Matura historia 2017: poziom rozszerzony – konspekty wypracowań (arkusze, odpowiedzi, rozwiązanie)

Matura historia 2017

Na tej stronie po zakończeniu matury z historii 2017 (15 maja) znajdziecie przygotowane przez naszych redaktorów konspekty wypracowań na poziom rozszerzony z historii. Zapraszamy do śledzenia naszego portalu!

Matura historia 2017 arkusze CKE – POBIERZ ARKUSZ

• Poziom rozszerzony

Matura historia 2017 – klucze odpowiedzi (poziom rozszerzony):

• Matura historia 2017 – arkusze, wypracowanie, odpowiedzi, rozwiązanie
• Matura z historii 2017 – test: odpowiedzi, rozwiązania

Tematy wypracowań:

1. Dlaczego doszło do upadku republiki rzymskiej? Odpowiedz na pytanie, charakteryzując przemiany polityczne, społeczne i gospodarcze w Rzymie w okresie II–I w. p.n.e. W pracy wykorzystaj materiały źródłowe (s. 26–27, arkusz do pobrania tutaj).

2. Uwzględniając międzynarodowe położenie Polski, porównaj metody prowadzenia i oceń efekty polityki zagranicznej Władysława Łokietka oraz Kazimierza Wielkiego.

3. Reformacja zarówno osłabiła, jak i wzmocniła Kościół katolicki. Ustosunkuj się do powyższej tezy, analizując wydarzenia z historii Europy XVI w. (z uwzględnieniem przemian w dziedzinie kultury).

4. Małe państwo wielkich nadziei. Uzasadnij trafność tego określenia w stosunku do Księstwa Warszawskiego, charakteryzując ustrój polityczny, wysiłek militarny i gospodarczy tego państwa. W pracy wykorzystaj materiały źródłowe (s. 28–29, arkusz do pobrania tutaj).

5. Przedstaw bilans gospodarki II RP, charakteryzując sukcesy i porażki polskiej polityki ekonomicznej w latach 1918–1939.

Temat 1. Dlaczego doszło do upadku republiki rzymskiej? Odpowiedz na pytanie, charakteryzując przemiany polityczne, społeczne i gospodarcze w Rzymie w okresie II–I w. p.n.e. W pracy  wykorzystaj materiały źródłowe (s. 26–27).

Wstęp:

W początkach swego istnienia Rzym był niewielką osadą w Italii. Nikt nie spodziewał się, że założone wedle tradycji w 753 r. p.n.e. miasto nad Tybrem wyrośnie w ciągu kolejnych kilku stuleci na imperium, decydujące o kształcie antycznego świata. Początkowo miastem rządzili królowie, ale w 509 r.p.n.e. lud obalił ostatniego monarchę i wprowadził ustrój republikański. Okres republiki rzymskiej to czas świetności państwa, które rozwinęło niezwykłą jak na tamte czasu kulturę polityczną, a jej wodzowie z czasem stworzyli państwo godne dokonań Aleksandra Wielkiego. W I w. p. n.e Rzym kontrolował cały Płw. Apeniński, Hiszpanię, Galię, Macedonię, Grecję, Azję Mniejszą, Sycylię, Sardynię, Korsykę, a także północne wybrzeże Afryki (odwołanie do mapy, Źródło A). W tej pracy chcę jednak pokazać co sprawiło, że funkcjonujące sprawnie przez ponad 400 lat państwo znalazło się w II-I w. p.n.e. w poważnym kryzysie gospodarczym, społecznym i politycznym. Jego kulminacją stało się obalenie Republiki i stworzenie nieformalnej monarchii cezarów.

Rozwinięcie:

Przemiany polityczne:

• rozwój administracyjny republiki nie nadążał za ekspansją terytorialną rosnącego imperium; ustrój republikański wydolny był w przypadku państwa-miasta 
• wojny domowe między optymatami i popularami w I w.p.n.e
• dyktatura Sulli
• rządy I triumwiratu
• dyktatura Cezara i jego zabójstwo (źródło D)

Przemiany społeczne

• wojskowa reforma Mariusza - ochotnicy zaciągani na 16 lat otrzymywali stały żołd, a po zakończeniu służby działkę ziemi za wstawiennictwem wodza; dzięki temu rosła rola politycznych liderów kosztem Senatu (odwołanie do Źródła B)
• na początku I w.p.n.e wszyscy mieszkańcy Italii otrzymali obywatelstwo rzymskie - ustrój republiki rzymskiej uniemożliwił im jednak udział w wyborach urzędników
• przekupstwa proletariatu przy wyborze urzędników
• powstania niewolników paraliżujące funkcjonowanie państwa (powstanie Spartakusa 0źródło C), bunt na Sycylii, wspólne rewolty niewolników i rzymskich chłopów)
• w wyniku zmniejszania się liczebności chłopstwa, coraz większą rolę zaczął odgrywać plebs miejski

Przemiany gospodarcze

• pauperyzacja dużej części ludności chłopskiej, spóźnione reformy agrarne
• brak wystarczającej siły roboczej w gospodarstwach chłopskich lub pozostawianie gospodarstw bez opieki (na skutek powołania obywateli do służby wojskowej) (odwołanie do Źródła B)
• napływ taniego zboża do Italii z podbitych przez Rzym terenów zamorskich
• wyzbywanie się gospodarstw przez zrujnowanych chłopów
• przejmowanie gospodarstw chłopskich i ziemi publicznej przez zamożnych właścicieli ziemskich i umacnianie się ich pozycji ekonomicznej
• powstawanie latyfundiów uprawianych przez tania siłę niewolniczą

Zakończenie:

Zasygnalizowane w pracy czynniki doprowadziły ostatecznie do sytuacji w której o losach państwa nie decydowała reprezentacja całego rzymskiego społeczeństwa, lecz charyzmatyczni liderzy. Ci, którzy potrafili wykorzystać nastroje społeczne do swoich celów zdobywali władzę. Udało się to m.in. Cezarowi, który zyskał ogromną popularność wśród swoich żołnierzy, a także plebsu. Jego morderstwo wywołało jednak najostrzejsze od lat walki o władzę w upadającej republice. Przeciwko sobie stanęło dwóch bliskich Cezarowi ludzi – Oktawian August i Marek Antoniusz. Ich rywalizacja o pełną władzę była ostatnim aktem, kończącym dzieje Republiki. Wygrana przez Oktawiana bitwa u przylądka Akcjum w 31 roku p.n.e. przez wielu historyków jest uznawana za koniec republiki rzymskiej i początek cesarstwa.

Polecamy książkę: „Historia. Poradnik maturalny”

Temat 2. Uwzględniając międzynarodowe położenie Polski, porównaj metody prowadzenia i oceń efekty polityki zagranicznej Władysława Łokietka oraz Kazimierza Wielkiego.

Wstęp:

Ostatni Piastowie na polskim tronie - Władysław Łokietek i Kazimierz Wielki są przez historyków oceniani jako twórcy zjednoczonego Królestwa Polskiego. Po ponad 100 latach rozbicia dzielnicowego podjęli się zadania scalenia ziem o różnej dynamice rozwoju, o odmiennych kierunkach polityki zagranicznej. Mimo konfliktu z Czechami, Krzyżakami i innymi piastowskimi pretendentami do korony Władysławowi Łokietkowi dzięki zręcznej dyplomacji udało się jednak scalić przynajmniej cześć ziem wchodzących w skład monarchii pierwszych Piastów – Wielkopolskę i Małopolskę. Podsumowaniem wieloletnich walk i politycznych zabiegów stała się w 1320 r. koronacja królewska. Nie zmienia to faktu, że jego syn w 1333 r. odziedziczył kraj zrujnowany wojnami, otoczony wrogami i mający drugorzędne znaczenie na arenie międzynarodowej. Dzięki pragmatycznie prowadzonej dyplomacji królowi Kazimierzo udało się jednak wynieść Polskę do roli liczącego się w Europie partnera i sojusznika cesarza. Celem tej pracy jest przedstawienie różnic w polityce zagranicznej dwóch wielkich polskich królów i odpowiedź na pytanie na ile Kazimierz Wielki odmienił styl prowadzenia polityki zagranicznej w tym trudnym dla Polskie okresie, a na ile jego wizja dyplomacji była kontynuacją polityki ojca. Ramy czasowe pracy zamykają się pomiędzy rokiem 1291 (początek rywalizacji Władysława Łokietka z królem czeskim Wacławem II) a 1370 (śmierć Kazimierza Wielkiego). Zakres terytorialny pracy dotyczy obszaru ówczesnej Polski, w której skład wchodziły: Małopolska, Wielkopolska, Kujawy i ziemia łęczycko-sieradzka, Mazowsze, Śląsk. Dodatkowo uwzględniono tu informacje o Rusi Halicko-Włodzimierskiej oraz państwach sąsiadujących z Polską (Litwa, Zakon Krzyżacki, Czechy, Węgry).

Rozwinięcie:

Polityka zagraniczna Władysława Łokietka

• Główne wyzwania i kierunki
• walka z innymi książętami piastowski w dobie działań zjednoczeniowych
• rywalizacja z Czechami o polską koronę po 1291 roku
• obrona zjednoczonego państwa po 1306 r. – szczególnie przed Krzyżakami i Brandenburgią
• starania dyplomatyczne o zgodę papieża na koronację królewską
• sojusz z królestwem Węgier i władcami litewskimi
• roszczenia króla czeskiego Jana Luksemburskiego do korony polskiej
• Osiągnięcia i porażki
• utrata Pomorza Gdańskiego i ziemi dobrzyńskiej na rzecz Zakonu Krzyżackiego
• sojusz z królem węgierskim Karolem Robertem z dynastii Andegawenów; ustanowiony został w roku 1320, poprzez ślub władcy Węgier z córką polskiego króla- Elżbietą
• sojusz z Litwą – przez wielu historyków główna przyczyna konfliktu polsko-krzyżackiego którego finałem była w 1331 r. bitwa pod Płowcami; efektem była częściowa izolacja Polski na arenie międzynarodowej

zgoda papieska na koronację królewską w styczniu 1320 r.

• w 1327 król podjął nieudaną próbę zbrojnego podboju Mazowsza

Polityka zagraniczna Kazimierza Wielkiego

• Główne wyzwania i kierunki
• konflikt z Krzyżakami (spór o Pomorze Gdańskie) oraz Janem Luksemburskim (pretensje do tronu polskiego)
• kontynuacja polityki ojca, Władysława Łokietka: sojusz z Andegawenami na Węgrzech, przyjazne stosunki z Litwinami
• odzyskanie dwóch dawnych piastowskich dzielnic Śląska i Mazowsza
• ekspansja w stronę Rusi Halicko-Włodzimierskiej
• stabilizacja na arenie międzynarodowej i przywrócenie Królestwu Polskiemu znaczenia w regionie  
• Osiągnięcia i porażki
• w 1335 r., na spotkaniu w Wyszehradzie w zamian za odszkodowanie pieniężne, król Czech Jan Luksemburski zrzekł się prawa do tytułu króla Polski
• w Wyszehradzie zapadła decyzja o następstwie tronu w Polsce na mocy układu między Kazimierzem Wielkim oraz królem Węgier Karolem Robertem (tron Polski przypadnie węgierskiej dynastii Andegawenów na wypadek bezpotomnej śmierci Kazimierza)
• w 1339 w Warszawie odbył się sąd papieski w sprawie sporu krzyżacko-polskiego, ostateczni w Kaliszu w 1343 r. Kazimierz zawarł z Krzyżakami „wieczysty” pokój - po negocjacjach odzyskał Kujawy i ziemię dobrzyńską, Krzyżacy zachowali ziemię dobrzyńską i Pomorze Gdańskie (tzw. wieczysta jałmużna)
• w 1340 roku Kazimierz Wielki zajął Ruś Halicką na mocy porozumienia z Jerzym II (sukcesja Kazimierza po bezpotomnej śmierci Jerzego)
• w latach 1350-1355 toczyły się walki polsko-litewskie o Ruś Halicką, zakończone uznaniem przez Litwinów polskiego stanu posiadania
• w 1351 książęta mazowieccy uznali się lennikami Kazimierza Wielkiego
• Kazimierz Wielki uznał przynależność Śląska do Czech, w zamian król czeski Karol IV zrzekł się praw do Mazowsza (tzw. układ praski)
• tzw. uczta u Wierzynka; do Krakowa przybyli najważniejsi władcy ówczesnej Europy m.in Karol IV (od 1355 r. cesarz rzymski)

Zakończenie:

Obaj władcy mieli odmienny styl prowadzenia polityki zagranicznej. Pragmatyczny Kazimierz Wielki stawiał na negocjacje i układy w relacjach z głównymi przeciwnikami. Układy z Luksemburgami czy Krzyżakami są przykładem jego realizmu politycznego. Jego ojciec, wychowany jeszcze w czasach rozbicia dzielnicowego, nie przebierał z kolei w środkach militarnych by osiągnąć cel. Mimo strat jakie za jego panowania doznało jednak zjednoczone Królestwo Polskie należy zauważyć, że tylko dzięki uporowi i sprytowi Władysława Łokietka ziemie polskie nie stały się częścią monarchii Luksemburgów, a dzięki koronacji na Wawelu utrwalił pozycję Polski jako królestwa. Dzięki temu Kazimierz Wielki mógł w oparciu o sojusz z Węgrami, który zapoczątkował jego ojciec, przekształcić Polskę w silny organizm polityczny, liczący się w regionie i na arenie międzynarodowej.

Temat 3. Reformacja zarówno osłabiła, jak i wzmocniła Kościół katolicki. Ustosunkuj się do powyższej tezy, analizując wydarzenia z historii Europy XVI w. (z uwzględnieniem przemian w dziedzinie kultury).

Wstęp:

W XVI wieku, pod wpływem protestu Marcina Lutra przeciwko sprzedaży odpustów i jego postulatów dotyczących głębokich reform dogmatycznych wewnątrz Kościoła rzymskiego, doszło do rozłamu w Kościele Zachodnim. Wielonurtowy ruch, zainspirowany wystąpieniem Lutra, nazwany został w historiografii Reformacją. Z niego wyrosły dwie wielkie wspólnoty – luterańska i kalwińska – oraz kilkanaście mniejszych. Dzięki otrzymaniu wsparcia politycznego dla rodzących się wyznań udało im się rozwinąć w niektórych częściach Europy powodując, że rozłam w katolicyzmie stał się trwały. Czy wobec tego zgodzić można się z tezą, że Reformacja zarówno osłabiła, jak i wzmocniła Kościół katolicki. Wszak wydawać by się mogło, że każdy rozłam wpływa wyłącznie na osłabienie danej wspólnoty. Jak zatem rozumieć jej wzmocnienie? Moje rozważania obejmą całe XVI stulecie ze szczególnym uwzględnieniem takich wydarzeń jak początek Reformacji symbolicznie rozpoczęty protestem Lutra, a zakończony jego ekskomuniką (1517-1521), Sobór Trydencki (1545-1563), wojny religijne w Niemczech zakończone pokojem augsburskim (1555), rozwój Reformacji na ziemiach polskich zakończony aktem tolerancji (1573). Te historyczne przykłady pozwolą odpowiedzieć na pytanie na ile Reformacja osłabiła, a na ile wzmocniła Kościół katolicki

Rozwinięcie:

Czynniki osłabiające:

• Polityczne
• sekularyzacja władz w państwach zakonnych (Prusy Książęce)
• utrata wpływów Kościoła w państwach protestanckich (Szwecja, Dania, Anglia)
• rozbicie wewnętrzne Cesarstwa Niemieckiego
• Kulturowe
• utrata monopolu Kościoła na tworzenie wiedzy
• utrata obiektów sakralnych pod wpływem przejmowania przez protestantów
• Społeczne
• straty materialne, uszczuplenie dóbr kościelnych
• straty wynikające z braku wpłat na dziesięciny i innych opłat religijnych
• osłabienie roli Kościoła w miastach

Czynniki wzmacniające

• polityczne
• silniejsze powiązanie wyznania z władzą centralną (Francja, Niemcy)
• reformy organizacyjne Soboru Trydenckiego
• początek misji w Nowym Świecie, próby zdobycia wpływów na nowych obszarach
• kulturowe
• powstanie Zgromadzenia Jezuitów
• rozwój i ekspansja sztuki sakralnej (barok)
• rozwój intelektualny wewnątrz Kościoła
• rozwój liturgii
• społeczne
• wzmocnienie roli Kościoła w edukacji społecznej
• uporządkowanie finansów Kościoła

Podsumowanie:

Reformacja w Europie nie była jedynie ruchem polityczno-społecznym, lecz także emanacją kryzysu w jakim znalazł się Kościół katolicki u progu XVI wieku. Jak każdy kryzys doprowadził on do wielu negatywnych z punktu widzenia Kościoła zjawisk, choć z drugiej strony pozwolił także wyjść z impasu kulturowego i pozwolił na odświeżenie pod kątem organizacyjnym i dogmatycznym. Dzięki temu Kościół mógł umocnić swoją rolę w niektórych państwach, a także na nowo zająć się kwestiami edukacyjnymi. Reformacja stała się zatem motywatorem do zmian w dziedzinach, które doprowadziły do kryzysu we wspólnocie katolickiej.

Lubisz czytać artykuły w naszym portalu? Wesprzyj nas finansowo i pomóż rozwinąć nasz serwis!

Temat 4. Małe państwo wielkich nadziei. Uzasadnij trafność tego określenia w stosunku do Księstwa Warszawskiego, charakteryzując ustrój polityczny, wysiłek militarny i gospodarczy tego państwa. W pracy wykorzystaj materiały źródłowe (s. 28–29).

Wstęp:

Księstwo Warszawskie było jedną z form polskiej państwowości istniejącą w XIX wieku, tzn. w okresie zaborów. Chociaż zależne od Francji i zajmujące tylko część ziem polskich, stanowiło ważny punkt w historii Polski. Celem niniejszej pracy będzie przedstawienie historii tego „Małego państwa wielkich nadziei” z uwzględnieniem takich aspektów jak jego ustrój polityczny oraz wysiłek militarny i gospodarczy. Zakres chronologiczny pracy opierać będzie się na latach istnienia Księstwa (1807-1815), chociaż dla koniecznego z mojego punktu widzenia pokazania genezy jego powstania uwzględniona zostaną także wybrane wydarzenia z okresu 1797-1807, tzn. z czasów początków zaangażowania Polaków u boku Napoleona i wojny IV koalicji z Francją. Teren Księstwa Warszawskiego obejmował część ziem polskich, przede wszystkim Mazowsze, Wielkopolskę, Kujawy, a od 1809 roku również Lubelszczyznę i część Małopolski.

Rozwinięcie

Geneza Księstwa Warszawskiego

• Polacy u boku Napoleona: Legiony Polskie we Włoszech Jana Henryka Dąbrowskiego (1797); Legia Naddunajska Karola Kniaziewicza (1799); Wysłanie Legionistów na Santo Domingo po pokoju w Luneville (1801)
• wojna Francji z IV koalicją: po klęsce Austriaków i Rosjan pod Austerlitz (1805) do wojny z Napoleonem włączyły się Prusy, które w 1806 roku poniosły klęskę w bitwach pod Jeną i Auerstadt, kapitulując przed Napoleonem.. W czasie tej wojny przy boku Cesarza Francuzów powstały Legie Północne, złożone z Polaków. Jednocześnie pod wodzą Jana Henryka Dąbrowskiego w 1806 roku wybuchło w Wielkopolsce powstanie, które doprowadziło do oswobodzenia tych terenów spod władzy pruskiej.
• W 1807 roku Napoleon toczył wojnę z Rosją, zakończoną pokojem w Tylży, który ustanawiał Księstwo Warszawskie.

Ustrój polityczny Księstwa Warszawskiego

• Księstwo zostało stworzone z ziem II i III zaboru pruskiego przez Napoleona w ramach jego polityki europejskiej, polegającej na tworzeniu państw zależnych od Francji. Cesarz Francuzów był gwarantem istnienie Księstwa, a także bezpośrednio wpływał na jego ustrój, nadając mu 22 lipca 1807 roku stworzoną przez siebie konstytucję – wydarzenie to symbolicznie pokazano na obrazie Marcello Bacciarellego (źródło B), w rzeczywistości jednak wydarzenie to nie wyglądało w ten sposób.
• ustrój Księstwa Warszawskiego to monarchia konstytucyjna, na czele państwa stał król Saksonii Fryderyk August (wskazany jako następca tronu Stanisława Augusta Poniatowskiego również w Konstytucji 3 Maja), Księstwo łączyła ze sprzymierzoną z Napoleonem Saksonią unia personalna. Monarcha sprawował władzę wykonawczą, władzą ustawodawczą był dwuizbowy Sejm.
• Obszar Księstwa Warszawskiego podzielony był na departamenty, na czele których stali prefekci. Podział ten zrywał z dotychczasowymi tradycjami administracyjnymi Rzeczpospolitej, wprowadzając wzorowany na francuskim nowoczesny model działania administracji.
• Konstytucja Księstwa Warszawskiego ustanawiała Kodeks Napoleona jako najważniejszy zbiór praw na terenie państwa, sprowadzając tym samym nowoczesne zachodnie rozwiązania prawne na grunt polski. Konstytucja gwarantowała wolność osobistą wszystkim mieszkańcom państwa, nie zniesiono jednak pańszczyzny i innych świadczeń chłopów wobec szlachty.
• Księstwo Warszawskie było faktycznie uzależnione od Napoleona, reprezentowanego przez dyplomatów oraz generałów francuskich. Realne kompetencje polskich instytucji sprowadzały się tylko do zarządzania państwem.

Wysiłek Księstwa Warszawskiego

• Militarny:
• Księstwo Warszawskie musiało wystawić armię, która brała udział w wojnach napoleońskich w różnych miejscach Europy, m.in. w Hiszpanii oraz w Rosji. Ministrem wojny księstwa był książę Józef Poniatowski. Liczebność armii w latach 1807-1812 stopniowo zwiększała się (Źródło C)
• W roku 1809, w ramach wojny francusko-austriackiej, wydzielony korpus wojsk austriackich zaatakował Księstwo Warszawskie. Mimo nierostrzygniętej bitwy pod Raszynem Austriacy zajęli Warszawę, posuwając się lewym brzegiem Wisły aż do Torunia. Jednocześnie wojska polskie pod wodzą Józefa Poniatowskiego obeszły Austriaków prawym brzegiem Wisły i zajęły Lubelszczyznę, Kielecczyznę oraz Kraków. Wojna zakończyła się dla Księstwa Warszawskiego pomyślnie – w jego obręb włączono ziemie III zaboru austriackiego (źródło A)
• Armia Księstwa Warszawskiego, po zwiększeniu liczebności do 74 tys. żołnierzy, wzięła w 1812 roku udział w wojnie Napoleona z Rosją. W wyniku klęski cesarza Francuzów doszło do wykrwawienia oddziałów polskich - w 1813 roku liczyły one już tylko 18 tys. żołnierzy (źródło C)
• Gospodarczy:
• Napoleon w 1806 roku ogłosił tzw. blokadę kontynentalną, czyli embargo na sprowadzanie towarów brytyjskich do kontynentalnej Europy. Księstwo Warszawskie musiało włączyć się do blokady, co uderzyło w kupców polskich i było dla państwa niekorzystne (źródło D)
• w 1812 roku, tzn. przed inwazją Napoleona na Rosję, tereny Księstwa Warszawskiego stały się głównym zapleczem zaopatrzeniowym Wielkiej Armii francuskiej, co powodowało eksploatacje gospodarczą jego terenów, zwłaszcza jeśli chodzi o żywność, pasze czy konie.

Polityka Napoleona wobec Polaków i ich nadzieje względem cesarza Francuzów

• Napoleon traktował sprawę polską przedmiotowo – chętnie wykorzystywał chęć walki Polaków przy jego boku, ale dużo bardziej sceptycznie podchodził do polskich postulatów odtworzenia państwa. W 1807 roku zdecydował się na stworzenie Księstwa Warszawskiego (choć nie Polski!), gdyż tworzył w ten sposób zależne od siebie państewko w Europie Środkowej, osłabiając tym samym Prusy, a potem Austrię, i tworząc przyczółek do wojny z Rosją. W 1812 roku prawdopodobnie odtworzyłby państwo polskie, jednak najpierw chciał wygrać wojnę z carem Aleksandrem I, co mu się nie udało.
• Polacy liczyli na to, że przy boku Napoleona uda się odbudować państwo polskie, zlikwidowane w wyniku III zaboru w 1795 roku. Stąd też trwali przy Francji, czekając na to, by w wyniku sukcesów Bonapartego Polska mogła zostać wskrzeszona. W 1812 roku, w momencie ataku Francji na ostatniego zaborcę, czyli Rosję, odzyskanie niepodległości przez Polskę wydawało się najbliższe celu – niestety, Francja sromotnie przegrała tę wojnę, a w 1813 roku Rosjanie zajęli tereny Księstwa Warszawskiego, likwidując je ostatecznie w 1815 roku.

Podsumowanie:

Księstwo Warszawskie było w praktyce zależnym od Francji państewkiem, służącym imperialnej polityce Napoleona Bonapartego. Mimo posiadania własnej władzy były uzależnione od Francuzów, ponosiło też duży wysiłek na rzecz interesów mocarstwa zwierzchniego (udział w blokadzie kontynentalnej, wysiłek militarny). Jednocześnie Polacy godzili się na taką rolę, gdyż mieli nadzieję na odtworzenie państwa polskiego po pokonaniu wszystkich trzech zaborców przez Napoleona. Można więc powiedzieć, że twór politycznym, jakim było Księstwo Warszawskiego, pełen był paradoksów – było jednocześnie państewkiem kadłubowym, stanowiło jednak zaczątek odrodzonego państwa. Niestety, klęska Napoleona przekreśliła te nadzieje.

Temat 5. Przedstaw bilans gospodarki II RP, charakteryzując sukcesy i porażki polskiej polityki ekonomicznej w latach 1918-1939.

Wstęp:

Sytuacja gospodarcza w sposób znaczący wpływa na inne dziedziny życia społecznego, a więc na politykę, wojskowość, warunki życia czy działalność kulturalną. Dlatego też przy mówieniu o historii II Rzeczpospolitej bardzo ważne jest opisanie jej gospodarki. Prowadzi to autonomicznie do rozważań o sukcesach i porażkach polskiej polityki ekonomicznej w latach 1918-1939. Celem mojej pracy jest przedstawienie gospodarczego bilansu II RP. Pisząc o gospodarce mam na myśli różne jej aspekty, a więc zarówno kwestie finansowe (budżet państwa, waluta), infrastrukturalne (stan kolei, dróg, portów morskich), rolne oraz przemysłowe. Cenzury mojej pracy zamykają się we wskazanych w temacie latach 1918-1939, tzn. od symbolicznego odzyskania przez Polskę niepodległości w listopadzie 1918 roku do 1 września 1939 roku, a więc wybuchu II wojny światowej. Pod względem terytorialnym interesować będzie mnie państwo polskie w granicach ukształtowanych do 1923 roku. Oprócz wymienienia porażek i sukcesów wskażę również okoliczności, które wpływały na sytuację gospodarczą: punkt wyjścia, w jakim w 1918 roku znalazła się polska gospodarka oraz kryzysy, które wpływały na jej funkcjonowanie.

Rozwinięcie

• Sytuacja wyjściowa
• Skutki zaborów: podział kraju na trzy zróżnicowane części, różne systemy, m.in. walutowe i prawne (w zaborze rosyjskim również np. szerszy rozstaw torów), nierównomierny rozwój gospodarczy (np. bogata Wielkopolska kontra biedna Galicja) oraz zróżnicowane specjalizacje różnych regionów (rolnictwo w zaborze pruskim, duże ośrodki przemysłowe w Królestwie Kongresowym)
• Skutki pierwszej wojny światowej: wywiezienie części przemysłu z Królestwa Kongresowego w głąb Rosji, zniszczenia wojenne, eksploatacyjna polityka okupacyjna Niemiec i Austro-Węgier, zbiednienie wielu grup społecznych, epidemie chorób zakaźnych (np. grypa hiszpanka)
• Skutki walk o granice: zniszczenia wojenne, brak stabilności, przejęcie tylko części bogatych terenów np. na Górnym Śląsku oraz na Zaolziu, brak własnego portu morskiego (powstanie niezależnego Wolnego Miasta Gdańska).
• Kwestia rolna: bardzo duży odsetek małych gospodarstw rolnych (zwłaszcza w Kongresówce i Galicji), słabych ekonomicznie i niezdolnych do produkcji na potrzeby rynku, konieczność przeprowadzenia reformy rolnej, którą popierały partie chłopskie, sprzeciwiały się jej natomiast partie reprezentujące dużych posiadaczy ziemskich.
• Kryzysy gospodarcze
• Kryzys pierwszych lat Niepodległości: skutek wojen i łączenia ziem różnych zaborów, głód, zadłużenie państwa spowodowane dużymi wydatkami wojennymi i niskimi wpływami, wysoka emisja pieniądza
• Kryzys inflacyjny lat 20.: w 1923 roku w wyniku zadłużenia budżetu gwałtownie wzrosła inflacja, osiągając poziom hiperinflacji, wzrost cen i spadek siły nabywczej marki polskiej, zapaść gospodarki, problem strajków (powstanie krakowskie 1923 roku)
• Wielki Kryzys na ziemiach polskich: po 1929 roku na całym świecie następuje załamanie gospodarki spowodowane krachem na giełdzie w Nowym Jorku. Kryzys dotknął również Polskę – spadek środków na inwestycje (wycofanie się firm zagranicznych), wzrost zadłużenia, nożyce cenowe (problem rolnictwa: wzrost cen towarów przemysłowych i spadek cen na produkty rolne), spadek produkcji przemysłowej, zamykanie zakładów przemysłowych i wzrost bezrobocia, zubożenie społeczeństwa polskiego. Kryzys trwał do połowy lat 30. XX wieku.
• problemy w handlu zagranicznym: od 1925 roku trwa polsko-niemiecka wojna celna, która uderzała w import polskich surowców na Zachód.

Porażki:

• Klęska reformy rolnej: mimo uchwalenia w 1920 i 1925 roku ustaw o reformie rolnej (rozparcelowaniu dużych majątków ziemskich i zaspokojeniu „głodu ziemi” poprzez nadawanie chłopom średnich gospodarstw zdolnych do samodzielnego funkcjonowania) nie została ona na większą skalę wprowadzona w życiu ze względu na opór politycznych środowisk posiadaczy ziemskich.
• Afery gospodarcze: polskie życie gospodarcze w okresie II RP cechowała korupcja, niejasne powiązania przedsiębiorców oraz polityków i urzędników, złe zarządzanie majątkiem państwowym.
• Nierównomierność rozwoju gospodarczego: mimo różnych działań państwa, gospodarka II RP rozwijała się nierównomiernie, zarówno jeśli chodzi o terytorium (bogatszy Zachód i biedne Kresy Wschodnie), gałęzie produkcji (słabe rolnictwo i rozbudowany przemysł zbrojeniowy czy chemiczny) jak i skutki społeczne (duże nierówności, bieda wielu grup ludności).

Sukcesy:

• Ekonomiczne:
• zażegnanie kryzysu hiperinflacyjnego w 1923 roku przez rząd ekspercki Władysława Grabskiego – zastąpienie marki polskiej złotym polskim, zduszenie inflacji, stworzenie prywatnej spółki akcyjnej Bank Polski, która miała być emitentem nowej waluty, zrównoważenie budżetu.
• Infrastrukturalne:
• scalanie ziem różnych zaborów
• inwestycje w transport – budowa nowych linii kolejowych (połączenie Górnego Śląska i Wybrzeża – magistrala węglowa) oraz dróg samochodowych.
• od 1921 roku budowa Gdyni – nowego portu morskiego, który miał uniezależniać Polskę od portu w Gdańsku. Nowoczesny port i powstałe przy nim miasto stały się jedną z wizytówek II RP. Budową kierował Eugeniusz Kwiatkowski
• elektryfikacja terytorium Polski, tylko częściowo zakończona sukcesem
• Przemysłowe:
• odbudowa przemysłu zniszczonego lub zdemontowanego w czasie I wojny światowej i walk o granice
• sprowadzenie inwestorów zagranicznych, finansujących budowę zakładów przemysłowych w Polsce
• budowa nowych fabryk i zakładów przemysłowych, przede wszystkim Centralnego Okręgu Przemysłowego, wybudowanego w widłach Wisły i Sanu (a więc z daleka od granic państwa) kompleksu różnych zakładów przemysłowych (wojskowych i cywilnych), dających miejscowym mieszkańcom miejsca pracy i umożliwiającym nową produkcję, również na potrzeby wojska. Plan Eugeniusza Kwiatkowskiego.

Podsumowanie:

Na polu gospodarki II Rzeczpospolita osiągnęła sporo niepowodzeń, wynikających częściowo z bardzo trudnej sytuacji odziedziczonej po zaborach i okresie pierwszej wojny światowej, częściowo zaś z problemów międzynarodowych (Wielki Kryzys, wojna celna z Niemcami) oraz sporów politycznych (brak rozwiązania kwestii rolnej). Można jednak mówić o sporych sukcesach gospodarczych w tym okresie, do których zaliczyć należy inwestycje infrastrukturalne na czele z budową Gdyni, powstanie Centralnego Okręgu Przemysłowego, stworzenie stabilnej waluty – złotego polskiego, przede wszystkim zaś skuteczne scalenie trzech niezależnych od siebie do tej pory zaborów w jedno niepodległe państwo.

Matura historia 2017 – klucze odpowiedzi:

• Matura historia 2017 – arkusze, wypracowanie, odpowiedzi, rozwiązanie
• Matura z historii 2017 – test: odpowiedzi, rozwiązanie

Kupuj świetne e-booki historyczne i wspieraj ulubiony portal!

Regularnie do sklepu Histmaga trafiają nowe, ciekawe e-booki. Dochód z ich sprzedaży wspiera działalność pierwszego polskiego portalu historycznego. Po to, by zawsze był ktoś, kto mówi, jak było!

Sprawdź dostępne tytuły pod adresem: https://sklep.histmag.org/