Mitsuo Fuchida, Masatake Okumiya – „Midway. Historia Japońskiej Marynarki Wojennej” – recenzja i ocena

W tym znakomicie przyjętym i obecnie uważanym za klasyczne, dziele, Mitsuo Fuchida i Masatake Okumiya ukazują czytelnikowi fascynującą panoramę bitwy, która rzuciła Cesarską Marynarkę Wojenną na kolana, stając się tym samym punktem zwrotnym w wojnie na Pacyfiku. Praca japońskich autorów, będących również bezpośrednimi uczestnikami kampanii na Pacyfiku, próbuje być swoistym przewodnikiem, który prowadzi czytelnika drogą wiodącą do tej klęski.

Niewątpliwie dwuznaczność polskiego tytułu powoduje, że czytelnik może poczuć się nieco skonfundowany zawartością blisko trzystustronicowej książki. Nie jest to bowiem dzieło traktujące jedynie o bitwie o Midway, znajdziemy w nim także opis szeregu wydarzeń bezpośrednio do niej prowadzących. Wspólnie z autorami pochylamy się zatem nad ewolucją japońskiej strategii wojenno-morskiej, której genezy należy szukać w czasach po zakończeniu I wojny światowej, odtwarzamy kulisy zdarzeń prowadzące do nad wyraz śmiałego ataku na Pearl Harbor – określonego przez autorów jako próba wyrwania piór z ogona orła – będącego wielką i zupełnie niespodziewaną dla świata wiktorią japońskiego oręża nad amerykańską Flotą Pacyfiku. Fuchida z Okumiyą stwierdzają, że plan operacji przejęcia Midway narodził się w momencie, gdy stało się jasne, że japońskim siłom zbrojnym udało się osiągnąć wszystkie cele operacyjne pierwszego okresu wojny. W stadium planowania opanowanie Midway początkowo miało być jedynie uwerturą do uderzenia na Hawaje i zmuszenia amerykańskiej floty do przyjęcia rozstrzygającej bitwy. Kiedy jednak uznano ten plan za niemożliwy do skutecznego przeprowadzenia, całą uwagę skupiono właśnie na Midway. Admirał Yamamoto był bowiem pewien, że w wyniku skutecznego ataku uda się zniszczyć gros sił amerykańskiej Floty Pacyfiku, a następnie skłonić USA do ewentualnych rozmów pokojowych. Fuchida wraz z Okumiyą – korzystając m. in. ze wspomnień zawartych w dzienniku admirała Ugakiego – znakomicie odtworzyli zarówno szczegółowe planowanie tej operacji, jak i późniejszy jej przebieg. Elementem równie istotnym, co opis samej bitwy, jest skrupulatnie i wnikliwie przeprowadzona analiza kluczowych błędów popełnionych podczas przygotowań do operacji ataku na Midway.

Dalej następuje danie główne, będące esencją książki – odtworzony w sposób perfekcyjny i wręcz godny najlepszego thrillera, opis samej bitwy. Czytelnik cały czas czuje narastające napięcie, dramatyzm, złożoność podejmowanych decyzji w obliczu nagłych zwrotów akcji na polu walki, a na końcu cierpki smak poniżającej klęski. To była gorzka lekcja – jak piszą autorzy – która dla Cesarstwa okazała się straszliwie brzemienna w skutkach, od tego czasu bowiem to Amerykanie przejęli inicjatywę strategiczną, której nie oddali już do końca wojny. W ocenie autorów czynniki sprawcze japońskiej klęski, zarówno w bitwie o Midway, jak i w całej wojnie, można lepiej zrozumieć, sięgając do narodowego charakteru społeczeństwa, w którym uwidocznia się pomieszanie pragnień i rzeczywistości, a czyny nie mają oparcia w starannie opracowanych planach. (…) Dopiero gdy spotka nas niepowodzenie, zaczynamy rozsądnie myśleć o całej sprawie, głównie zresztą po to, by usprawiedliwić porażkę (…) (cyt. z książki).

Całość czyta się jednym tchem. Zgrabna narracja w połączeniu z doskonałym warsztatem pisarskim autorów sprawiają, że mamy do czynienia z niezmiernie frapującą lekturą, od której wręcz nie sposób się oderwać. Zatem nie pozostaje mi nic innego, jak tylko zachęcić czytelnika do poznania najlepszej japońskiej relacji z bitwy, która okazała się być nie tylko najważniejszym starciem powietrzno-morskim II Wojny Światowej, ale i przełomowym punktem w całej wojnie na Pacyfiku.

Warto wiedzieć, że w 2005 roku Jonathan Parshal i Anthony Tully opublikowali pracę: Shattered Sword: The Untold Story of the Battle of Midway, która podaje w wątpliwość, czy wręcz podważa wiele informacji zawartych w książce Fuchidy i Okumiyi. Czytelnikom chcącym poznać najnowsze wyniki badań prowadzonych przez stronę amerykańską proponuję zatem zapoznać się także z tą – niewątpliwie bardzo interesującą – pozycją.

Korekta: Bożena Chymkowska