Matura z historii 2015: poziom rozszerzony – konspekty wypracowań (arkusze, odpowiedzi, rozwiązanie)
Temat 1: Załamanie się imperium rzymskiego w V. w. mogłoby nastąpić nawet bez interwencji barbarzyńskich najeźdźców - Christopher Dawson. Scharakteryzuj wpływ czynników wewnętrznych i zewnętrznych na upadek cesarstwa zachodniorzymskiego i ustosunkuj się do zacytowanej tezy historyka brytyjskiego.
Wstęp:
W roku 476 upadło Cesarstwo Zachodniorzymskie. Był to koniec procesu, który trawił tę część cesarstwa od dłuższego czasu. Data ta stała się na tyle ważna, że stała się wyznacznikiem końca epoki starożytnej, otwierając czas średniowiecza. Upadało bowiem państwo, które przez wieki stanowiło polityczne, gospodarcze i kulturowe uniwersum ówczesnej cywilizacji basenu Morza Śródziemnego. Dawało impuls do mieszania się kultur, fundament nowoczesnego prawa i okazję do swobodnej wymiany towarowej. Przez wieki - utrzymywane na silnej armii – wydawało się niepokonane. A jednak od końca IV wieku – kiedy rozpoczęły się najazdy barbarzyńców na północne granice imperium – rozpoczął się potężny kryzys, który ostatecznie doprowadził do upadku zachodniej części Cesarstwa. Czy można się więc zgodzić z cytatem Christophera Dawsona, że i bez najazdów na północne granice mogłoby dojść do końca tego państwa? W mojej pracy będę starał się rozważyć czynniki polityczne, gospodarcze i kulturowe upadku Cesarstwa Zachodniorzymskiego. Moje rozważania dotyczyć będą ziem, które wchodziły w skład tej części imperium od podziału po śmierci cesarza Teodozjusza I, czyli tereny współczesnej Portugalii, Hiszpanii, Anglii, krajów Beneluksu, Włoch, Chorwacji, części Węgier, Austrii i Serbii.
Rozwinięcie:
1. Czynniki polityczne:
- wojny zewnętrzne
- wzrost potęgi Hunów i wędrówka ludów
- wojna z Wizygotami
- najazdy Germanów na granicę Renu
- Najazd Alaryka
- utrata Afryki
- kryzys wewnętrzny
- kwestia konfliktów o władzę cesarską, wyłanianie cesarza
- spór po śmierci Honoriusza
2. Czynniki społeczno-gospodarcze
- kwestia osób germańskiego pochodzenia w społeczności rzymskiej
- wpływ utraty Afryki na gospodarkę
- kwestia inflacji
3. czynniki kulturowe
- upadek prawa rzymskiego
- kwestia autorytetu cesarza
- kwestia chrześcijaństwa a władza w Rzymie
Podsumowanie:
Choć w najazdy barbarzyńców w na przełomie IV i V stulecia niewątpliwe wpłynęły na przyśpieszenie upadku Cesarstwa, z pewnością nie można powiedzieć, że były one jedynym problemem. Problemy gospodarcze spowodowane inflacją i utratą Afryki załamały swobodę handlu, jaka przez wieki wpływała na rozwój tej części świata. Podobnie spory na szczytach władzy zachwiały stabilnością systemu państwowego i powolny upadek autorytetu cesarza. Ta dekompozycja doprowadziła ostatecznie do poważnego kryzysu politycznego, który znacznie ułatwił barbarzyńcom ostateczne dobicie dawnej potęgi Cesarstwa.
Temat 2: Wyjaśnij wpływ uwarunkowań zewnętrznych i lokalnych na gospodarkę polską w okresie rozbicia dzielnicowego. W pracy odwołaj się do materiałów źródłowych.
Wstęp:
Choć okres rozbicia dzielnicowego uważany jest często za kryzysowy pod kątem pozycji politycznej Państwa Polskiego o tyle przemiany gospodarcze, które nastąpiły wtedy na ziemiach polskich znacząco i korzystnie wpłynęły na sytuację społeczno-ekonomiczną na tym terenie. Warto się więc zastanowić jakie uwarunkowania zewnętrzne i wewnętrze ukształtowały gospodarkę na ziemiach polskich i jak wpłynęły na jej rozwój. Moje rozważania obejmować będą lata 1138-1320, czyli czas zapoczątkowany po śmierci Bolesława Krzywoustego i zakończony koronacją Władysława Łokietka na króla. Obejmą tereny Wielkopolski, Mazowsza, Małopolski, Śląska, Pomorza Gdańskiego, jakie w tym okresie zaliczane były do ziem polskich.
Rozwinięcie:
1. Czynniki wewnętrzne
- Polityczne
- rywalizacja pomiędzy książętami
- prowadzenie własnej polityki w ramach przynależnych ziem
- problem Pomorza Gdańskiego
- gospodarczo-społeczne
- polityka lokacyjna Henryka Brodatego
- rozwój kopalin i żup
- feudalizacja społeczeństwa
- kulturowe
- napływ ludności obcego pochodzenia
- kształtowanie się stanów jako grup kulturowych
2. Czynniki zewnętrzne
- polityczne
- uniwersalizacja świata średniowiecznego
- kwestia najazdów pruskich i litewskich
- kwestia krzyżacka
- kwestia tatarska
- gospodarczo-społeczne
- rozwój demograficzny Europy
- migracje ludność i przeludnienie
- nowe sposoby gospodarowania (trójpolówka)
- kulturowe
- prawo niemieckie jako fundament prawny, ustrojowy i architektoniczny miast
Podsumowanie:
Na podstawie powyższych analiz można z całą pewnością stwierdzić, że co prawda rozbicie dzielnicowe wpłynęło na rozwój gospodarczy na ziemiach polskich, ale odbywał się on w zróżnicowanej formie, uzależnionej często od czynników zewnętrznych. O ile ziemie wschodnie, narażone na najazdy ze strony Litwinów, Tatarów, Prusów, nie mogły szybko się rozwijać, o tyle ziemie zachodnie, będące w korzystnym położeniu geopolitycznym, mogły sobie pozwolić na bardziej efektowny rozwój. Sprzyjał mu też spór o władze w podzielonym państwie, który wzmagał rywalizację i skłaniał do wzmacniania gospodarki i wzbogacania skarbu. Związane były z tym liczne lokacje monarsze oraz wykorzystywanie kopalin. Wpłynęło to na statystyczny wzrost zaludnienia, oraz rozwój miast, szczególnie na Śląsku, w Wielkopolsce i Małopolsce. Przemiany te wpłynęły na powolne kształtowanie się systemu feudalnego, prawa niemieckiego oraz pojawienie się na polskich ziemiach ludzi obcego pochodzenia (Niemców), a co za tym idzie przemiany kulturowe i językowe, a także początek kształtowania się świadomości odrębności.
Kolejne konspekty na następnych stronach
Matura historia 2015 na Histmag.org:
Matura z historii 2015 arkusze CKE
- Poziom rozszerzony
- Poziom podstawowy – stara matura – technika i osoby poprawiające
- Poziom rozszerzony – stara matura – technika i osoby poprawiające
Matura z historii 2015 – klucze odpowiedzi:
- Matura 2015 z historii: poziom rozszerzony – część testowa
- Matura 2015 z historii: poziom podstawowy – stara matura (technika i osoby poprawiające)
- Matura 2015 z historii: poziom rozszerzony – część testowa – stara matura (technika i osoby poprawiające)
Temat 3: Rozstrzygnij, czy reformacja stanowiła czynnik dezintegrujący społeczeństwo monarchii polsko-litewskiej za panowania ostatnich Jagiellonów i w Rzeczypospolitej Obojga Narodów w drugiej połowie XVI i pierwszej połowie XVII w. Odpowiedź uzasadnij.
Wstęp:
Reformacja choć była ruchem o charakterze religijnym dążącym do zmian w liturgii, dogmatyce czy funkcjonowaniu Kościoła Rzymskiego, to szybko stała się też elementem budowania tożsamości wynikających z różnic politycznych, społecznych i kulturowych. W Polsce, w przeciwieństwie do Europy Zachodniej, spory na tle religijnym nie skutkowały otwartymi konfliktami zbrojnymi. Idąc za Januszem Tazbirem, Polska w tym okresie była „krajem bez stosów”, w którym podziały wyznaniowe nie rodziły w konsekwencji wojen religijnych czy nie były związane z daleko idącymi prześladowaniami. Warto jednak zadać pytanie czy podziały religijne wpływały na dezintegrację społeczeństwa polskiego, czy decydowały o odmiennych poglądach politycznych, dzieliły społeczeństwo stanowe, a może decydowały o odmiennościach kulturowych. Wreszcie warto się zastanowić, czy różnice religijne wpływały na kryzysy państwa. Moja praca obejmować będzie okres rządów dwóch ostatnich Jagiellonów oraz pierwszych pięciu monarchów elekcyjnych, aż do 1668 roku czyli oficjalnego państwowego zakazu konwersji na wyznania protestanckie, pod sankcją kary śmierci. Obszarem mojego zainteresowania będą tereny ówczesnej Korony Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego, a od 1569 roku Rzeczpospolitej Obojga Narodów.
Rozwinięcie:
a. Kwestie polityczne:
- program ruchu egzekucyjnego, a Reformacja (m.in. kwestia dziesięcin i wykonywania przez starostów wyroków sądów kościelnych oraz wpływu Reformacji na jedność ruchu)
- Reformacja, a awanse w gronie senatorskim
- kwestia sporu wokół konfederacji warszawskiej
- kwestia sporu wokół elekcji Henryka Walezego i artykułów henrykowskich
- rokosz Zebrzydowskiego, a polityka wyznaniowa Zygmunta III Wazy
- innowiercy a Potop
b. Kwestie społeczno-gospodarcze
- obywatelskość w systemie politycznym Rzplitej jako wyróżnik stanu szlacheckiego
- reformacja wśród mieszczan i chłopów
c. kwestie kulturowe
- sprawa ugody sandomierskiej
- sprawa arian i Akademii w Rakowie
- wpływ innowierców na kulturę polską
- wyznaniowy szowinizm i rekatolizacja warstwy szlacheckiej
Zakończenie:
Choć w istocie w porównaniu z Europą Zachodnią Rzeczpospolita cieszyła się tolerancją religijną, a nasz kraj uchronił się przed długotrwałymi konfliktami religijnymi to nie można powiedzieć, że podziały wyznaniowe nie wypływały na postawy. Warto jednak podkreślić, że dotyczyło to głównie szlachty. Warstwa chłopska była dość jednolita wyznaniowo, a sprawy religijne mieszczan na ogół szlachty nie interesowały. Pomimo różnic natury politycznej starano się jednak doprowadzać do kompromisu i godzić racje różnych stron, wyżej stawiając obywatelskość nad wyznanie. Działo się to pomimo ostrych niekiedy wystąpień, czy wręcz okazjonalnych wystąpień antyreformacyjnych. Politykę tolerancji zakończyły doświadczenia wojen XVII wieku i związany z nimi wzrost szowinizmu wyznaniowego spowodowanego poszukiwaniem kozła ofiarnego, na którego można by zrzucić odpowiedzialność za kłopoty państwa. Nie bez znaczenia był także fakt rekatolizacji społeczności szlacheckiej, a co za tym idzie ograniczenie kwestii innowierczej do małych i słabych grupek. Należy jednak podkreślić, że za poważnie brzmiącymi dokumentami na protestantów nie spadły nigdy represje, do których dochodziło na Zachodzie w trakcie wojen religijnych.
Temat 4: Czy zgadzasz się z opinią opublikowaną w XIX w. na łamach emigracyjnego pisma „Baczność”, że rewolucja społeczna, ażeby była narodową – potrzebuje powstania. Powstanie, żeby żyć – potrzebuje rewolucji społecznej ? Odpowiedź uzasadnij. W pracy odwołaj się do materiałów źródłowych
Wstęp:
Wiek XIX to nie tylko w Polsce, ale i w Europie czas rewolucji społecznych i powstań narodowowyzwoleńczych. Czy obydwa zjawiska w wypadku Polski były ze sobą powiązane? W emigracyjnym piśmie „Baczność” zakładano, że związek ten istnieje. W swojej pracy postaram się pokazać, jak wyglądał związek kwestii rewolucyjnych (które rozumiem jako chęć zmiany obowiązujących stosunków społecznych na bardziej równościowe i demokratyczne) z działaniem polskich powstańców w czasach zaborów. Cezurami czasowymi mojej pracy będą lata 1794-1864, to znaczy od powstania kościuszkowskiego do końca powstania styczniowego. Geograficznie wypracowanie dotyczy obszarów polskich – Królestwa Kongresowego, Wielkopolski i Galicji.
Rozwinięcie – kwestia rewolucji społecznej w polskich powstaniach narodowych:
- Powstanie kościuszkowskie, zawierało w sobie element rewolucyjny, nawiązujący do rewolucji francuskiej. W insurekcji brały udział niższe warstwy społeczne (chłopi-kosynierze, mieszkańcy miast, np. Warszawy), Kościuszko nazywany był „naczelnikiem w sukmanie”, a uniwersał połaniecki zakładał nadanie praw chłopom. Niestety, program społeczny insurekcji nie mógł być realizowany w pełni z powodu oporu szlachty.
- Powstanie listopadowe – wewnątrz obozu powstańczego istniały siły o charakterze rewolucyjnym, zgromadzone wokół Towarzystwa Patriotycznego (Lelewel, Nabielak, Mochnacki), mające charakter demokratyczny, powiązany m.in. z ludem warszawskim i nastawione najbardziej wrogo wobec ugody z Rosją (którą proponowali konserwatyści). Pozycja tego stronnictwa była jednak słaba, miało ono słaby wpływy na politykę władz powstańczych, a w sierpniu 1831 r. Towarzystwo zostało zlikwidowane. W programie władz powstańczych nie znalazło się wiele haseł rewolucyjnych. Źródło A informuje, że chłopi nie sprzyjali powstaniu, które było raczej dziełem rewolucjonistów.
- Wielka Emigracja – jednym z dwóch wielkich ugrupowań politycznych Polaków na emigracji po powstaniu listopadowym było Towarzystwo Demokratyczne Polskie, które reprezentowało program demokratyczny, za klęskę powstania listopadowego obwiniało konserwatyzm szlachty i dążyło do radykalnych reform społecznych. TDP chciało doprowadzić do wybuchu ogólnonarodowego powstania, które doprowadziłoby do wyzwolenia Polski spod zaborów.
- powstanie krakowskie 1846 r. i powstanie wielkopolskie 1848 r. - stanowiły część planu powstania narodowego planowanego przez emigracyjne Towarzystwo Demokratyczne Polskie. W obydwu wypadkach organizatorzy, wywodzący się ze szlachty i inteligencji, chcieli reprezentować interesy chłopów i polepszyć ich dolę. W Wielkopolsce powstanie najpierw zawieszono w wyniku ugody, a potem doprowadzono do kapitulacji. W Galicji agitacja demokratyczna nie spotkała się z zainteresowaniem chłopów, wręcz przeciwnie – zachowali oni lojalność wobec Austrii i wystąpili przeciw powstańcom, doprowadzając do tzw. rabacji galicyjskiej, podczas której mordowano polskich szlachciców. Źródło B pokazuje chłopów, którzy przynoszą Austriakom głowy polskich szlachciców, występując więc przeciw powstaniu.
- powstanie styczniowe – jedną z frakcji szykujących się do powstania byli tzw. Czerwoni, głoszący hasła radykalne i demokratyczne oraz dążący do jak najszybszego wybuchu powstania, do czego doszło w styczniu 1863 r. Czerwoni zakładali, że szlachta ma szansę porozumienia się z chłopami – pokazuje to źródło C. Jednocześnie chłopów nie włączano do powstania – pokazuje to źródło D. Czerwoni tworzyli pierwsze oddziały partyzanckie, jednak nie odnieśli sukcesów i musieli przekazać władze nad powstaniem w ręce tzw. Białych, reprezentujących mniej radykalny program społeczny. Hasła Czerwonych pochwycił ostatni Dyktator powstania, Romuald Traugutt, dążący do uwłaszczenia chłopów. Do tego samego w 1864 r. doprowadził też jednak car Aleksander II, wytrącając tym samym powstańcom argumenty z ręki i odbierając poparcie chłopów dla powstania, które wkrótce upadło.
Podsumowanie:
Historia polskich powstań narodowych w XIX wieku pokazuje, że kwestie rewolucyjne i społeczne występowały w każdym z nich, jednocześnie zaś interes warstw niższych był przez powstańców słabo reprezentowany. Mogło przyczyniać się to do klęski tych powstań, choć oczywiście nie jest to jedyna przyczyna tych niepowodzeń (inną jest na przykład kontekst międzynarodowy).
Matura historia 2015 na Histmag.org:
Matura z historii 2015 arkusze CKE
- Poziom rozszerzony
- Poziom podstawowy – stara matura – technika i osoby poprawiające
- Poziom rozszerzony – stara matura – technika i osoby poprawiające
Matura z historii 2015 – klucze odpowiedzi:
- Matura 2015 z historii: poziom rozszerzony – część testowa
- Matura 2015 z historii: poziom podstawowy – stara matura (technika i osoby poprawiające)
- Matura 2015 z historii: poziom rozszerzony – część testowa – stara matura (technika i osoby poprawiające)
Temat 5: Anglia miała wybór pomiędzy wojną i hańbą. Wybrała hańbę, ale będzie miała wojnę. - Winston Churchill. Scharakteryzuj i oceń politykę Wielkiej Brytanii wobec III Rzeszy w latach 1933-1940. Zajmij stanowiska wobec słów Winstona Churchilla z 1938r.
Wstęp:
Polityka międzynarodowa miała znaczący wpływ na wybuch II wojny światowej. Jeszcze w 1932 roku Narodowosocjalistyczna Partia Robotników (NSDAP) zdobyła 33 % głosów w wyborach do Bundestagu. Parę miesięcy później, w styczniu 1933 roku prezydent Paul von Hindenburg powierzył Adolfowi Hitlerowi urząd kanclerza, a co za tym nastąpiło – Republika Weimarska stała się III Rzeszą. Na skutek decyzji Adolfa Hitlera III Rzesza zdecydowała się opuścić Ligę Narodów. Działania te spotkały się z nieśmiałymi protestami innych państw. Celem niniejszej pracy jest prześledzenie, w jaki sposób na politykę III Rzeszy reagowała Wielka Brytania. Cezurę mojej pracy wyznaczą dwa wydarzenia: powierzenie Adolfowi Hitlerowi urzędu kanclerza i – co za tym idzie – przekształcenie się Republiki Weimarskiej w III Rzeszę. Końcową datę mojej pracy będzie stanowiło wydarzenie będące konsekwencją decyzji angielskiej polityki – 1940 rok i bitwa o Anglię.
Rozwinięcie:
A. Czynniki kulturowe:
- trauma związana z I wojną światową spowodowała, że Wielka Brytania zacznie prowadzić politykę appeasementu – ustępstw na rzecz III Rzeszy, aby nie dopuścić do wybuchu kolejnej wojny
- polityka rewizjonistyczna III Rzeszy
B. czynniki społeczno-gospodarcze:
- Wielka Brytania starała się prowadzić politykę równowagi w Europie. W kwestii reparacji wojennych względem Niemiec była mniej restrykcyjna, niż Francja.
C. czynniki polityczne:
- polityka Wielkiej Brytanii wobec III Rzeszy przed Churchillem:
- brak reakcji na łamanie postanowień traktatu wersalskiego. W 1935 roku Hitler zdecydował się na rozbudowę armii. Anglia podpisała wówczas umowę III Rzeszą zezwalającą jej na rozbudowę floty. Ustalono wówczas tonaż morski Niemiec na poziomie 35 % floty brytyjskiej.
- brak reakcji po zajęciu Nadrenii przez Niemcy w 1936 roku.
- 1938 roku Anschluss – wystosowanie przez Wielką Brytanię not dyplomatycznych. W tym samym roku Neville Chamberlain rokuje z Hitlerem – przekazuje mu nawet (kosztem Belgii i Portugalii) kolonie w Afryce.
- 1938 – układ monachijski. Neville Chamberlain kontynuuję swoją politykę "appeasementu” –zgadzając się tym samym na żądania terytorialne Hitlera. Po powrocie do Anglii Chamberlain obwieścił: „Przywiozłem wam pokój”
- dopiero w 1939 roku, na skutek zbrojnego zajęcia Czech i Moraw przez Niemców oraz żądań wobec Polski Wielka Brytania zdecydowała się wystąpić przeciw Niemcom i udzielić Polsce gwarancji wsparcia na wypadek wojny z Niemcami. 31 marca udzieliła Polsce, Rumunii, Grecji i Turcji gwarancji. 25 VIII 1939 r. podpisuje z Polską traktat sojuszniczy. Dodatkowo Wielka Brytania i Francja próbują rokować z ZSRR.
- Po napaści III Rzeszy na Polskę, 3 września 1939 Wielka Brytania decyduje się wypowiedzieć wojnę nazistowskim Niemcom. Jednak kilka dni później (12 września 1939) dochodzi do konferencji w Abbeville , podczas której Anglia i Francja decydują się wstrzymać z działaniami wojennymi – tzw. „dziwna wojna”. Brytyjski korpus ekspedycyjny był bezczynny do przez pierwsze miesiące 1940 roku – dopiero po napaści na Danię i Norwegię Wielka Brytania poczuła się zagrożona.
- zmiana polityki III Rzeszy po wybuchu II wojny światowej i objęciu stanowiska ministra przez Winstona Churchilla (mianowany premierem w maju 1940 roku, po ataku Niemiec na Francję). Churchill odrzucił pokojowe propozycje III Rzeszy i usunął ze swojego gabinetu zwolenników pokoju z Niemcami.
- inwazja niemiecka na Wielką Brytanię – operacja „Lew morski” – Bitwa o Anglię od 8 sierpnia do 31 października 1940.
Zakończenie:
Angielska polityka ustępstw wbrew oczekiwaniom angielskich polityków nie powstrzymała wybuchu II wojny światowej. Wielka Brytania, (podobnie jak Francja) liczyła, że spełnianie żądań Hitlera zapobiegnie wybuchowi wojny. Polityka ta jednak była błędem – w efekcie dano czas Hitlerowi na stworzenie bloku państw sprzymierzonych i przygotowanie się do wojny. Dlatego zgadzam się ze słowami Winstona Churchilla, które zacytowano w poleceniu. Polityk wypowiedział je już w 1938 roku, po rozbudowie przez III Rzeszę armii i ogłoszeniu postanowień układu monachijskiego. Chamberlain był przekonany, że takimi ustępstwami – choć były dla Anglii hańbiące – oddali widmo kolejnej wielkiej wojny. Churchill jednak zdawał sobie sprawę, że to Hitlera nie powstrzyma, a konsekwencją tych decyzji będzie wybuch wojny, i bitwa o Anglię.
Matura historia 2015 na Histmag.org:
Matura z historii 2015 arkusze CKE
- Poziom rozszerzony
- Poziom podstawowy – stara matura – technika i osoby poprawiające
- Poziom rozszerzony – stara matura – technika i osoby poprawiające
