Matura z historii 2008 – konspekty

• Matura 2015 z historii: poziom rozszerzony – konspekty wypracowań

Zobacz też pierwszy odcinek naszego poradnika przygotowującego do matury z historii 2009.

Esej jest głównym wyzwaniem dla podchodzących do egzaminu z historii. Z jednej strony do zdobycia jest 20 punktów, co stanowi 40% całej punktacji. Jednocześnie wypracowanie wymaga nie tylko wiedzy (i to sporej), ale także kilku umiejętności: selekcjonowania materiału, łączenia ze sobą faktów, wynajdywania ciągów przyczynowo-skutkowych. Do tego, by zdobyć więcej niż 16 punktów (tzn. wejść na ostatni próg punktowy), należy popisać się w pracy błyskotliwością, potrafić spojrzeć na problem w szerszym kontekście, trafnie podsumować swój wywód i wykazać się znajomością poglądów zawodowych historyków.

Od wprowadzenia tzw. nowej matury w 2005 roku na egzaminie pisemnym pojawiły się następujące zagadnienia (dwa tematy do wyboru):

• społeczeństwo miast średniowiecznych + społeczeństwo PRL
• miasta średniowieczne (w Polsce lub Europie)
• przyczyny i konsekwencje hołdu pruskiego + kwestia Prus Wschodnich w stosunkach polsko-niemieckich w XX wieku

W tym roku maturzyści zmierzyli się z historią polityczną Polski i Węgier.

Trudne sąsiedztwo. Scharakteryzuj wpływ zagrożenia tureckiego na politykę Polski i Węgier w XVI i XVII wieku.

1. Ramy chronologiczne tematu – od Władysława Warneńczyka i Jana Olbrachta do pokoju w Karłowicach.
2. Wstęp – Polska i Węgry w późnym średniowieczu, zagrożenie tureckie.
3. Rosnąca potęga Turcji – od XV do XVI wieku, rozwój terytorialny (zdobycie Bizancjum, podbój Bałkanów i terenów w Azji), rządy Sulejmana I Wspaniałego.
4. Problem turecki z polskiej perspektywy – początkowy brak zainteresowania.
5. Wyprawa Władysława Warneńczka 1444 r.
6. Problem mołdawski i wyprawa Jana Olbrachta.
7. Polska i Węgry pod rządami dynastii Jagiellonów.
8. Zjazd w Wiedniu 1515 r. – przyczyna późniejszej zmiany sytuacji na Węgrzech – małżeństwo Ludwika Jagiellończyka (królewicza Czech i Węgier) z córką cesarza niemieckiego Maksymiliana I Habsburga.
9. Wojna turecko-węgierska, bitwa pod Mohaczem 1525 r. i śmierć Ludwika Jagiellończyka, rozbiór Węgier (zachodnie Węgry dla Austrii, środkowe dla Turcji, Siedmiogród jako księstwo zależne od Turcji, rządzone przez Jana Zapolyę).
10. Polityka polska wobec Turcji w XVI wieku: wieczysty pokój i względny brak konfliktów między królem polskim a sułtanem.
11. Plany Stefana Batorego dotyczące wojny z Turcją.
12. Zmiana wzajemnych relacji między Polską i Turcją pod koniec XVI wieku – konflikt mołdawski, tymczasowe kondominium, wzajemne najazdy Tatarów na Polskę i Kozaków Zaporoskich na ziemie osmańskie.
13. Wojna polsko-turecka 1620–1621, bitwa pod Cecorą i Chocimiem.
14. Plany Władysława IV dotyczące wojny z Turcją.
15. Polityka węgierska (władców Siedmiogrodu) wobec Turcji: uzależnienie, współpraca i sojusz przeciw Austrii.
16. Wojna polsko-turecka 1672-1676, utrata Podola, zwycięstwo pod Chocimiem
17. Odsiecz wiedeńska Sobieskiego 1683 r., Święta Liga (Rzeczpospolita, Austria, Rosja, Wenecja, Państwo Kościelne), pokój w Karłowicach 1699 r.
18. Podbój Siedmiogrodu przez Austrię (1699) i podbój Węgier przez Habsburgów w XVIII wieku. Koniec zagrożenia tureckiego.
19. Wpływ zagrożenia tureckiego na gospodarkę, kulturę i ustrój Polski. Handel, sprowadzanie egzotycznych dóbr (np. kawy, dywanów), fascynacja orientem, strój i ideologia sarmacka w Polsce.
20. Podsumowanie: w XVI wieku to głównie Węgrzy prowadzili wojny z Turcją, które zakończyły się podbojem ich kraju. W XVII wieku uwaga sułtana została skierowana na Rzeczpospolitą, przy tym wojny przerywane były długimi okresami pokoju, a nawet współpracy. W wojnach obie strony odnosiły sukcesy (zwycięstwa pod Chocimiem czy Wiedniem, podbój Podola przez Turków), przy czym obydwa kraje zakończyły rywalizację jako przegrani. Turcja wraz z pokojem karłowickim straciła pozycję mocarstwa, Rzeczpospolita zaś powoli ulegała wpływom przyszłych zaborców i pogrążała się w anarchii. Warto zaznaczyć, że Polacy kilkakrotnie rozważali ofensywną wojnę z Turcją, mającą na celu odwrócenie zagrożenia. Plany te (poza wojnami mołdawskimi) nigdy nie zostały wprowadzone w życie.

Podstawowe zagadnienia, które powinny pojawić się w eseju to sytuacja na Węgrzech w początkach XVI wieku (zjazd wiedeński, bitwa pod Mohaczem, rozbiór Węgier) oraz wojny polsko-tureckie w XVII wieku.

Polska i Węgry wobec przełomowych wydarzeń w Europie w XX wieku. Scharakteryzuj przemiany polityczne w Polsce i na Węgrzech w latach 1918–1956.

1. Zakończenie I wojny światowej, sytuacja międzynarodowa w Europie, Polska i Węgry jako nowo powstałe państwa narodowe.
2. Podobieństwo: obydwa państwa miały problem z konfliktami granicznymi z sąsiadami (Polska: Niemcy, Litwa, Czechosłowacja, ZSRR; Węgry: Czechosłowacja, Rumunia , Królestwo Serbów, Chorwatów i Słoweńców/Jugosławia ).
3. Zagrożenie komunistyczne – wojna polsko-bolszewicka i rewolucja komunistyczna na Węgrzech.
4. Ustrój: Polska jako republika demokratyczna, Węgry jako monarchia konstytucyjna.
5. Autorytaryzm międzywojenny: Józef Piłsudski i admirał Miklos Horthy.
6. Opowiedzenie się Polski przeciwko Niemcom hitlerowskim, Węgry jako sojusznik Niemiec. Cicha współpraca wojenna (Węgry jako punkt tranzytowy do okupowanej Polski).
7. Zniszczenia wojenne, straty terytorialne, włączenie Polski i Węgier w radziecką strefę wpływów.
8. Stalinizm w obydwu krajach.
9. Rok 1956 – powstanie na Węgrzech, poznański Czerwiec i Październik – demontaż systemu stalinowskiego przy jednoczesnym pozostaniu w bloku komunistycznym. Warto wspomnieć o żywej reakcji społeczeństwa polskiego na wydarzenia węgierskie i polskiej pomocy humanitarnej dla Węgier.
10. Podsumowanie: obydwa kraje łączą liczne podobieństwa – po 1918 roku były to państwa nowe, skłócone z sąsiadami, przeżyły międzywojenny autorytaryzm, zniszczenia wojenne i dyktaturę komunistyczną.

Najważniejsze to zauważyć podobieństwa: zdobycie niepodległości po I wojnie światowej, autorytaryzm, dyktatura komunistyczna. Nie obejdzie się też bez charakterystyki udziału obydwu państw w wojnie (chociaż poświęcenie temu połowy eseju to nadgorliwość ;)). Esej warto zakończyć opisem wydarzeń roku 1956 w obu krajach.

Obydwa konspekty to oczywiście moja własna interpretacja wymienionych tematów, oparta w pewnym stopniu także na doświadczeniu z własnych przygotowań maturalnych. Nie należy się martwić brakiem jakichś faktów – najważniejsze to zwrócenie uwagi na podstawowe zagadnienia oraz umiejętne połączenie ich w jeden ciąg logiczny.

Wszystkim tegorocznym maturzystom życzę szczęścia przy ocenianiu ich prac, a przyszłorocznym – owocnych przygotowań do egzaminu. :)

Zobacz także: Matura z historii 2008: klucze odpowiedzi, rozwiązania

• Matura z historii 2010

Polecamy e-book pod red. Magdaleny Mikrut-Majeranek „Poradnik młodego humanisty. Studia bez tajemnic”