Joanna Ostrowska – „Przemilczane. Seksualna praca przymusowa w czasie II wojny światowej” – recenzja i ocena
Joanna Ostrowska – „Przemilczane. Seksualna praca przymusowa w czasie II wojny światowej” – recenzja i ocena
Joanna Ostrowska jest doktorem nauk humanistycznym. Wykładała między innymi w Instytucie Judaistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego, na Gender Studies Instytutu Stosowanych Nauk Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego oraz Studiach Polsko-Żydowskich przy Instytucie Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk. Jest również selekcjonerem Krakowskiego Festiwalu Filmowego oraz pracowała jako dramaturg. Swoją książkę poświęciła seksualnej pracy przymusowej w czasie II wojny światowej.
Istnienie sieci burdeli podporządkowanych Naczelnemu Dowództwu Wehrmachtu oraz wydawanie niemieckim żołnierzom prezerwatyw (oficjalnym dostawcą armii były firmy Vulkan i Odilei) są faktami dość znanymi, przynajmniej w kręgu osób interesujących się dziejami niemieckiego wojska. Informacje na ten temat można znaleźć chociażby w znanym albumowym wydawnictwie Deutsche Soldaten. Mundury, wyposażenie i osobiste przedmioty żołnierza niemieckiego 1939-1945 autorstwa Augustína Sáiza. Specjaliści wiedzą również o istnieniu domów publicznych ulokowanych w obozach koncentracyjnych (jak chociażby znajdujący się na bloku 24 w KL Auschwitz I-Stammlager puff). Niemniej mało mówi się o pracujących w tych miejscach kobietach i ich losach. Po wojnie praca seksualna na rzecz okupanta została okrzyknięta kolaboracją horyzontalną, a winnym jej kobietom golono głowy na znak hańby.
Ostrowska stara się bardzo dokładnie odtworzyć wytyczne, metody pozyskiwania „pracownic” oraz stosowane rozwiązania „porządkowe” funkcjonujących w Trzeciej Rzeszy burdeli znajdujących się w gestii państwa. Z wielkim zrozumieniem i empatią opisuje doświadczenie kobiet zmuszanych w tych miejscach do prostytucji. Rozpoczyna również bardzo ważną dyskusję dotyczącą kwestii postrzegania prostytutek jako ofiar narodowego socjalizmu. Do tej pory zarówno środowisko ofiar (w tym przypadku byłych więźniów niemieckich nazistowskich obozów koncentracyjnych), jak i postronnych obserwatorów nie widziało w nich poszkodowanych.
Oprócz opisów systemu w książce znaleźć można również mikrobiografie kobiet, które znalazły się w narodowosocjalistycznych burdelach. Niestety szczupłość dostępnych materiałów, milczenie samych zainteresowanych (często spowodowane presją społeczną czy rodzinną) oraz wymuszone prawem anonimizowanie zachowanych materiałów archiwalnych sprawiają, że są to opowieści boleśnie niedokończone. I wydaje niestety czas na wypełnienie luk przeminął.
„Przemilczane. Seksualna praca przymusowa w czasie II wojny światowej” to bardzo ważna i potrzebna książka. Choć do tej pory ukazywały się prace poświęcone zagadnieniom przymusu seksualnego i prostytucji na terenach okupowanych przez Trzecią Rzeszę, to jednak w znakomitej większości nie były one tłumaczone na język polski. Tak jest między innymi z monumentalną w mojej ocenie pracą Roberta Sommera Das KZ-Bordell. Tym samym Ostrowska wypełnia sporą lukę w polskiej historiografii.
Recenzowana pozycja nie należy do lektur łatwych. Niejednokrotnie czytelnik będzie musiał skonfrontować się z własną wrażliwością oraz pewnymi schematami w myśleniu. Niemniej warto książkę czytać i dyskutować nad stawianymi w niej tezami.
