Matura 2012: historia – poziom rozszerzony – klucz odpowiedzi i konspekty wypracowań

Polecamy książkę: „Historia. Poradnik maturalny”

• Matura 2015 z historii: poziom rozszerzony – konspekty wypracowań
• Matura 2015 z historii: poziom rozszerzony – część testowa
• Matura 2015 z historii: poziom rozszerzony – część testowa – stare zasady (technika i osoby poprawiające)

Odpowiedzi na pytania maturalne uzupełniamy na bieżąco.

Historia – poziom rozszerzony – prawidłowe odpowiedzi:

Pytanie 1

A: 2. Atenach

Uzasadnienie: W Atenach bito w starożytności monety z sową (symbolem bogini Ateny) zwane z tego powodu „sówkami”.

B: Scena przedstawia porwanie księżniczki Europy przez Zeusa pod postacią białego byka

Pytanie 2

Ostracyzm to w starożytnej Sparcie procedura mająca na celu usunięcie z polis obywatela podejrzanego o dążenie do samowładztwa (tyranii). FAŁSZ

Pytanie 3

Atrybuty władzy cesarskiej podawane mu są przez anioły, jego ręce podtrzymywane są przez świętych, zaś nad głową widoczna jest postać błogosławiącego cesarza Chrystusa.

Pytanie 4

Pieśń tę śpiewali rycerze Henryka V, którzy wprost stwierdzają, iż chcieli usunąć Bolesława z jego ziemi, ale ten nie daje się pokonać. Śpiewający przyznają się również do walki z chrześcijańskim władcą, który sam walczył jedynie z pogańskimi Pomorzanami – opis ten pasuje do Bolesława, nie zaś Henryka.

Pytanie 5

3. Siostra króla Czech Wratysława II była matką Bolesława Krzywoustego. FAŁSZ

4. Król Wacław II poślubił córkę władcy Polski koronowanego w Krakowie w pierwszej połowie XIV w. FAŁSZ

Pytanie 6

Ilustracja pierwsza przedstawia papieża jako diabła (z głową lwa) i w tiarze ze złamanym krzyżem, któremu towarzyszą katoliccy teologowie niemieccy z głowami zwierząt takich jak kozioł, świnia i pies, będących symbolami grzechu. Miało to na celu przedstawienie Kościoła katolickiego jako organizacji przesiąkniętej nieprawością.

Ilustracja druga przedstawia Marcina Lutra (jego głowę), na której diabeł gra niczym na instrumencie muzycznym. Miało to na celu przedstawienie Lutra jako narzędzia w rękach szatana, który za pomocą reformacji próbuje zniszczyć Kościół.

Pytanie 7

Zygmunt II August

Pytanie 8

Merkantylizm

Pytanie 9

Działania wojsk powstańczych w czasie insurekcji kościuszkowskiej od kwietnia do listopada 1794 roku.

Pytanie 10

A: Komunę paryską

B: Autor uważał, że sukces rewolucji może doprowadzić do całkowitej zmiany sytuacji politycznej w Europie, zaburzenie równowagi sił i zachwianie pozycją mocarstw zaborczych. Ponieważ istniejący przed wystąpieniem komunardów stan rzeczy był dla sprawy Polskiej skrajnie niekorzystny, każda jego zmiana mogła być z punktu widzenia Polaków korzystna.

Pytanie 11

A: W latach 1806–1831 liczba tkaczy ręcznych najpierw powoli rosła, a później utrzymywała się na stałym poziomie, podczas gdy niewielka początkowo liczba robotników fabrycznych stale rosła, cały czas było ich jednak mniej niż tkaczy ręcznych.

Już w 1836 roku sytuacja ta się zmieniła i liczba robotników fabrycznych przewyższyła liczbę tkaczy. W dalszych latach robotników fabrycznych wciąż przybywało, podczas gdy tkaczy szybko ubywało.

B: Industrializacja

Pytanie 12

A: Powyższy rysunek satyryczny powstał w hitlerowskich Niemczech i miał ośmieszyć ideę Karty Atlantyckiej jako fikcji w obliczu współpracy Aliantów z Sowietami. Karta zakładała m.in. nienaruszalność granic, suwerenność narodów itp. Miała być to gwarancja dla małych krajów znajdujących się pod okupacją niemiecką, że po wojnie będą mogły odzyskać niepodległość w dawnych granicach. Plakat sugeruje, że współpraca Aliantów z Sowietami przekreśla postanowienia Karty Atlantyckiej.

B: 2

Pytanie 13

Obydwa rysunki są propagandową wypowiedzią na temat Planu Marshalla – amerykańskiego planu pomocy dla gospodarki Europy zniszczonej w czasie wojny. Rysunek po lewej stronie prezentuje Plan Marshalla jako pokojowy projekt wspólnoty międzynarodowej skierowany również w stronę państw bloku komunistycznego. Plakat pokazuje, że państwa zachodnie są gotowe udzielić pomocy również krajom z przeciwnego obozu.

Rysunek po prawej ukazuje Plan Marshalla jako próbę podporządkowania gospodarki europejskiej amerykańskim interesom, a tym samym uzależnienie państw korzystających z pomocy USA od woli Ameryki. Przyczyną różnic jest miejsce powstania obydwu rysunków. Plakat znajdujący się po lewej stronie powstał na części terytorium Niemiec kontrolowanej przez państwa zachodnie, które popierały plan Marshalla. Plakat po prawej jest autorstwa komunistycznego propagandzisty i rozpowszechniany w Polsce – kraju należącym do bloku sowieckiego, który odrzucił Plan Marshalla i traktował jako element imperialnej polityki USA.

Pytanie 14

Przede wszystkim zastrzeżenia mogła budzić uwaga o popełnianiu "tych samych błędów i wypaczeń". Fraza ta jest cytatem z Władysława Gomułki, który dochodząc do władzy w 1956 krytykował epokę stalinizacji za "błędy i wypaczenia". Tekst sugeruje, że rządzący w 1969 roku Gomułka popełnia te same błędy, które wcześniej krytykował. Jednocześnie autor dokonuje krytyki ówczesnej władzy w kontekście terroru stosowanego w czasie rewolucji francuskiej, sugerując, że podobnymi metodami posługiwali sie przywódcy Polski w pod koniec lat 60.

Pytanie 15

Kolejność: 2, 5, 3, 1, 4

Pytanie 16

Zdaniem Hegla „wielkimi postaciami w historii” są osoby, które najlepiej odczytują wskazówki „ducha historii”, czyli działają w imię postępu – przekraczają swoją epokę pod względem myśli i patrzenia na świat.

Zgodnie z opinią prof. Samsonowicza Kazimierza Wielkiego można uznać za „wielką postać w historii”. Po pierwsze potrafił on zjednoczyć szarpane partykularyzmami państwo, stworzyć jednolitą gospodarkę liczącą się na arenie międzynarodowej oraz zbudować nowoczesne społeczeństwo stanowe funkcjonujące w skodyfikowanej rzeczywistości prawnej. Zdaniem warszawskiego historyka były to osiągnięcia, które bardziej pasowały do rzeczywistości nowożytnej niż średniowiecznej, a więc Kazimierz Wielki przekroczył swoją myślą epokę.

Pytanie 17

Przyczyna tkwiła w celach propagandowych, jakie stawiały sobie władze po II wojnie światowej. Po 1945 roku propaganda skupiała się na uzasadnieniu przesunięcia granicy zachodniej na Odrę i Nysę. Odwoływano się więc do państwa pierwszych Piastów, wskazując, że tzw. Ziemie Odzyskane były i są rdzennie polskie, zatem Kazimierz Wielki powinien dążyć do ich odzyskania. W latach 70. celem propagandy było wykreowanie mitu Kazimierza Wielkiego jako wielkiego budowniczego, co miało związek z realizowanym wtedy gierkowskim projektem „nowej Polski” – pełnej nowoczesnych inwestycji.

Pytanie 18

Uniwersał połaniecki

Pytanie 19

Nie. Waryński uważał, że Kościuszko co prawda chciał być obrońcą chłopów, ale tak naprawdę swoim zachowaniem i działaniami bardziej reprezentował interesy szlachty. Próchnik uważał z kolei, że Kościuszko był reprezentantem interesów chłopskich, a swoimi postulatami wykraczał poza idee typowe dla epoki, w której żył. Problem uwłaszczenia i uwolnienia włościan wszedł wszak do debaty politycznej dopiero w XIX wieku.

Pytanie 20

• stworzenie konsulatu po zamachu 18 brumaire'a roku VIII (9 listopada 1799)
• ustanowienie I Cesarstwa 18 maja 1804 przez senat i koronacja w grudniu tego samego roku

Pytanie 21

• Do tradycji rzymskich
• Do tradycji Karola Wielkiego – króla Franków

Pytanie 22

Przedstawiony został w roli wyzwalającego lud z więzów ancien regime’u (zrywanie łańcuchów) i Polskę z niewoli zaborczej, a także w roli zwycięskiego wodza (przedstawienie Napoleona niczym odbywającego rzymski tryumf).

Pytanie 23

Cesarz: Franciszek Józef

Dynastia: Habsburgów

Pytanie 24

Odmienność interpretacji wydarzeń historycznych w zależności od narodowości historyków (i związanymi z tym tradycjami historycznymi określonego państwa, które wchodziło w skład monarchii habsburskiej) oraz poglądów polityczno-społecznych autorów wypowiadających się na temat cesarza.

Konspekty wypracowań:

Żądny władzy wódz czy dalekowzroczny polityk? Przedstaw i oceń rolę, jaką odegrał Aleksander Wielki w dziejach starożytnego świata.

Wstęp

Celem niniejszej pracy jest ocena wpływu Aleksandra Wielkiego i jego podbojów na świat starożytny. Jego działalność będę rozpatrywać z uwzględnieniem wydarzeń politycznych, społeczno-ekonomicznych i kulturalnych. Zakres chronologiczny pracy obejmuje lata panowania Aleksandra Wielkiego w Macedonii i stworzonym przez niego imperium (336–323 p.n.e). Ramy czasowe poszerzę także o epokę hellenistyczną (powstanie kultury charakterystycznej dla tego okresu było jednym z głównych skutków podbojów Aleksandra), której początek wyznacza śmierć macedońskiego wodza, koniec zaś wiąże się ze spowodowanym rzymską ekspansją upadkiem ostatnich państw hellenistycznych w I w. p.n.e. Zakres terytorialny będzie obejmował tereny imperium Aleksandra: Grecję właściwą, Azję Mniejszą, Fenicję, Syrię, Egipt, Persję i Mezopotamię. Przedstawienie wpływu Aleksandra na świat starożytny pozwoli mi na ocenę samej postaci i próbę odpowiedzi na pytanie, czy jego działania były przejawem dalekowzrocznej polityki, czy tylko żądzy podbojów.

Rozwinięcie

• Polityczne aspekty działalności Aleksandra
• okoliczności przejęcia władzy
• przyczyny wyprawy Aleksandra na wschód
• podbój Azji Mniejszej, Fenicji i Egiptu (334–331 p.n.e.) [bitwa pod Issos]
• podbój Mezopotamii i Persji (331–330 p.n.e.) [bitwa pod Gaugamelą]
• próby podboju Indii (327 p.n.e.)
• sposób zarządzania Imperium
• rozpad Imperium po śmierci Aleksandra i konsekwencje polityczne
• Społeczno-ekonomiczne aspekty działalności Aleksandra
• małżeństwa Aleksandra
• polityka wobec ludności terenów podbitych
• polityka kolonizacyjna
• mieszane małżeństwa Greków z mieszkankami wschodu
• rozwój handlu
• zakładanie miast (m.in. Aleksandria, Kandahar)
• kulturowe aspekty działalności Aleksandra
• próba ubóstwienia
• powstanie i charakter kultury hellenistycznej

Zakończenie

W wyniku podbojów Aleksandra Wielkiego świat starożytny został zjednoczony. Pozwoliło to na rozwój wymiany handlowej i kulturalnej pomiędzy Grecją, a wschodem. Dzięki polityce osadniczej i migracjom ludności, a także zakładaniu miast, możliwe było przenikanie się kultur i rozpowszechnienie elementów cywilizacji greckiej na wschodzie. Dzięki temu powstała oryginalna kultura hellenistyczna dominująca w świecie starożytnym nawet do I wieku p.n.e. Czy jednak celem Aleksandra rzeczywiście było stworzenie uniwersalistycznego państwa o wspólnej kulturze i grecko-perskich elitach, czy też jego działalność miała wyłącznie charakter ambicjonalny, wynikający z osobistych przekonań o własnej wielkości czy wręcz boskości?

Wydaje się, że część działań Aleksandra (zakładanie miast i wspieranie handlu, polityka osadnicza, małżeństwa mieszane, zjednywanie sobie perskich elit) wyraźnie nakierowana była na kształtowanie monarchii godzącej ze sobą żywioł grecki i wschodni, z drugiej jednak strony w postępowaniu macedońskiego wodza często widać było chaos oraz brak spójnej koncepcji funkcjonowania imperium. Pomysł na sposób zarządzania tym wielkim terytorium dopiero rodził się w głowie zdobywcy, a w konsekwencji stworzony przez niego organizm rozpadł się po jego przedwczesnej śmierci. Mimo to w państwach powstałych na gruzach imperium (szczególnie na jego zachodzie) rozwijała się wspólna dla nich kultura hellenistyczna. Trudno więc jednoznacznie określić, czy działania Aleksandra miały charakter zaplanowany, czy w dużej mierze przypadkowy. Wydaje się, że większość jego czynów wynikała z osobistych ambicji, choć dokonane przezeń podboje z pewnością pozwoliły na rozpowszechnienie się osiągnięć cywilizacji greckiej oraz umożliwiły wielki rozwój gospodarczy zdobytych obszarów.

Dwie drogi do niepodległości. Przedstaw i oceń zasługi Romana Dmowskiego i Józefa Piłsudskiego dla odzyskania wolności przez Polskę.

Wstęp

Józef Piłsudski i Roman Dmowski są powszechnie uznawani za ojców odzyskania niepodległości przez Polskę. W publicystyce mówi się nawet o „dwóch trumnach” obydwu przywódców, które do dzisiaj „rządzą Polską” i narzucają sposób patrzenia na II RP i całą historię naszego kraju w XX wieku. Z drugiej strony, obydwie postaci mają swoich licznych zwolenników i przeciwników, a oceny ich zasług często zasadniczą się różnią. Celem niniejszej pracy będzie przedstawienie polityki obydwu mężów stanu w okresie od 1914 do 1922 roku (z zarysowaniem ich działalność przed i po omawianym okresie), to jest w czasie I wojny światowej i walki o granice odrodzonej Ojczyzny. Zakres terytorialny pracy zawężać będzie się do obszaru odrodzonej po 1918 r. Polski, chociaż wspomniane zostaną także konkretne działania mające miejsce na terytorium innych państw (m.in. Francji i Rosji). Całość zwieńczy próba podsumowania dorobku obydwu polityków, która będzie stanowiła podstawę ich oceny.

Rozwinięcie

• Sylwetki obydwu postaci i ich działalność przed 1914 r.
• Józef Piłsudski: szlacheckie pochodzenie, zesłaniec syberyjski, członek Polskiej Partii Socjalistycznej, uczestnik Rewolucji 1905 r., organizator paramilitarnego ruchu strzeleckiego w Galicji, zwolennik współpracy z Austro-Węgrami przeciw Rosji.
• Roman Dmowski: twórca i lider Ligi Narodowej (organizacji politycznej reprezentującej narodową demokrację, tzw. endecję), autor „Myśli nowoczesnego Polaka” – manifestu polskiego nacjonalizmu, przeciwnik Rewolucji 1905 r., zwolennik oparcia się o Rosję przeciwko Niemcom, poseł do rosyjskiego parlamentu (Dumy).
• I wojna światowa
• Piłsudski: niedługo po wybuchu wojny wymaszerowuje na czele I Kompanii Kadrowej do Kongresówki, próbując wywołać antyrosyjskie powstanie. Nie osiągając sukcesów, nawiązuje współpracę z państwami centralnymi i organizuje Legiony Polskie, które walczą na froncie wschodnim (sam dowodzi I Brygadą Legionów). Pozostaje sojusznikiem Niemiec i Austro-Węgier do 1917 r., gdy w czasie tzw. kryzysu przysięgowego on i jego żołnierze odmawiają złożenie przysięgi wierności cesarzowi Niemiec Wilhelmowi II. Aresztowany i osadzony przez Niemców w Magdeburgu.
• Dmowski: stawia na współpracę z Rosją organizując Komitet Narodowy Polski, będący reprezentacją polityczną Polaków opowiadających się za caratem przeciw Niemcom. Od 1915 r. przebywał na Zachodzie, gdzie organizował poparcie sprawy polskiej. W 1917 r., po rewolucji w Rosji, całkowicie postawił na kontakty z Francją i Wielką Brytanią, organizując Polski Komitet Narodowy. Był uznawany przez państwa zachodzie za głównego reprezentanta Polski, współuczestniczył w organizacji tzw. Błękitnej Armii we Francji.
• Koncepcje granic odrodzonej Polski
• koncepcja federalistyczna Józefa Piłsudskiego: nie do końca sprecyzowana, zakładała stworzenie federacyjnego państwa w którego skład wchodziłaby obok Polski również Litwa i Ukraina. Całość tego związku miała stanowić silną zaporę przed imperialnymi zapędami Rosji. W pewnym sensie nawiązywała ona do ideałów Rzeczpospolitej Obojga Narodów.
• koncepcja inkorporacyjna Romana Dmowskiego: oparta o myśl narodową, zakładała włączenie do odrodzonego państwa polskiego terenów etnicznie polskich, zarówno na Zachodzie (Pomorze, Wielkopolska, Śląsk) oraz na Wschodzie (Galicja Wschodnia, Wileńszczyzna). Ostatecznym efektem miało być powstanie narodowego państwa polskiego z niewielkim odsetkiem mniejszości etnicznych.
• Walka o granice
• Piłsudski: w listopadzie 1918 r. wrócił do Warszawy i przejął z rąk Rady Regencyjnej kontrolę nad armią, a kilka dni później został Tymczasowym Naczelnikiem Państwa Polskiego. W styczniu 1919 r. doprowadził do porozumienia z endecją i powołania na premiera Polski Ignacego Paderewskiego, popieranego przez główne stronnictwa polityczne. Jako Naczelnik Państwa i Marszałek Polski dowodził armią polską walczącą na Wschodzie z Ukraińcami oraz Rosją Radziecką. Był głównodowodzącym Wojskiem Polskim w wojnie 1920 r., przez wielu historyków uważany jest za autora zwycięstwa w bitwie warszawskim (choć sprawa autorstwa planu budzi kontrowersje).
• Dmowski: jako główny polski dyplomata na Zachodzie reprezentował odrodzone państwo w czasie konferencji pokojowej w Wersalu, wykazując ogromny profesjonalizm. Jest uznawany za jednego z głównych twórców polskiej granicy zachodniej.
• Pamiętać należy, że obydwaj politycy w latach 1918-1921 zgodnie ze sobą współpracowali, dzieląc się między sobą głównymi zadaniami - Piłsudski pełnił funkcję Naczelnika Państwa i głównodowodzącego, Dmowski zaś reprezentował Polskę na Zachodzie.
• Na różnych pozycjach
• Józef Piłsudski w 1922 r., wraz z wyborami parlamentarnymi, przestaje pełnić funkcję Naczelnika Państwa, nie decyduje się startować w wyborach prezydenckich, a po zabójstwie Gabriela Narutowicza wycofuje się z polityki. W tym samym czasie Roman Dmowski jest liderem endecji, będącej najważniejszą siłą polityczną w kraju.
• Sytuacja zmienia się w maju 1926 r., po zamachu stanu dokonanym przez Józefa Piłsudskiego. Marszałek i jego stronnictwo (tzw. sanacja) przejmuje władzę w kraju, którą utrzymuje aż do śmierci w 1935 r., piłsudczycy rządzą zaś Polską do wybuchu drugiej wojny światowej. Reżim sanacyjny z czasem zaostrza swój charakter, wyraźnie ograniczając ustrój demokratyczny (najlepszy przykład: wybory brzeskie 1930 r. i aresztowanie liderów opozycji czy utworzenie więzienia politycznego w Berezie Kartuskiej). Dmowski w tym czasie stał się przede wszystkim ideologiem polskiego ruchu narodowego, idącym w kierunku radykalizmu i silnego antysemityzmu, zafascynowanym faszyzmem włoskim. Józef Piłsudski zmarł w kwietniu 1935 r., Roman Dmowski zaś w styczniu 1939 r.

Zakończenie

Obydwaj mężowie stanu odegrali ważną rolę w walce o niepodległość, granice i kształt odrodzonej Polski. Byli wyrazistymi politykami i liderami swoich stronnictw politycznych, każdego z nich uznaje się powszechnie za ojca II Rzeczpospolitej.

Józef Piłsudski był bez wątpienia człowiekiem czynu i żołnierzem. Nie był reprezentantem żadnej określonej ideologii, a jego polityka cechowała się dużym pragmatyzmem. Za jego największą zasługę uznaje się okres w którym sprawował funkcję Naczelnika Państwa i kierował dopiero co odrodzoną Polską w najtrudniejszych, pierwszych latach jej istnienia i walki o granice. Roman Dmowski był natomiast przede wszystkim intelektualistą, ideologiem oraz dyplomatą. Powszechnie uznaje się go za najwybitniejszego reprezentanta polskiej myśli narodowej. Najważniejszym jego osiągnięciem jest stworzenie poparcia dla sprawy polskiej na Zachodzie, co zapewniło uznanie Polski za sojusznika Wielkiej Brytanii i Francji.

Matura 2012 z Histmag.org:

• Matura 2012: historia
• Matura 2012: historia - poziom podstawowy - klucz odpowiedzi