Jarosław Włodarczyk – „Księżyc w nauce i kulturze Zachodu” – recenzja i ocena
Autor książki jest historykiem astronomii, profesorem nadzwyczajnym w Instytucie Historii Nauki PAN w Warszawie, a ponadto – co chyba bardziej związane z tematyką książki – członkiem Polskiego Towarzystwa Astronomicznego oraz Komisji Historii Astronomii Międzynarodowej Unii Astronomicznej. Napisał już kilka książek popularyzujących astronomię, więc można by się spodziewać, że wie, jak zainteresować czytelnika. Tymczasem „Księżyc w nauce i kulturze Zachodu” to w znacznej części ogromna ilość faktów, które wyznaczają rozwój astronomii. Czytelnik może więc poczuć się nieco przytłoczony tą wiedzą – zwłaszcza przy czytaniu rozdziałów poświęconych rozwojowi nauki o Srebrnym Globie. A decyzja autora o pominięciu całej tematyki związanej z lotami kosmicznymi czyni te fragmenty jedynie odrobinę lżejszymi w odbiorze.
Znacznie lepiej wygląda część prezentująca Księżyc w kulturze na przestrzeni wieków. Może dlatego, że historię odkryć związanych z Księżycem można bez trudu znaleźć w poświęconych temu wydawnictwach encyklopedycznych lub w internecie, zaś o kompendium na temat: „Księżyc w kulturze” jest już znacznie trudniej. Jakby jednak nie było, ta część pracy zwraca szczególną uwagę czytelnika. Czytamy w niej o odbywanych na kartach książek podróżach na Księżyc, cywilizacjach i ludach księżycowych, które w większości przypadków były wzorowane na ziemskich. Zresztą, czytając o ludzkiej fantazji na tematy księżycowe, pamiętajmy, że właśnie ona stała się początkiem fantastyki naukowej, która później tak się rozrosła, że nie wystarczył jej nocny towarzysz Ziemi, trzeba było sięgnąć do o wiele bardziej oddalonych światów.
Inną bardzo interesującą stroną książki jest możliwość prześledzenia mnóstwa teorii i hipotez na temat Księżyca. Większość z nich w miarę rozwoju nauk związanych z Księżycem okazywała się fałszywa, jednak – jeśli pomyśleć nad tym głębiej – one także miały swój wkład w rozwój wiedzy. Przecież trud wkładany w ich obalanie zaprocentował w końcu stworzeniem innych, nowych hipotez, które w końcu okazywały się prawdziwe. Bez tego błądzenia nie byłoby żadnego postępu w nauce, co sprawdza się zresztą nie tylko w astronomii.
O tym, że wyobrażenia na temat Księżyca były nieraz nadzwyczaj rozbudowane, może świadczyć chociażby przykład Johannesa Keplera. Ten zasłużony skądinąd astronom w swojej powieści „Sen” wysuwa koncepcję istnienia mórz księżycowych, które nieustannie się przesuwają, na skutek czego wśród mieszkańców Księżyca powszechna jest umiejętność... nurkowania. Nauka już dawno udowodniła, że to nieprawda, jednak w swoich czasach była to jedna z ciągu hipotez zapewniających rozwój nauki.
Nie czyta się tej książki łatwo i szybko, ale też zapewne jej autorowi nie o to chodziło. Po pierwszym przeczytaniu i odłożeniu na półkę minie pewnie trochę czasu, zanim sięgniemy po nią powtórnie, by sprawdzić jakiś potrzebny nam akurat fakt. Tutaj na pewno przyda się twarda okładka książki sprawiająca, że po większej ilości takich sięgnięć tom się nie rozpadnie. Znajdujące się tu przypisy oraz indeks osób także wpłyną na jej przydatność do takich celów.
Swych czytelników książka znajdzie zapewne wśród studentów i wykładowców astronomii, na pewno można też liczyć na miłośników astronomii spoza tego środowiska. Jednak nigdy nie będzie to praca czytana powszechnie, na to jest ona trochę zbyt trudna w odbiorze.
Zobacz też:
Redakcja i korekta: Agnieszka Kowalska
