Kolejne turniejowe odpowiedzi!

19 października

• 1. Starożytny filozof grecki w jednym ze swoich dzieł zawarł następujące twierdzenia: "Ponieważ [...] prawo powstrzymywało ludzi od jawnego dopuszczania się gwałtu, popełniano występki w skrytości. Wtedy, jak mi się zdaje, chytry i mądry człowiek wymyślił dla śmiertelników strach przed bogami, aby istniało coś, co budzi postrach w ludziach złych nawet wtedy, gdyby w skrytości mieli czynić, mówić lub myśleć coś złego. W tym celu prawodawca wprowadził istotę boską [...]. Tworząc tę doktrynę, wprowadził najprzebieglejszą ze wszystkich nauk, tając prawdę kłamliwym słowem" Kto jest autorem niniejszych słów i z jakiego dzieła one pochodzą?
• Prawidłowa odpowiedź: Kritiasz (Krycjasz), Syzyf
• Komentarz: Akceptowaliśmy oczywiście różne formy zapisu imienia. Niektórzy z Was zauważyli, że autorstwo dzieła nie jest całkowicie pewne. Fragment był cytowany przez Sekstusa Empiryka, ten jednak nie uważał się ani nie jest uważany za jego autora dlatego za podanie go i dzieła „Przeciw matematykom” przydzielaliśmy tylko 1 punkt. Tak samo odwołanie do dialogu Platona „Kritias” było tylko częściowo punktowane. Istotą było podanie pierwotnego autora. Informacje o Kritiaszu i wspomniany cytat można znaleźć w książce: John K. Davies. Demokracja w Grecji klasycznej, przeł. G. Muszyński, Warszawa 2003.
• 2. Jest uważany za jednego z najwybitniejszych polskich archeologów XX wieku. Przy tym głosił wiele, dzisiaj mocno kontrowersyjnych teorii. Jego zdaniem ludy słowiańskie wywodziły się od przodków dzisiejszego narodu polskiego. Tymczasem Polacy "w dosłownym tego słowa znaczeniu" mieliby być w jego opinii potomkami ludności zamieszkującej w Europie środkowej od 3200 lat. Zaprzeczał napływowi ludności germańskiej z półwyspu jutlandzkiego na ziemie polskie. Jego zdaniem ruch migracyjny, jeśli następował, to w przeciwnym kierunku (ok. roku 100 p.n.e). Dokonał istotnych odkryć archeologicznych w województwie kujawsko-pomorskim. O kogo chodzi?
• Prawidłowa odpowiedź: Józef Kostrzewski
• Komentarz: Pytanie raczej nie sprawiło problemów. Opis oparłem na popularnonaukowej broszurce wydrukowanej zaraz po wojnie: Józef Kostrzewski, Słowianie i Germanie w pradziejach Polski, Wydawnictwo „Czytelnik”, 1947.
• 3. Do zadań tego rzymskiego, kolegialnego urzędu należał m.in. nadzór nad obrzędami religijnymi i pochówkami, prowadzenie ksiąg z imionami bogów i odczytywanie boskich znaków ze zjawisk przyrody. Kto stał na czele tego grona (nazwa urzędu) i ile osób liczyło ono od czasów Gajusza Juliusza Cezara?
• Prawidłowa odpowiedź: Pontifex Maximus, 16 członków.
• Komentarz: Większość błędów wynikała chyba z niezrozumienia pytania. Zamiast odpowiadać na nie, podawaliście nazwę całego urzędu. Kolejnym błędem było określanie osoby stojącej na czele kolegium mianem „magistra kolegium”. Nie jest to błędem samym w sobie, ale jest to termin zbyt ogólny – istniały przecież różnego rodzaju kolegia. Dlatego nie uznawaliśmy takiej odpowiedzi za prawidłową. Co do liczby członków kolegium – Sulla dodał jednego członka do 14-osobowego grona, a Cezar jeszcze jednego. Można to sprawdzić w samych źródłach: Cassius Dio, Romaike historia, XLII.51. Polskie wydanie źródła: Kasjusz Dion, Historia rzymska przeł. Władysław Madyda, Wrocław 2005. Ewentualnie sięgnąć do renomowanego leksykonu dostępnego w internecie: L. Schmitz, Pontifex [w:] A Dictionary of Greek and Roman Antiquities, red. W. Smitha, London 1875, s. 939-942 (link)

20 października

• 1. Po śmierci Zygmunta Augusta na terenie Korony zawiązywały się liczne konfederacje mające na celu zapewnienie bezpieczeństwa wewnętrznego i zewnętrznego poszczególnych ziem, oraz władzy tymczasowej do czasu wyboru króla. Twórcy aktów konfederacji powoływali się w nich często na dawne konfederacje zawiązywane na ziemiach polskich. Na którą z nich powoływano się najczęściej? Proszę podać miejsce zwołania, rok, oraz inicjatora konfederacji na którą elity polityczne powoływały się najczęściej po śmierci Zygmunta Augusta.
• Prawidłowa odpowiedź: Nowe Miasto Korczyn, 1438 rok, biskup krakowski Zbigniew Oleśnicki
• Komentarz: Akty konfederacji zawiązywane po śmierci Zygmunta Augusta najczęściej czerpały inspiracje prawne i odwoływały się do konfederacji zawiązanej w Nowym Mieście Korczynie w 1438 roku, przez Zbigniewa Oleśnickiego. W aktach niektórych konfederacji powoływano się również na konfederacje radomszczańską z 1384, lwowską z 1436 oraz radnotycką 1466. Odwołania ukazać miały ciągłość prawną Królestwa, oraz legitymizować działania twórców konfederacji. 2 punkty przyznawane były za pełną odpowiedź. Za podanie miasta oraz daty przyznawane było 1,5. Za wymienienie innych konfederacji, na które powoływano się w czasie bezkrólewia po śmierci Zygmunta Augusta przyznawano 1 punkt. Za podanie roku przyznawano 0,5 punktu. Nie przyznawano punktów za podanie miasta: Nowe Miasto Korczyn. Wynika to z tego, że w Nowym Mieście Korczynie zawiązano dwie konfederacje w 1438 i w 1439 roku. Akta konfederackie z 1572 roku, jednakże na drugą z nich się nie powołują. W tym przypadku, data zawiązania konfederacji ściśle związana jest z miejscem, w którym ją zawiązywano, oraz jej charakterem. Informacje na ten temat zaczerpnąć można z bogatej literatury dotyczącej bezkrólewia, a także miejsca konfederacji w życiu politycznym Rzeczpospolitej, a w szczególności w działach Rembowskiego, oraz Pilińskiego. Podstawową lekturą była jednak książka Ewy Dubas-Urwanowicz pt. Koronne Zjazdy szlacheckie w dwóch pierwszych bezkrólewiach po śmierci Zygmunta Augusta, Białystok 1998.
• 2. Oto zdjęcia dwóch jezuickich kościołów. W których polskich miastach się znajdują?
• Prawidłowa odpowiedź: 1) Piotrków Trybunalski, 2) Poznań
• Komentarz: oba zdjęcia pochodzą z Wikipedii i są dostępne na licencji GNU FDL. Zobacz strony autorów na Wikipedii: 1; drugie Radomil: 2.
• 3. Oto początek „listu” znanego polskiego opozycjonisty, który wraz z innymi listami napisanymi w czasie stanu wojennego w ośrodku internowania krążył niegdyś w drugim obiegu. Kto jest jego autorem? "Ta wojna nie została wypowiedziana. W trakcie grudniowej, sobotniej nocy do naszych domów załomotali funkcjonariusze służby bezpieczeństwa i – wywalając drzwi łomami, tłukąc na odlew, puszczając gaz łzawiący w oczy, zakuwając w kajdanki – powieźli nas do więzień w charakterze internowanych. Byliśmy pierwszymi jeńcami w tej dziwnej wojnie, którą komunistyczny establishment wydał własnemu społeczeństwu. Ta akcja nocna była pierwszą zwycięską bitwą generała, który – realizując osobliwie uchwałę IX Zjazdu PZPR o nie łączeniu stanowisk – był jednocześnie ministrem obrony narodowej, premierem, I sekretarzem partii, a teraz został również szefem WRON-y i na zawsze już będzie się kojarzył Polakom z głupim i brzydkim ptaszyskiem, karykaturą orła zdobiącego godło państwa."
• Prawidłowa odpowiedź i komentarz: Autorem cytowanego fragmentu jest Adam Michnik, a pochodzi on z napisanych przez niego „Listów z Białołęki” i został przytoczony bezpośrednio z tej drugoobiegowej publikacji.

21 października

• 1. Ważną rolę w wojnie wietnamskiej (1957-1975) odegrały czołgi. Niemal nie dochodziło jednak do starć, w których walczyłyby one przeciwko sobie, co poddawało w wątpliwość przydatność pocisków przeciwpancernych, w które były wyposażane niektóre z czołgów amerykańskich. Kiedy (miesiąc i rok) i gdzie doszło do pierwszego w tej wojnie starcia czołgów koalicji skupionej wokół USA z czołgami armii północnego Wietnamu?
• Prawidłowa odpowiedź: Marzec 1969 roku, Ben Het.
• Komentarz: Odpowiedź zaczerpnąłem z leksykonu „Modern Tanks” George’a Forty (Anness Publishing Ltd. 2007, s. 13). Oczywiście można ją odnaleźć także w innych pozycjach poświęconych broni pancernej i wojnie w Wietnamie.
• 2. Pewien wojskowy walczący w kampanii wrześniowej jednej nocy napisał w liście do swojej żony (tłum. fragmentu: Kamil Janicki): "Mogę być szczególnie dumny ze swoich czołgów; udowodniły jak wspaniałą są bronią i zawdzięczamy nasz szybki i relatywnie bezkrwawy sukces właśnie im. Od Groß Born do Brześcia Litewskiego w siedemnaście dni! Jeszcze nie przeliczyłem ile to dokładnie kilometrów, ale to dużo". Kto jest autorem cytowanych słów?
• Prawidłowa odpowiedź: Heinz Guderian
• Komentarz: Fragment przetłumaczyłem samodzielnie z języka angielskiego z książki „Blitzkrieg Unleashed: The German Invasion of Poland 1939” Richarda Hargreavesa (s. 180). Oczywiście, jak zdecydowana większość z Was zauważyła, znajomość konkretnej książki była absolutnie zbędna w tym przypadku – starczyło skojarzyć rolę odegraną przez wskazaną postać.
• 3. Według niezrealizowanego projektu, w Sali Mauretańskiej kórnickiego zamku znaleźć się miały 34 malowane na płótnie herby województw wchodzących w skład Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Ich kolejność miała przedstawiać się następująco: Województwo Krakowskie, Poznańskie, Wileńskie, Sandomierskie, Kaliskie, Trockie, Sieradzkie, Łęczyckie, Starostwo Żmudzkie, Województwo Brzesko-Kujawskie, Kijowskie, Inowrocławskie, Ruskie, Wołyńskie, Podolskie, Smoleńskie, Lubelskie, Połockie, Bełskie, Nowogrodzkie, Płockie, Witebskie, Mazowieckie, Podlaskie, Rawskie, Brzesko-Litewskie, Chełmińskie, Mścisławskie, Malborskie, Bracławskie, Pomorskie, Mińskie, Inflanckie, Czernichowskie. Według jakiego klucza planowano rozmieścić te herby?
• Prawidłowa odpowiedź i komentarz: Rozmieszczenie herbów odpowiada kolejności zasiadania w senacie wojewodów i kasztelanów z poszczególnych województw. [Zob. np. F. Koneczny, Dzieje administracji Polski w zarysie, Wilno 1924, s. 177-178].

22. Października

• 1. Jakie zjawisko przyrody, w świetle lokalnych źródeł, miało "przepowiadać" eksterminację Żydów w Mszanie Dolnej w 1942 roku?
• Prawidłowa odpowiedź: Do miasta nie przyleciały przepiórki
• Komentarz: jedno z, jak się okazało, najprostszych pytań. Wystarczyło przeczytać artykuł Marii Mrózek „Czy widzieliście przepiórki?”
• 2. Pewien filozof w krótkiej rozprawce swego autorstwa radził: "Bezwstydną sztuczkę urządzamy wówczas, kiedy po kilku pytaniach, na które przeciwnik odpowiedział tak, iż z odpowiedzi tych nie można skorzystać dla wyprowadzenia pożądanego wniosku, stawiamy wniosek jako dowiedziony i wykrzykujemy go z tryumfem. Jeżeli przeciwnik jest nieśmiały lub tępy, a sami posiadamy sporą dozę bezwstydu i mocny głos, może się to udać bardzo łatwo." Kto jest autorem tych słów i w jakiej pracy je umieścił?
• Prawidłowa odpowiedź: Artur Schopenhauer, „Erystyka”.
• Komentarz: Akceptowaliśmy oczywiście niemiecki tytuł dzieła. Nie były natomiast punktowane przypadki ewidentnych błędów w tytule czy nazwisku autora np. Ezoteryka zamiast Erystyki, świadczące o nieznajomości tematu. Cytat zaczerpnięty bezpośrednio z polskiego wydania (Kraków 2006, wydawnictwo Verseo, s. 27).
• 3. We wrześniu jedno z miast południowo-wschodniej Polski hucznie obchodziło rocznicę doprowadzenia do niego linii kolejowej. O jakie miasto chodzi?
• Prawidłowa odpowiedź: Rzeszów
• Komentarz: Wystarczyło pamiętać materiał opublikowany na naszej stronie. Najczęstszym błędem było podanie Ząbkowic. Oczywiście tam też uczczono rocznicę, tyle że Ząbkowice nie leżą w południowo-wschodniej Polsce.

Odpowiedzi na kolejne pytania już jutro.