Matura historia 2020 – konspekty wypracowań
Matura historia 2020 arkusze CKE
Arkusze dla osób poprawiających starą formułę matury:
Matura z historii 2020 – konspekty wypracowań (poziom rozszerzony):
Temat 1. Od religii prześladowanej do religii panującej. Scharakteryzuj zmiany w sytuacji chrześcijan i statusie ich religii w imperium rzymskim I–IV wieku.
Wstęp.
Pozycja chrześcijan i chrześcijaństwa zmieniała się na przestrzeni wieków. Pierwsi chrześcijanie byli prześladowani zarówno przez Żydów, jak też przez Imperium rzymskie, na terenie którego nowa religia się rozwijała. Taki stan rzeczy trwał do IV wieku. Wtedy to religia została zalegalizowana przez cesarza Konstantyna Wielkiego.
Rozwinięcie
W początkowym etapie istnienia chrześcijanie byli prześladowani przez władców imperium rzymskiego. Pierwsze zorganizowane prześladowania chrześcijan rozpoczęły się za panowania Nerona (37–68). Druga fala prześladowań miała miejsce za czasów cesarza Domicjana (81–96), kiedy to chrześcijan skazywano za ateizm i nieskładania ofiar bogom. Oskarżano ich też za rytualne zabijanie dzieci oraz orgie seksualne. Represjonowania wyznawców Chrystusa dopuścił się też cesarz Decjusz, który wydał edykt na początku 250 roku, którym nakazywano wszystkim mieszkańcom Cesarstwa Rzymskiego złożenie ofiarę rzymskim bogom. Tym, którzy nie wykonali polecenia, groziła śmierć. Sytuacja nie uległa poprawie za czasów cesarza Dioklecjana (284–305), który w 303 wydał edykt nakazujący zniszczenie świątyń chrześcijańskich, konfiskatę i spalenie ksiąg świętych. Sytuacja zmieniła się dopiero za sprawą edyktu tolerancyjnego cesarza Galeriusza z 311, a następnie edyktu mediolańskiego z 313 roku, wydanego przez współcesarzy Konstantyna i Licyniusza.
Podsumowanie
Droga chrześcijańska od religii prześladowanej do dominującej była niezwykle długa i bolesna. Chrześcijanie początkowo byli traktowani jako hermetyczna grupa, której członkowie nie mogli piastować urzędów, nie uczestniczyli też w obrzędach związanych z kultem, a przez to wywoływali nieufność, a nawet wrogość. Z biegiem lat, pomimo prześladowań, ich liczba rosła, a cesarze zaczęli zmieniać stosunek do nowej religii.
Temat 2. Miasta zawsze pełniły funkcję drogowskazu. Odnieś się do powyższej tezy, charakteryzując polityczną, społeczno-gospodarczą i kulturową rolę miast w średniowiecznej Europie.
Wstęp
Pierwsze średniowieczne miasta powstały w miejscu, gdzie wcześniej istniały zniszczone w okresie wędrówek ludów osiedla rzymskie. Z biegiem lat zmieniano jedynie przeznaczenie obiektów, i nadawano im nowe funkcje.
Średniowieczne miasta pełni wiele istotnych funkcji. Były zakładane, a więc lokowane na prawie magdeburskim, chełmińskim albo lubeckim. Władze w mieście sprawował samorząd miejski: rada miasta, burmistrz i ława miejska. Co więcej, wraz z rozwojem miast zaczął rozwijać się handel i gospodarka. Ważną rolę odgrywały też cechy rzemieślnicze i gildie kupieckie.
Rozwinięcie:
Miasta pełniły wiele funkcji, w tym:
Funkcje gospodarcze
- były ośrodkami rzemiosła i handlu.
- To tu powstawały cechy rzemieślnicze, czyli organizacje rzemieślników jednej branży, które miały wpływ na szkolenie przyszłych rzemieślników, regulacje cen, a także wypełniały obowiązki związane z obroną miasta,
- miasta, które posiadały przywileje królewskie miały ułatwioną możliwość prowadzenia handlu, korzystały z prawa organizowania targów i jarmarków, prawa składu oraz obowiązywał też przymus drogowy.
Funkcje polityczne
- Po wykupieniu miasta od feudała wybierano samorząd (burmistrz i rajcy; wcześniej w imieniu feudała rządził wójt).
Społeczeństwo zamieszkujące miasto dzieliło się na trzy grupy społeczne: patrycjat – najbogatsi, pospólstwo (kupcy i rzemieślnicy) oraz plebs.
- Należy też wspomnieć o dużej roli miast portowych. Te znajdujące się w północnej Europie tworzyły Hanzę i zajmowały się kontrolą handlu i żeglugi. Co więcej, niektóre z nich jak np. Gdańsk miały też spory wpływ na politykę prowadzoną przez władców.
Funkcje kulturowe
- miasta były ośrodkiem kultury i sztuki. To tu tworzyli artyści, a swymi pracami zdobili świątynie, tworząc na większą chwałę Boga tzw. Biblię pauperum,
- organizowano w nich wydarzenia gospodarcze typu targi, jarmarki, łączone z widowiskami.
- w miastach prowadzono edukację cechową, szkoląc rzemieślników
- były też ośrodkiem religijnym, a w ich sercu znajdował się kościół parafialny z kaplicami cechów i szkołą parafialną.
- w miastach tworzono też klasztory zakonów żebrzących (franciszkanów i dominikanów).
Zakończenie
Miasta pełniły funkcję drogowskazu. To tu formował się handel, rzemiosło, ale i tu miały miejsce narodziny instytucji obywatelstwa miejskiego. Posiadały też autonomii wobec feudałów, a przejściowo także w stosunku do władzy państwowej. W miastach zakładano szkoły, dające możliwość kształcenia. Pozycja mieszczan była też zdecydowanie lepsza od położenia chłopów.
Temat 3. Wyjaśnij przyczyny i scharakteryzuj przejawy kryzysów wewnętrznych Rzeczypospolitej w XVII wieku.
Wstęp
W XVII wieku Rzeczpospolita Obojga Narodów, regionalne mocarstwo powstałe w wyniku Unii Lubelskiej w 1569 roku przeszło szereg wstrząsów. Po początkowych sukcesach z I połowy XVII wieku, nastąpiły liczne niefortunne wojny, konflikty ustrojowe i wewnętrzne, w dalszej perspektywie poskutkował trwałym osłabieniem, który ciągnął się w XVIII wieku aż do rozbiorów.
Rozwinięcie
Przyczyny
- Zatarg o koronę szwedzką. Wazowie rządzący w Polsce uznawali się za władców Szwecji.
- Konflikt o dominację na morzu bałtyckim.
- Kryzys kozacki, który spowodował utworzenie niezależnej społeczności kozackiej, która była dla szlachty i króla kłopotliwa do utrzymania.
- Niechęć szlachty do silnej władzy królewskiej, która spowodowała konflikty wewnętrzne. Sprzeciwiano się pomysłom władców na umocnienie władzy królewskiej, dużej armii (mogącej być narzędziem do dobierania przywilejów szlacheckich).
- Ekspansja Imperium Osmańskiego w Europie
Ważne konflikty, które przyczyniły się do kryzysu:
- Powstanie Chmielnickiego w 1648, które ukazało słabość Rzeczpospolitej
- Potop Szwedzki. Pod wodzą Karola X wojska szwedzkie dokonały inwazji na Rzeczpospolitą, której sprzyjały szerokie kręgi szlacheckie, którym nie podobały się dotychczasowe rządy Jana Kazimierza. Wybuchła wojna, podczas której znaczna część Rzeczpospolitej znalazła się w rękach szwedzkich i rosyjskich. Wojna zakończyła pyrrusowym zwycięstwem Polski.
- Najazd imperium Osmańskiego w 1672, który przyczynił się do utraty Podola razem z kluczową twierdzą – Kamieńcem Podolskim i zmuszenie przez Rzeczpospolitą opłacania upokarzającego trybutu. Zainicjowało to pasmo dalszych wojen, które zniosły trybut (po drugiej bitwie pod Chocimiem) i odzyskały Podole (w 1699).
- Rokosze (bunty szlachty), które przyczyniały się do osłabienia Rzeczpospolitej. Jednym z najważniejszych był rokosz Lubomirskiego (1665-1666) sprzeciwiający się francuskim wpływom w Polsce i elekcji vivente rege (wyznaczenie następcy za życia króla – co miało umocnić stabilność państwa).
Konsekwencje
-znaczne straty ludnościowe
-W wyniku wojen, głównie w czasie potopu szwedzkiego, państwo zostało złupione, skradziono wiele dóbr kultury, zniszczono wsie, miasta, zamki, pałace i dwory.
-Zapaść gospodarcza
-Utrata terytoriów - Prus Książęcych, Inflant, wschodnich terenów Rzeczpospolitej (wschodnia Litwa i wschodnia Ukraina razem z Kijowem).
-kryzys ustrojowy. Rozpowszechnienie się zasady liberum veto, która w XVIII wieku sparaliżowała państwo.
Podsumowanie
Podsumowując, XVII wiek, a zwłaszcza jego druga połowa był okresem burzliwym w Rzeczpospolitej, który objawiał się licznymi konfliktami zewnętrznymi i wewnętrznymi i przyczynił się do nadwątlenia pozycji na arenie międzynarodowej.
Temat 4. Porównaj procesy zjednoczeniowe Włoch oraz Niemiec w XIX wieku.
Wstęp
W drugiej połowie XIX wieku na mapie Europy pojawiły się dwa nowe duże państwa – Włochy (1861) i Niemcy (1871). Ich stosunkowo szybka unifikacja poprzedzona wojnami i zabiegami politycznymi odmieniła znacząco sytuację międzynarodową z czasów Kongresu Wiedeńskiego i dodała dwóch nowych graczy w koncercie mocarstw.
Rozwinięcie
W XIX wieku, na fali pobudzonej świadomości narodowej wysunęły się dwa poważne ruchy zjednoczeniowe - niemiecki i włoski. Wojny napoleońskie, które zostawiły po sobie spuściznę na tym obszarze – krótkie istnienie Królestwa Włoch i kasacja Rzeszy Niemieckiej i utworzenie Związku Niemieckiego stanowiły dalekosiężną przyczynę ruchów zjednoczeniowych. Pierwszymi poważnymi próbami zjednoczenia obu państw były nieudane wystąpienia narodowe podczas wiosny Ludów (1848).
Czynniki sprzyjające zjednoczeniu
- Sprawni politycy dążący do zjednoczenia – Politykę zjednoczeniową kreował kanclerz Otto von Bismarck w Prusach i Camillo Cavour w Sabaudii-Piemoncie.
- We Włoszech ruch radykalnych polityków (Giuseppe Garibaldi, Giuseppe Mazzini), którzy dążyli do utworzenia Republiki.
- Wspólny język i rodzące się poczucie tożsamości narodowej i kulturalnej
- Sytuacja międzynarodowa
Konflikty zbrojne w czasie zjednoczenia
Prusy:
- Wojna z Danią w 1864, zdobycie przez Prusy Szlezwiku, Lauenbergu i Holsztynu w walce przeciwko Danii.
- Wygrana w zwycięskiej wojnie przeciwko Austrii w wojnie o hegemonię nad Związkiem Niemieckim w 1866.
Pokonanie Cesarstwa Francuskiego i wymuszenie zgody na Zjednoczenie Niemiec, utrata przez Francję Alzacji i Lotaryngii w 1870-1871
Włochy:
- Wojna Francji i Królestwa Sabaudii-Sardynii z Austrią w 1859 roku, która poskutkowała uzyskaniem Lombardii przez Włochów. Wyprawa sycylijska tysiąca koszul Garibaldiego w 1860, która poskutkowała podporządkowaniem Królestwa Obojga Sycylii Królestwu Sabaudii-Sardynii.
- Zdobycie Wenecji w wojnie z Austrią w 1866 roku (przy okazji prusko-austriackiej wojny o hegemonię nad Związkiem Niemieckim).
- Wykorzystując wojnę francusko-pruską, Włosi zajęli zbrojnie Państwo Kościelne w 1870.
Podsumowanie
Podsumowując, zjednoczenie zbiegło się w czasie i było możliwe dzięki dobrym politykom, wygranym wojnom i pobudzonym uczuciom narodowym. Warto zwrócić uwagę, że oba państwa miały wspólnego wroga – Austrię. Włochy skorzystały również, mimo wcześniejszego sojuszu, na wojnie Francji z Austrią – zajmując siłowo państwo papieskie, którego Francuzi nie dopuszczali aneksji.
Po skończonej unifikacji, powstały dwa nowe silne państwa, które wkrótce rozpoczęły ekspansję kolonialną. Powstanie napięć, które przyczyniły się do wybuchu I wojny światowej (Zatarg o utracone ziemie francuskie, Rozwój kolonializmu niemieckiego, który stał w konflikcie z kolonializmem brytyjskim i francuskim).
Temat 5. Scharakteryzuj najważniejsze problemy społeczne II Rzeczypospolitej i oceń próby ich rozwiązania.
Wstęp:
II Rzeczypospolita kształtowała się w burzliwym okresie po I wojnie światowej, jej granice ucierały się w walce, między innymi z bolszewikami w 1920 roku. Jej problemy społeczne były liczne i poważne. Składała się z terenów trzech dawnych zaborów, które trzeba było zunifikować oraz z mieszkańców, którzy niekoniecznie czuli się rdzennymi Polakami. (źródło 1) W dodatku należało również przezwyciężyć skutki wielkiej wojny, która zdewastowała gospodarkę i osłabiła społeczeństwo.
Rozwinięcie:
- problem terytorium, złożonego z dawnych 3 zaborów – budowa poczucia jedności wśród mieszkańców z różnych części kraju. Potrzeba zwycięstwa myśli ogólnonarodowej nad interesami własnego regionu. (źródło A)
- liczne mniejszości narodowe, stanowiące ogromną część populacji – problem budowy silnego państwa narodowościowego przy jednoczesnym poszanowaniu praw tych mniejszości jako równoprawnych członków społeczeństwa(źródło B), kwestia relacji między mniejszościami a Polakami, problem uprzedzeń, w tym szczególnie antysemityzm, jako przykład swobód reprezentacje mniejszości w rządzie (źródło B), kwestia mniejszości religijnych – żydzi, prawosławni, protestanci,
- regiony, w których dominowała ludność rdzennie inna, niż polska, np. woj. Wołyńskie (źródło A) – problem asymilacji, próby wzmocnienia żywiołu polskiego przez akcję osadniczą na kresach. Z drugiej strony problem dążeń niepodległościowych i terroryzmu ze strony narodowych radykałów z różnych mniejszości
- problem zubożenia społeczeństwa po I wojnie światowej i wojnie polsko-bolszewickiej. Odbudowa przemysłu, Centralny Okręg Przemysłowy, port w Gdyni, reformy Grabskiego, planowanie gospodarcze i interwencjonizm – działania, mające na celu dźwignięcie gospodarki a poprzez to wyciągnięcie możliwie dużej osób z biedy poprzez tworzenie miejsc pracy, tym samym zapobieganie protestom i innym formom wyrażania niezadowolenia społecznego. Próby wzmocnienia zaangażowania ludności wiejskiej z małych gospodarstw, funkcjonujących na granicy skrajnej biedy, w pracę w przemyśle (źródło C) oraz kwestia podnoszenia kompetencji i walka z analfabetyzmem, zwłaszcza na wsi (źródło D). W celu poprawy sytuacji ludności wiejskiej również reforma rolna i parcelacja ziemi (źródło D).
- przewrót majowy jako czynnik dzielący społeczeństwo na zwolenników rządów demokratycznych i zwolenników rządów „silnej ręki” obozu piłsudczykowskiego
Zakończenie:
Podsumowując przed II Rzeczypospolita stały liczne wyzwania, związane z problemami społecznymi. Podejmowano wiele różnorodnych działań, mających za zadanie likwidować, bądź niwelować te problemy. Część z nich, jak np. walka z analfabetyzmem czy próby sytuacji materialnej mieszkańców, przyniosły wymierne rezultaty. Jednak inne, jak np. chwiejna polityka względem mniejszości narodowych i nieskuteczne próby ich asymilacji nie przyniosły pozytywnych skutków i prowadziły do wielu tarć wewnątrz kraju.
Jak poszła Wam matura z historii 2020? Który temat maturalny wypracowania wybraliście i co sprawiło Wam największą trudność? Podzielcie się swoimi opiniami w komentarzach!
Matura historia 2020 – porady
- Jak napisać wypracowanie na maturze z historii? (cz. 1);
- Jak napisać wypracowanie na maturze z historii? (cz. 2) ;
- Analiza i interpretacja źródeł;
- Słowniczek maturzysty – 100 najważniejszych pojęć historycznych;
Matura z historii przed wojną
- Matura przedwojenna a matura współczesna. Język polski i historia;
- Matura przedwojenna a współczesna. Matematyka i fizyka;
- Maturalna masakra w wileńskim gimnazjum.
