Marian Zgórniak - „Studia i rozprawy z dziejów XVI-XX wieku” – recenzja i ocena
Profesor Marian Zgórniak zmarł w trakcie przygotowań do wydania niniejszej pracy i w związku z tym należałoby ją traktować jak księgę ku jego pamięci. Jak już wspomniano, na jej treść składa się aż trzydzieści jeden zróżnicowanych tematycznie artykułów. Dzięki temu reprezentują one przekrój zainteresowań badawczych ich autora. Praca ma służyć także jako zbiór niektórych trudno dostępnych tekstów, które ukazały się w różnych wydawnictwach okolicznościowych bądź wydawnictwach zagranicznych.
Praca została wydana nakładem krakowskiej Księgarni Akademickiej w 2009 r. w serii wydawniczej Regiony-Historia-Kultura. Książka liczy sobie 459 stron w miękkiej oprawie, którą zdobi reprodukcja patriotycznego medalu okolicznościowego z XIX w. Zasadniczą część pracy stanowi owe kilkadziesiąt tekstów. Zgodnie z tytułem oscylują one wokół zagadnień z zakresu historii wojskowości oraz dyplomacji. Następnie mamy krótki życiorys profesora Mariana Zgórniaka autorstwa Grzegorza Niecia (redaktora książki) oraz indeks osobowy i geograficzny a także notę bibliograficzną. Nieco nietrafiona wydaje się jedynie decyzja o wydaniu pracy w miękkiej, klejonej oprawie szczególnie, że praca została dofinansowana ze środków Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Krakowskiej Szkoły Wyższej im. Andrzeja Frycz-Modrzewskiego. Myślę, że można było pokusić się o nieco lepsze jej wydanie. Miękka oprawa nie należy do szczególnie trwałych i niszczy się dość szybko w trakcie intensywnego czytania czy też podczas transportu. A szanse na owe intensywne czytanie są spore. Dlaczego? O tym poniżej.
Grzegorz Nieć napisał o Marianie Zgórniaku, iż „historią była jego pasją i miłością, oddał jej całe życie” i czytając „Studia i rozprawy...” musimy się z tym stwierdzeniem niewątpliwie zgodzić. Rzadko bowiem zdarza się by jeden naukowiec obejmował swymi badaniami okres od epoki nowożytnej do dwudziestego wieku. Czytając każdy z artykułów czy to o udziale krakowskich studentów w powstaniu styczniowy, bądź też Armii Polskiej we Francji lub sowiecko-fińskiej wojnie zimowej mamy przeświadczenie, iż to właśnie ta tematyka była przedmiotem badań Mariana Zgórniaka. Nic z tego, bowiem podobnie wysoki poziom prezentują teksty dotyczące Księstwa Warszawskiego, czy te o polskim ruchu oporu we Francji podczas drugiej wojny światowej. Podziw budzi wykorzystanie literatury obcojęzycznej – w poszczególnych artykułach Marian Zgórniak cytuje prace napisane w języku niemieckim, rosyjskim oraz angielskim. Autor wielokrotnie korzystał także z zasobów archiwalnych, tych państwowych jak i zagranicznych. Bogata baza źródłowa powoduje, że teksty nie są nudne i czyta je się szybko i przyjemnie. Przystępny styl autora powoduje, iż tekst dotyczący np. genezy planu Barbarossa przeczyta (i co ważne zrozumie) osoba zainteresowana wojskowością polską w czasach saskich, zaś badacz dziejów Wojska Polskiego w latach 1918-1921 nie pogardzi tekstem dotyczącym świadomości narodowej na Ziemiach Zabranych w trakcie powstania styczniowego.
„Studia i rozprawy...” to praca, która powinna znaleźć się w biblioteczce każdego historyka wojskowości, a także miłośnika historii politycznej. Nie powinny pogardzić nią również osoby, którym bliskie są dzieje Krakowa i okolic, bowiem cztery zawarte w pracy teksty oscylują wokół tej tematyki. Pracę możemy również potraktować jako instruktaż wskazujący nam jak pisać teksty historyczne i jednocześnie unikać dłużyzn, napuszonego stylu lub nie atakować czytelnika ogromną liczbą cytatów i przypisów. Przysłowiowe lekkie pióro autora powoduje także, iż książkę możemy z powodzeniem pożyczyć np. naszym znajomym, którzy nie są historykami lub nie zajmują się zawodowo historią wojskowości. W tym wypadku praca może stać się źródłem narodzin pasji i zainicjować do podjęcia dalszych, szczegółowych badań. „Studia i rozprawy...” udowadniają, iż książka historyczna nie musi być z założenia nudna i nieciekawa lub też napisana ciężkim, niestrawnym językiem. Marian Zgórniak w swoich tekstach w sposób dobitny pokazał nam, iż to pasja i miłość leżą u podstaw każdego dzieła.
