Ludwik Stomma —„Skandale polskie” – recenzja i ocena

Skandal to wydarzenie głośne, sensacyjne, szokujące i poruszające opinię publiczną. Takie, o którym właśnie z powodu sensacyjnego i szokującego charakteru opowiada się później przez lata. Jednocześnie są to zawsze wydarzenia niejako z marginesu historii. Poruszyły i podnieciły współczesnych, ale nie wpłynęły znacząco na bieg dziejów. Jednak to właśnie skandale, często o wiele lepiej niż podręczniki historii, ukazują nam ducha swoich czasów. Jednocześnie to właśnie dzięki nim dostrzegamy w innym świetle sławnych ludzi, znanych nam z historii jako postacie wręcz kryształowe.

Ludwik Stomma w swojej książce „Skandale polskie” zebrał trzydzieści skandalicznych zdarzeń z polskiej historii, które w czasach gdy się rozgrywały, żywo zajmowały wyobraźnię sobie współczesnych i były przez nich szeroko komentowane. Dzisiaj, gdy większość dyskusji nad nimi przebrzmiała, należą już do historii. Czy aby na pewno? Czy my, współcześni możemy wyciągnąć z nich jakąś naukę? Niewątpliwie tak, chociażby taką, że samo postrzeganie skandalu na przestrzeni wieków uległo daleko idącej metamorfozie. Podczas gdy przed wiekami skandal jednoznacznie był postrzegany jako coś gorszącego i szokującego, to czym bliżej naszych czasów, zyskuje większą tolerancyjność, aż wreszcie staje się nieodłącznym elementem naszych czasów. Teraz już tak zdecydowanie nie oceniamy skandalu i biorących w nim udziału osób, jako czegoś gorszącego. Więcej, dostrzegamy w nim czynnik sprawiający, że pewne idee właśnie dzięki skandalowi mają szanse zaistnieć w świadomości społecznej.

Niektórzy bohaterowie zamieszczonych tu skandali są nam doskonale znani z kart historii, inni odegrali w niej role nieco drugoplanowe, pozostali zaistnieli w niej właśnie za sprawą skandalu. Kazimierz Wielki, królowa Jadwiga, Napoleon, książę Konstanty, cesarz Franciszek Józef czy marszałek Piłsudski — nawet te sławne postaci nie ustrzegły się skandali, w których odgrywały główną rolę.

W książce zebrano trzydzieści polskich skandali. Dlaczego tylko tyle? Czyżby nasza historia była tak kryształowo czysta, że skandaliczne wydarzenia są w niej li tylko wyjątkiem? Nie, zapewne można by ich znaleźć o wiele więcej, tylko po co je tu przytaczać? To, co w ilości trzydziestu jest interesujące, w ilości kilkukrotnie wyższej traci swoją atrakcyjność i staje się cokolwiek nudnawe. To zaś jest największym grzechem książki adresowanej do masowego odbiorcy, jaką niewątpliwie „Skandale polskie” są. Autorowi udało się uniknąć tego niebezpieczeństwa, co sprawia, że od początku do końca książki ani na chwilę nie tracimy dla niej zainteresowania.

Książka ta doskonale mieści się w nurcie popularyzującym historię, tyle tylko że robi to w sposób wybiórczy. Z ponadtysiącletniej historii naszego narodu wybiera co smakowitsze wydarzenia, które mają największą szansę zainteresować masowego czytelnika. W żadnym wypadku nie można mieć autorowi za złe tego wybiórczego potraktowania naszej historii, wszak każda forma jej popularyzacji zasługuje na pochwałę. Jednak należy pamiętać, że przedstawionych tu treści w żadnym wypadku nie można traktować jako wyczerpującego przedstawienia wydarzeń historycznych, po nie trzeba sięgnąć do dzieł stricte historycznych. Niemniej jednak postawione przed „Skandalami polskimi” zadanie popularyzacji polskiej historii wśród masowego odbiorcy, książka Ludwika Stommy spełnia bardzo dobrze.

Zredagował: Kamil Janicki

Korekta: Małgorzata Misiurek