Pogromcą boga wojny i przyszłego cesarza Francuzów okazał się miejscowy pasza Dżezar, czyli „Rzeźnik”.
• Błażej Brzostek, „Żegnaj, maszyno!”. Autor zwraca uwagę, że w ostatnich latach niepostrzeżenie odeszła do lamusa maszyna do pisania, wyparta przez komputery osobiste i inne gadżety elektroniczne. A przecież jeszcze kilkadziesiąt lat temu była symbolem nowoczesności. W urzędach i przedsiębiorstwach istniały całe hale maszyn, w których dziesiątki lub setki maszynistek pracowicie wypełniały formularze, wypełniając ideał sprawnego zarządzania.
• Andrzej Pieńkos, „Zagubieni w parku”. Nie w Warszawie, Krakowie czy Poznaniu, ale w małym wielkopolskim Miłosławiu w 1899 roku stanął pierwszy na ziemiach polskich pomnik wieszcza Juliusza Słowackiego. Okoliczności jego powstania i przesłanie przybliża wybitny historyk sztuki z Uniwersytetu Warszawskiego
• Dodatek edukacyjny „Mówią wieki w szkole” (przygotowany we współpracy z Muzeum Pałacu w Wilanowie), a w nim:
• Konkurs Szkolna Liga Historyczna
• Inwentaryzacja wileńskiego cmentarza Na Rossie
• Rozwiązanie konkursu Instytutu Badań Edukacyjnych „Lekcja dobrej historii”
• Historia i karykatura – dwa narody
• Powstanie styczniowe w źródłach
• Michniów 1943 – zbrodnia bez przedawnienia

Ponadto w numerze stale działy:

• Telegraf Historyczny (informacje o odkryciach archeologicznych, wieści z muzeów, ciekawe strony internetowe dla miłośników historii)
• Kliomatograf (recenzja z filmu „Sierpniowe niebo. 63 dni chwały”)
• Recenzje
• Noty o książkach (autorska rubryka Macieja Janowskiego)
• Z księgarni (przegląd nowości wydawniczych)
• Plotki z brodą (anegdotki i śmiesznostki sprzed wieków)

Więcej informacji na www.mowiawieki.pl