Michael Reynolds – „Synowie Rzeszy” – recenzja i ocena
To kolejna książka Michaela Reynoldsa, emerytowanego generała armii brytyjskiej, poświęcona tematyce drugiej wojny światowej. W 2007 r. ukazała się w Polsce książka Stalowe Piekło, przedstawiająca działania 1. Korpusu Pancernego SS w Normandii. Do pozycji tej bardzo często nawiązuje autor w swoje kolejnej monografii, poświęconej tym razem 2. Korpusowi Pancernemu.
Korpus ten przyjął formę opisywaną przez Reynoldsa na początku 1944 r. Dowodzony był kolejno przez generałów Paula Haussera i Willego Bittricha. Jego trzon stanowiły dwie, sformowane w 1943 r., dywizje pancerne SS: 9. DPanc. Hohenstaufen i 10 DPanc. Frundsberg. W listopadzie 1944 r. drugą z nich zastąpiono doświadczoną 2. DPanc. Das Reich. Historia tych trzech dywizji i ich szlak bojowy – od chrztu bojowego w rejonie Tarnopola, poprzez długotrwałe i ciężkie walki w Normandii, odwrót przez północną Francję i Belgię, działania w Holandii, ofensywę w Ardenach i ostatnie starcia na Węgrzech i w Austrii – stanowią oś narracyjną książki.
Reynolds postawił na klasyczną formę monografii wojskowej, prezentując po kolei działania wojenne opisywanych jednostek. Korzystając ze źródeł niemieckich i alianckich (bardzo często konfrontując je), rekonstruuje mniejsze i większe potyczki, przemieszczenia oddziałów, liczebność i straty walczących. Poszczególne podrozdziały zamykają się w obrębie jednego odcinka bitwy (jednej dywizji lub miejsca), często w bardzo krótkim czasie. Dla czytelnika nieprzyzwyczajonego do natłoku starć i manewrów tego typu książki mogą stanowić problem przy lekturze, jednak dla miłośników historii wojskowej taka forma jest prawdziwą gratką.
Porządna monografia wojskowa
Autor bardzo solidnie przedstawia zwłaszcza działania wojenne na froncie zachodnim. Zaprezentowane zostały szczegółowo m.in. walki, które toczyli Niemcy z Brytyjczykami w okresie pomiędzy lądowaniem w Normandii (czerwiec 1944) a rozstrzygającą w tym rejonie bitwą pod Falaise (sierpień). Autor równie krytycznie patrzy na Operację Market Garden, przede wszystkim na jej realizację po stronie alianckiej. Punktuje zwłaszcza powolne działanie sił pancernych przebijających się w kierunku Arnhem oraz błędy planistów. Polemizuje też z poglądem, że dywizje Waffen SS, stacjonujące wówczas w Holandii, były wypoczęte oraz licznie i doskonale wyposażone.
Uzupełnieniem wojskowej narracji są cytaty źródłowe, obrazujące m.in. trud i zapalczywość walk oraz chaos odwrotu wojsk niemieckich. Ożywiają one faktograficzną narrację i lepiej ukazują losy walczących żołnierzy.
Tematyka Waffen SS pobudza skojarzenia z elitarnością, ideologicznym zapałem i nazistowską siłą zbrojną. Reynolds we wstępie stwierdza, że wśród 900 000 żołnierzy Waffen SS tylko najstarsi jego członkowie mogą być uznani za fanatyków. Większość, również w dywizjach Hohenstaufen i Frunsberg, stanowili poborowi. Mimo to, jak stwierdza autor, byli oni żołnierską elitą. Szkoda, że w toku narracji w zasadzie brak jakichkolwiek rozważań nad tym zagadnieniem.
Przydatne dodatki i przykre usterki
Cenny dodatek do książki stanowią aneksy. Najważniejszym z nich są mapy ukazujące obszar walk zarówno w skali strategicznej, jak i operacyjnej czy taktycznej (np. mapa Arnhem i okolic). Śledzenie ich jest niezbędne do zrozumienia działań, jakie prowadziły walczące strony. Drugim cennym dodatkiem są schematy organizacyjne jednostek niemieckich i alianckich oraz przedstawienie podstawowego uzbrojenia walczących stron – szkoda tylko, że ograniczające się do parametrów technicznych, bez charakterystyki wad i zalet poszczególnych pojazdów. Przed opisaniem działań na froncie wschodnim w 1945 r. autor przedstawił też pokrótce charakterystykę Armii Czerwonej, jej wyposażenie, odmienności organizacyjne czy też faktyczną rolę kobiet w tej armii. Zdjęcia dołączone na końcu książki przedstawiają głównych dowódców niemieckich oraz niektóre „ujęcia z pola bitwy”.
Szkoda, że książka nie zawiera bibliografii źródeł i opracowań wykorzystanych przy przygotowywaniu monografii. O ile zwykłym czytelnikom nie jest ona tak bardzo potrzebna, to osoby zainteresowane pogłębieniem swojej wiedzy czy też badaniem tego tematu mogłyby otrzymać cenne wskazówki co do istniejącej literatury przedmiotu. Na szczęście pewne informacje bibliograficzne ujęto w przypisach umieszczonych na końcu każdego rozdziału.
Pod względem wydawniczo-edytorskim pozycja ta prezentuje się na pierwszy rzut oka dobrze – eleganckie wydanie (mimo że w miękkiej oprawie), dobra okładka i przejrzystość tekstu. Niestety, w trakcie lektury oczom czytelnika ukazuje się duża ilość literówek i błędów składniowych. Czasami doprowadza to do tego, że pojedyncze zdania trzeba czytać bardzo powoli, by zrozumieć ich sens.
Książka Synowie Rzeszy może stanowić doskonały nabytek dla osób zainteresowanych klasyczną historią wojskową drugiej wojny światowej. Analiza działań wojennych 2. Korpusu Pancernego SS jest szczegółowa i dobrze przedstawiona. Osoby zainteresowane tematyką Waffen SS znajdą tu solidne opracowanie bojowego szlaku dywizji Hohenstaufen, Frunsberg i Das Reich, niewiele dowiedzą się jednak o społecznym i psychologicznym obrazie żołnierzy tej formacji – na opracowanie tego typu będą musieli zapewne jeszcze trochę poczekać. Monografia Michaela Reynoldsa zasługuje na uwagę, chociaż jej polskie wydanie zawiera liczne błędy natury językowej, które obniżają ocenę książki.
Zobacz też:
Korektę przeprowadziła: Joanna Łagoda
