Marek Gałęzowski – „Przeciw dwóm zaborcom” – recenzja i ocena
Oczywiście możemy znaleźć w opracowaniach dotyczących tego okresu wiele informacji o działalności poszczególnych przedstawicieli tej grupy, ale dotyczą one głównie ich działalności wojskowej. Domyślam się, że wynika to w znacznej mierze z tego, że piłsudczycy, po rozbiciu ich struktur przez komunistów, nie mieli już liczących się kontynuatorów na polskiej scenie politycznej. Drugim z powodów znikomości opracowań ich działań politycznych w polskiej historiografii jest sam fakt tego, że organizacje przez nich powołane były stosunkowo nieliczne i nie miały szans na wywieranie wpływu na politykę Polskiego Państwa Podziemnego kreowaną przez tzw. „grubą czwórkę” (PPS WRN, SL, SN i SP).
Nie twierdzę oczywiście, że nazwy: Obóz Polski Walczącej, Konwent Organizacji Niepodległościowych czy Grupa „Olgierda” były dla mnie obce, ale dopiero dzięki temu opracowaniu mogłem zapoznać się szczegółowo z poglądami przez nie reprezentowanymi i ich pracą w konspiracji. Moją uwagę – z racji moich zainteresowań działalnością Polskiej Organizacji Wojskowej – przyciągnęły zaś szczególnie fragmenty poświęcone skuteczności zakonspirowania tych organizacji, ich publicystyce i poglądom na realia panujące w polskim podziemiu niepodległościowym.
Całość pracy została podzielona na sześć rozdziałów, które, poza rozdziałami trzecim i czwartym, ułożone są zgodnie z chronologią działalności piłsudczyków. Natomiast wyszczególnione przeze mnie części zajmują się szczegółowym opracowaniem poglądów i publicystyki powstałych organizacji. Struktura wydaje mi się jak najbardziej logiczna, szczególnie ze względu na fakt, że rozdział, który je poprzedza obejmuje okres od powstania organizacji do wybuchu powstania warszawskiego, w którym to czasie przejawiały one największą aktywność.
Autor rozpoczyna opracowanie od przedstawienia sytuacji, w jakiej piłsudczycy znaleźli się po wojnie – poczynając od całkowitego odcięcia ich od władzy i powszechnego społecznego przekonania o ich pełnej odpowiedzialności za klęskę w 1939 roku, poprzez rozbicie struktur (znacznie większe niż w innych ugrupowaniach politycznych), aż do zaostrzenia wewnętrznych podziałów, które pojawiły się po śmierci Józefa Piłsudskiego i ostatecznie doprowadziły do rozłamów. Wprowadza nas tym samym w powody, które uznaje za najistotniejsze dla stosunkowo długiego powstawania organizacji wywodzących się z przedwojennej sanacji.
Opracowanie jest bardzo rzeczowe i mocno poparte materiałem archiwalnym. Wykorzystane cytaty z piłsudczykowskiej publicystyki i innych zachowanych źródeł podkreślają założenia przedstawione przez Gałęzowskiego. Pokazuje on także istniejące rozbieżności w zachowanym przekazie źródłowym i poprzez szczegółową analizę omawianej sytuacji stara się odtworzyć przebieg wydarzeń. Na uwagę zasługuje również bardzo szczegółowe przedstawienie relacji panujących pomiędzy organizacjami wywodzącymi się z przedwojennej sanacji i resztą polskiego podziemia. Autor obrazuje, toczące się na łamach podziemnej prasy, polemiki dotyczące II Rzeczypospolitej i Polskiego Państwa Podziemnego oraz ocenia ich słuszność.
Obóz piłsudczykowski i jego działalność (szczególnie zamach majowy, relacje z opozycją i przygotowania do wojny obronnej 1939 roku) nadal budzi w polskim społeczeństwie wiele emocji. Dlatego też ewidentną zaletą książki jest jej obiektywność – zarówno sukcesy, jak i porażki czy wewnętrzne scysje są traktowane z jednakową rzeczowością.
Opracowanie, pomimo nasycenia faktografią, czyta się bardzo dobrze. Jest to książka, z którą naprawdę warto się zapoznać. Szkoda tylko, że autor nie pokusił się o zamieszczenie w całości przynajmniej kilku najważniejszych artykułów prezentujących poglądy piłsudczyków.
Redakcja i korekta: Agnieszka Kowalska
