Kinga Czechowska – „Polska dyplomacja wobec kwestii żydowskiej w latach 1932–1939” – recenzja i ocena
Kinga Czechowska – „Polska dyplomacja wobec kwestii żydowskiej w latach 1932–1939” – recenzja i ocena
Kinga Czechowska jest historykiem pracującym w Referacie Badań Historycznych Delegatury IPN w Bydgoszczy. Jej zainteresowania naukowe oscylują wokół historii polskich Żydów, relacji polsko-żydowskich, historii polskiej dyplomacji i polityki państwowej Międzywojnia. I to właśnie z połączenia tych tematów powstała jej praca doktorska Działania polskiej dyplomacji wobec „kwestii żydowskiej” w latach 1932–1939. Teraz czytelnicy mogą zapoznać się z monografią powstałą na bazie tej pracy, a wydaną w ramach Centralnego Projektu IPN „Dzieje Żydów w Polsce i stosunki polsko-żydowskie w latach 1917–1990”.
Sprawa mniejszości, a więc również Żydów, w państwach odradzających się po Wielkiej Wojnie była już przedmiotem debat podczas konferencji pokojowej w Paryżu. Konsekwencją podniesionych problemów był tzw. mały traktat wersalski, który dawał Lidze Narodów prawo do interwencji w kwestiach mniejszościowych. Traktatem zostały objęte: Polska, Rumunia, Grecja, Czechosłowacja oraz Królestwo Serbów, Chorwatów i Słoweńców. Wykonywanie procedury mniejszościowej zostało jednostronnie zawieszone 13 września 1934 r. przez ministra spraw zagranicznych Józefa Becka. Spowodowane było to jednak działalnością Niemiec, nie zaś kwestią żydowską.
Ze względu na przeludnienie kraju polska dyplomacja od początku wspierała ambicje syjonistyczne. Doprowadziło to do sytuacji, w której różne frakcje syjonistyczne liczyły na pozyskanie wsparcia Polski w kwestii wystąpień przeciwko Wielkiej Brytanii, która sprawowała mandat nad Palestyną. Co prawda strona polska nie pokusiła się o żadne poważniejsze działania wobec tego mocarstwa, jednak konsekwentnie podnosiła problem emigracji. Bardzo mocno zaangażowano się również w problem wystąpień antyżydowskich w Trzeciej Rzeszy. Ministerium Józefa Becka starało się bardzo mocno uwypuklać skalę represji hitlerowskich na forum międzynarodowym. Nieustające wysiłki MSZ skutkowały co prawda rozgłosem z jakim spotkały się polskie postulaty, ale tonęły one w międzynarodowym pustosłowiu. Konferencja w Evian stała się tylko upewnieniem strony żydowskiej, że żaden kraj nie chce przyjąć żydowskich uchodźców.
Kinga Czechowska podjęła się próby zsyntetyzowania bardzo trudnego tematu, jakim jest stosunek Polski do „kwestii żydowskiej” w najgorętszym okresie Międzywojnia. Udało jej się oddać do rąk czytelnika bardzo jasno prowadzony wywód, oparty na bardzo obszernym materiale źródłowym. Choć temat jest bardzo trudny i – niestety – nacechowany dążeniami ideologicznymi i politycznymi nawet dzisiaj, udało jej się przedstawić działania polskiej dyplomacji bez żadnej z tych naleciałości.
Co ciekawe, autorka nie odnosi się do stanowisk premierów czy prezydenta jeśli chodzi o politykę Józefa Becka wobec Żydów. Nie podejmuje też kwestii śmierci Józefa Piłsudskiego, który przez wielu uważany był za gwaranta „normalności” życia żydowskiego w Polsce. Jest to bardzo ciekawe ujęcie omawianej kwestii i na tle całej książki zdecydowanie się broni.
Recenzowana pozycja jest frapującą monografią, które w spójny sposób kreśli wizję i działania Ministerstwa Spraw Zagranicznych w bardzo trudnej kwestii. Udało się autorce ująć temat takim, jakim był przed 1939 r. W czasie, kiedy dyskusja o Żydach i ich emigracji była naturalnie nieobciążona sześcioma milionów niewinnych ofiar niemieckiego nazizmu.
