Michał Kuchciak – „Warszawska Brygada Pancerno-Motorowa jako zaporowy związek taktyczny w 1939 roku” – recenzja i ocena
Michał Kuchciak – „Warszawska Brygada Pancerno-Motorowa jako zaporowy związek taktyczny w 1939 roku” – recenzja i ocena
Z dwóch brygad pancernych, które wzięły udział w Kampanii Polskiej 1939 roku, to 10. Brygada Kawalerii jest bardziej znana ze względu na jej heroiczną postawę i losy jej żołnierzy podczas całej II wojny światowej. Nie bez znaczenia jest fakt, że dowódcą tej brygady był słynny generał (wówczas pułkownik) Stanisław Maczek, a także to, że była to jedyna formacja o takiej wielkości, która nie została rozbita w czasie walk w obronie RP.
Drugą z brygad, o której mowa, była Warszawska Brygada Pancerno-Motorowa, której formowanie nie zostało zakończone do chwili wybuchu wojny. Niemniej jednak, po wielu latach doczekała się ona obszernej monografii, w której autor, Michał Kuchciak, stara się odpowiedzieć na pytania, jak dobrze ta brygada sprawdziła się jako zaporowy związek taktyczny i jak skutecznie jej żołnierze wypełniali stawiane przed nimi zadania.
W książce Michała Kuchciaka „Warszawska Brygada Pancerno-Motorowa jako zaporowy związek taktyczny w 1939 roku” mamy do czynienia z precyzyjnym i wnikliwym opracowaniem historii jednostki, która była jedną z najnowocześniejszych i najbardziej zaawansowanych technicznie w Wojsku Polskim przed II wojną światową. Autor zwraca uwagę na to, że jej powstanie było reakcją na rozwijające się w sąsiednich państwach pancerne związki taktyczne, w ciekawy sposób przedstawiając również rozwój koncepcji związków pancernych i zmotoryzowanych w okresie II RP. Kuchciak dokładnie analizuje proces formowania i mobilizacji Brygady, a także omawia kwestię wyszkolenia żołnierzy, dobór kadry oficerskiej, faktyczną strukturę organizacyjną oraz taktykę oddziałów zmotoryzowanych i pancernych. Przedstawia też przebieg prowadzonych przez nią działań bojowych. Książka ta wyróżnia się przede wszystkim wnikliwością i dokładnością w przedstawianiu faktów oraz ich interpretacji. Autor opiera swoje opracowanie na bogatej literaturze oraz materiałach archiwalnych, co czyni ją cennym źródłem informacji dla historyków i miłośników historii.
Autor zadał sobie wiele trudu, by każdy z istotnych aspektów formowania i struktury Brygady, zwłaszcza tych traktowanych wcześniej nieco po macoszemu, zrównać ze sobą poziomem oraz treścią. Wydawać by się mogło, że Kampania Polska 1939 roku oraz walki poszczególnych związków taktycznych czy operacyjnych to już wyczerpane tematy, jednakże Michałowi Kuchciakowi udało się podczas prac badawczych odkryć wiele niedopowiedzeń czy też zaniedbań w dotychczasowej literaturze przedmiotu pod kątem działań Brygady. Zagadnienia, które w ogóle nie były poruszane lub tylko pobieżnie wspominane, doczekały się dogłębnej analizy i wyjaśnienia. Z kolei niektóre faktograficzne błędy zostały sprostowane. Dużym plusem książki jest również całkiem pokaźna liczba zestawień, rysunków oraz zdjęć.
Nie da się ukryć, że Warszawska Brygada Pancerno-Motorowa nie miała łatwego zadania w czasie kampanii wrześniowej. Ze względu na niezbyt dobry stan finansowy państwa, jednostka ta była mniej liczna, sformowana zbyt późno, a jej przeznaczenie miało charakter typowo opóźniający. W momencie wybuchu wojny formowanie nie zostało jeszcze zakończone, a sprzęt i uzbrojenie były niedostateczne, przez co w odróżnieniu od 10BK, nie była w stanie podołać nawet tak postawionym zadaniom. Mimo to, ze względu na sytuację na froncie, jej żołnierze musieli stawić czoła niemieckim natarciom. W tym kontekście, ważne jest, by zauważyć, że Brygada odniosła pewne sukcesy, a jej żołnierze stawili dzielnie opór w trudnych warunkach, walcząc w odróżnieniu od 10 BK niezgodnie z doktryną, na której opierało się tworzenie tego związku.
Jednakże, jak wykazuje monografia Michała Kuchciaka, Brygada miała też swoje słabe punkty. Niedostatek sprzętu i uzbrojenia, a także brak doświadczenia i wyszkolenia wielu żołnierzy, wpłynęły negatywnie na efektywność jej działań, a ostatecznie na jej rozbicie. Autor słusznie konkluduje, że porażki WBPM były wynikiem nie tyle błędnego dowodzenia czy niewystarczającej determinacji żołnierzy, co bardziej kwestii zaopatrzenia (zwłaszcza paliwowego), jak i przeceniania siły jednostki oraz jej niewłaściwego użycia przez dowództwo wyższego szczebla.
Monografia Michała Kuchciaka pozwala na spojrzenie na Warszawską Brygadę Pancerno-Motorową w sposób kompleksowy i rzetelny. Pogłębienie i weryfikacja dotychczasowego stanu wiedzy na temat Brygady, czyli cele jakie postawił przed sobą autor, niewątpliwe udało się osiągnąć.
Książce ze względu na rozbudowaną bibliografię, temat i styl trudno zarzucić cokolwiek pod kątem merytorycznym. Zwróciłbym raczej uwagę, że pierwsze dwa rozdziały nadawać mogłyby się na bardzo ciekawe opracowanie (oddzielną pozycję) w przedmiocie polskiej myśli wojskowej. Temat motoryzacji Wojska Polskiego i prace koncepcyjne poświęcone problematyce funkcjonowania polskich wojsk pancernych czy motorowych zapewne zaciekawiłyby spore grono czytelników zainteresowanych kampanią polską, zwłaszcza że autorowi udało się o tym opowiedzieć w sposób ciekawy i rzetelny. Ze względu na wspomniane powyżej zrównanie nasycenia treścią w poszczególnych obszarach autor równie dużo miejsca poświęca walce w czasie Kampanii Polskiej jak i kwestiom związanym ze strukturą organizacyjną czy kadrą dowódczą. Nie jest to oczywiście wada, a raczej cecha liczącej ponad 500 stron publikacji.
Książkę jako całość można polecić fanom szczegółowych monografii, natomiast warto zaznaczyć iż poziom opracowania poszczególnych rozdziałów jest na tyle wysoki, iż spokojnie można ją zarekomendować każdemu czytelnikowi pragnącemu zgłębić temat zmagań polskiego oręża w obronie ojczyzny.
„Warszawska Brygada Pancerno-Motorowa jako zaporowy związek taktyczny w 1939 roku” to solidnie opracowana monografia, która z pewnością zainteresuje czytelników zainteresowanych historią Wojska Polskiego przed II wojną światową, a także tych, których ciekawi geneza idei polskiej myśli wojskowej. Zdecydowanie polecam.
