Małgorzata Fabianowska, Małgorzata Nesteruk – „Sprytni Słowianie” – recenzja i ocena
Małgorzata Fabianowska, Małgorzata Nesteruk – „Sprytni Słowianie” – recenzja i ocena
Najnowsza propozycja wydawnictwa HarperCollins Polska jest jedną spośród czterech publikacji wchodzących w skład „Horrrendalnej historii Polski”. To kolejna odsłona kultowego cyklu, wydawanego w Polsce od 1997 roku przez Egmont Polska, który zawładnął wyobraźnią najmłodszych czytelników i rozbudził w nich zainteresowanie historią. Po „Strrrasznej historii”, przybliżającej dzieje m.in. starożytnych Egipcjan, Azteków, Rzymian, Greków czy Wikingów przyszła pora na „Horrendalną historię Polski”, rodzimą wersję odsłaniającą historie Słowian, Piastów, Jagiellonów oraz polskich królów elekcyjnych. Po wielu latach zdecydowano się na powtórne wydanie popularnych książek dla młodzieży.
Publikacja ta dedykowana jest czytelnikom powyżej 8. roku życia, a ci nieco starsi powinni ją traktować z przymrużeniem oka, bowiem to uproszczona lekcja historii w atrakcyjnym opakowaniu. Nie znajdziemy tu narracji rodem z tradycyjnych podręczników historii, które trącą myszką. Istotne fakty oraz ciekawostki historyczne zostały podane w przystępnej formie. Książkę otwiera kalendarium porządkujące wydarzenia związane z dziejami Słowian. Nie zabrakło też szerszego kontekstu historycznego, bowiem dzieje ludów zamieszkujących Europę wschodnią, zachodnią i południową ukazano na tle historii całego kontynentu.
Publikacja naszpikowana jest informacjami, które niekoniecznie trafiają do podręczników. Znajdziemy tu komiksowe ilustracje, spreparowane pamiętniki słowiańskich władców (na szczególne uznanie zasługuje ten dotyczący Olgi Kijowskiej i jej rozprawy z Drewlanami) czy „gazety”, na łamach których relacjonowane są najważniejsze średniowieczne bitwy (Cedynia, oblężenie Tessalonik). Pokuszono się nawet o przygotowanie wywiadu, który z Mieszkiem I przeprowadził wąpierz (jakże znacząca analogia do dziennikarza łaknącego miast krwi – newsów z pierwszej ręki!), a całość okraszono mapami i dużą dawką humoru.
Narracja prowadzona jest dynamicznie. Dominuje tu młodzieżowy i pełen kolokwializmów język, który powinien przypaść do gustu młodym czytelnikom.
Autorki zaznaczają, że punktem zwrotnym w naszych dziejach był IV wiek, kiedy to „z mroku dziejów wyłonili się Słowianie”. Marsz w kierunku ukonstytuowania się dzisiejszych państw europejskich zamieszkiwanych przez słowiańskich przodków rozpoczęto od ekspansji terytorialnej, tworzenia pierwszych organizmów państwowych m.in. przez Samona, Polan, księcia Mojmira, Ruryka. Następnie przybliżono dzieje porzucenia pierwotnej politeistycznej religii na rzecz chrześcijaństwa. Skupiając się na opisaniu słowiańskich wierzeń, nie wyjaśniono co prawda różnicy między monoteizmem a politeizmem, ale wymieniono najważniejszych bogów jak chociażby Świętowita, Peruna, Welesa, Swarożyca czy Makosz. Pokrótce opisano też zagadnienia związane z demonologią słowiańską, myśleniem magicznym i prymitywną medycyną oraz zwyczaje funeralne – od palenia poprzez grzebanie zmarłych – akcentując ich różnorodność. Przybliżono również arkana sztuki wojennej oraz katalog słowiańskich usług morderczych. Nie zapomniano i o słowiańskich kulinariach oraz daniach miłych słowiańskim podniebieniom. Przytoczono nawet przepisy na sporządzenie kwasu chlebowego oraz kiszonego czosnku, co wpisuje się w aktualne trendy kulinarne przypisujące kiszonkom prozdrowotne właściwości.
Młodzi czytelnicy podczas lektury „Sprytnych Słowian” poznają także zapomniane gry i zabawy swoich przodków oraz stosowany dawniej system miar i wag. Obecnie młodemu pokoleniu łokieć, stopa czy pięść kojarzą się jedynie z częścią ciała. Niesłusznie, bowiem najstarsze miary polskie opierały się na przeciętnych wymiarach ludzkich, a wiele z nich stosowano jeszcze w XIX wieku. Pasjonującą opowieść o imponderabiliach życia codziennego Słowian kończy epilog, wymieniający postaci posiadające słowiańskie korzenie, które zrobiły „międzynarodową karierę” jak np. Masud, admirał służący na dworze egipskich Fatymidów, który w innych źródłach występuje jako emir Masud Sāqlābi. W tym miejscu wypada nadmienić, że w arabskim świecie również można było spotkać Słowian. Ba, słowiańscy niewolnicy zostawali nawet elitą kalifatów, a niektórzy kalifowie uczyli się języka słowiańskiego.
Wśród uczniów znajduje się wielu malkontentów, którzy uważają, że historia jest nudna. Książka „Sprytni Słowianie” zadaje temu kłam. Nie można jej, rzecz jasna, traktować jak kompendium wiedzy, ale to doskonała pozycja, która rozbudzi w młodych czytelnikach zainteresowanie dziejami i zachęci do dalszego ich zgłębiania. Z uwagi na niewielką objętość publikacji (126 stron) dzieje Słowian zostały nakreślono szkicowo, ale autorkom udało się uchwycić najważniejsze niuanse charakteryzujące tę gałąź ludów indoeuropejskich zamieszkujących Europę. Po lekturze można jednak odnieść wrażenie, że żarty tak typowe dla „Strrrasznej historii” są w przypadku Słowian i „Horrrendalnej historii Polski” zbyt zachowawcze, a szkoda.
