Konspekty prac do „Arkusza maturalnego 2011 – Histmag.org”
Temat I : Porównaj funkcjonowanie systemu parlamentarnego w Polsce z systemem absolutystycznym we Francji (XVII-XVIII w.)
Wstęp: Celem niniejszej pracy będzie porównanie systemu parlamentarnego w Rzeczpospolitej, rozumianego jako system polityczny, w którym kluczową rolę w zarządzaniu państwem odgrywają instytucje parlamentarne (izba poselska, senat) do systemu absolutystycznego we Francji, w którym najważniejszą rolę odgrywa niczym nie ograniczany władca.
Porównywać będę wpływ poszczególnych systemów na problemy polityczne, społeczne i kulturowe. Granicami geograficznymi pracy będą terytoria Królestwa Francuskiego oraz Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Granicami chronologicznymi, w przypadku Rzeczpospolitej będą daty 1572 (uchwalenie artykułów henrykowskich, kodyfikujących parlamentarny system w Rzeczpospolitej, z którym mamy do czynienia w XVII wieku) oraz 1795 (upadek Rzeczpospolitej). W przypadku Francji będą to daty 1624 (początek umacniania władzy absolutnej we Francji przez kardynała Richelieu) oraz 1789 (początek rewolucji francuskiej).
W swoich rozważaniach postawię pytanie, czy w związku z upadkiem Rzeczpospolitej w XVIII wieku, można uznać wyższość systemu absolutystycznego nad systemem parlamentarnym.
Rozwinięcie:
a. polityczne
- sposoby zarządzania (instytucje, zasady funkcjonowania)
- skuteczność polityki wewnętrznej (reformy, stabilność systemu, sprawność podejmowania decyzji w momentach kryzysowych – rewolucja, potrzeba reform systemowych)
- bezpieczeństwo wewnętrzne (wojny religijne, wystąpienia konfederacji)
- skuteczność polityki zagranicznej (wojny Rzplitej XVII wieku, udział Francji w wojnie 30-letniej, wojny francuskie w II. Połowie XVIII wieku, rola Francji i Rzeczpospolitej w XVIII wieku)
b. społeczne
- absolutyzm, a tworzenie hierarchii społecznej (urzędnicy królewscy, arystokracja)
- wpływ parlamentu na tworzenie elity
- równość wewnątrzstanowa w polskim systemie parlamentarnym (brak arystokracji)
- sytuacja stanu duchownego, mieszczańskiego i chłopskiego (stanu trzeciego)
- wpływ na gospodarkę i stan finansów
c. kulturowe
- mecenat kulturowy państwa
- symboliczne znaczenie władcy
- różnice w obyczajowości
- problemy tolerancji religijnej
Zakończenie: W swojej pracy przedstawiłem wpływ systemu parlamentarnego i absolutystycznego na wybrane czynniki polityczne, społeczne i kulturowe. Z pewnością system absolutystyczny pozwalał na stworzenie bardziej stabilnego państwa, mogącego w sposób łatwiejszy i bardziej ekspansywny prowadzić politykę zagraniczną, bez obawy na stabilizację wewnętrzną.
Z drugiej jednak strony wpływ absolutyzmu na sytuację społeczną i kulturową nie pozwolił na bezkrwawe reformy i doprowadził do wybuchu rewolucji. System absolutystyczny nie potrafił się zreformować i pozostając archaicznym doprowadził do krwawych przemian. System parlamentarny, choć doprowadził do osłabienia Rzeczpospolitej na arenie międzynarodowej i wielokrotnie nie pozwalał na prowadzenie stabilnej polityki potrafił doprowadzić do samonaprawy. Rewolucja systemowa w państwie polsko-litewskim przebiegała w sposób pokojowy unikając przelewu krwi. System parlamentarny w dużo większy sposób niż absolutyzm wymuszał również szacunek do odmienności religijnych i kulturowych poszerzając zakres wolności osobistych. Trudno więc jednoznacznie ocenić wyższość któregokolwiek z systemów.
Temat II: Wyjaśnij przyczyny i skutki upadku systemów parlamentarnych w Europie w latach 20. i 30. XX wieku.
Wstęp: Tematem niniejszej pracy będą przyczyny i skutki, polityczne, społeczne i kulturowe, upadku systemów parlamentarnych w Europie w latach 1918-1939. W swojej pracy posłużę się przykładami państw europejskich, w których systemy parlamentarne zastąpione zostały przez autorytarną, bądź totalitarną władzę (Niemcy, Włochy, Polska, Jugosławia, Węgry, Hiszpania). Postawię pytanie jakie okoliczności wpływały na to, że w wymienionych państwach systemy parlamentarne nie wytrzymał próby czasu.
Rozwinięcie:
a. przyczyny
- polityczne (częste zmiany rządów, rozdrobniona scena polityczna, słabe zaplecza rządów, brak bezpieczeństwa na ulicach)
- społeczno-gospodarcze (kryzysy ekonomiczne, problem reparacji wojennych, problem kombatantów wojennych, rozwarstwienie społeczne, rozkwit etatyzmu)
- kulturowe (powojenny syndrom „noża w plecy”, tęsknota za silną władzą, popularyzacja filozofii dekadenckich i darwinistycznych)
b. skutki
- polityczne (powstanie systemów faszystowskiego i nazistowskiego, militaryzacja, dążenie do rewizji traktatu wersalskiego, powstawanie systemów autorytarnych, II wojna światowa)
- społeczno-gospodarcze (systemy etatystyczne, stabilizacja gospodarcza, formowanie elit urzędniczych skupionych wokół władzy)
- kulturowe (rasizm, kultura totalitarnej, rozkwit kultu siły)
Zakończenie: Po I wojnie światowej w większości państw europejskich zaczęły funkcjonować demokratyczne systemy parlamentarne. Chwiejność tych systemów, rozdrobniona scena polityczna uniemożliwiająca wyłanianie silnych rządów, kłopoty ekonomiczne i liczne problemy społeczne, prowadziły jednak do zaniku autorytetu parlamentów i powstania partii, które nawoływały do stworzenia silnej, scentralizowanej władzy. Z czasem stronnictwa te przejmowały, bądź siłą bądź w wyborach, władzę dokonując poważnych przemian systemowych czyniących z parlamentów fasadę. Degeneracja systemów parlamentarnych prowadziła do ukształtowania się w Europie systemów autorytarnych i totalitarnych, a z czasem również wybuchu II wojny światowej.
