Jan III Sobieski (1629–1696)
Jan III Sobieski ok. 1674 roku (aut. warsztat Daniela Schultza, domena publiczna). Jan III Sobieski (1629–1696) przyszedł na świat 17 sierpnia 1629 roku w Olesku. Urodził się w rodzie magnackim – jego ojcem był Jakub Sobieski (przyszły król imieniem ojca nazwał zresztą pierworodnego syna), matką z kolei Zofia Teofila Daniłowiczówna, córka wojewody ruskiego. Jan od najmłodszych lat na życzenie ojca zdobywał pilnie wykształcenie w wielu dziedzinach, z naciskiem m.in. na języki obce. W wieku 11 lat przeniósł się do Krakowa, gdzie został uczniem Kolegium Bartłomieja Nowodworskiego (dzisiejszego I Liceum Ogólnokształcącego).
W latach 1643–1646 studiował na Wydziale Filozoficznym Akademii Krakowskiej, po czym dokształcał się w czasie podróży po Europie Zachodniej – odwiedził Niemcy, Niderlandy, Francję oraz Anglię, w wyprawie towarzyszył mu brat Marek. Obaj mężczyźni powrócili do kraju po wybuchu powstania Chmielnickiego. W tym też okresie Jan Sobieski wziął bezpośredni udział w swoich pierwszych walkach – mierzył się z wrogiem pod Zborowem w 1649 roku, dwa lata później z kolei został poważnie ranny pod Beresteczkiem. W 1655 roku walczył pod Ochmatowem w zwycięskim starciu z Rosjanami. W trakcie potopu szwedzkiego – co stanowi źródło licznych kontrowersji – jako jeden z pierwszych polskich szlachciców przeszedł na stronę Karola X Gustawa, po kilku miesiącach wracając jednak pod polską komendę (konkretnie pod rozkazy Stefana Czarnieckiego). Walczył pod Warką i Warszawą, sięgając w międzyczasie po godność chorążego wielkiego koronnego.
Portret Jana III Sobieskiego, 1673–1677, obraz przypisywany Danielowi Schultzowi Tymczasem Sobieski rozwijał swoją karierę polityczną, zostając posłem na sejm (pierwszy raz objął taki urząd w 1659 roku jako przedstawiciel woj. lubelskiego). Był przedstawicielem tzw. stronnictwa profrancuskiego. Zrządzeniem losu za żonę pojął Francuzkę – Marię Kazimierę d’Arquien, którą zwał pieszczotliwie Marysieńką. Poślubił ją w 1665 roku. W 1668 roku jako poseł podpisał akt abdykacji Jana II Kazimierza, a po objęciu władzy przez Michała Korybuta Wiśniowieckiego przeszedł do opozycji nieprzychylnej monarsze. Po śmierci króla Michała, 21 maja 1674 roku, Sobieski został wybrany na kolejnego polskiego władcę.
Sobieski w trakcie swoich rządów starał się umocnić pozycję króla, przy jednoczesnym osłabieniu np. roli sejmików, chciał również przywrócić monarchię dziedziczną. Plan ten jednak spotkał się z oporem możnych i zakończył się niepowodzeniem. Jan III Sobieski dał się również poznać jako mecenas kultury i nauki, hojnie wspierając artystów i badaczy – szczególną i długotrwałą opieką otoczył m.in. słynnego gdańskiego astronoma Jana Heweliusza.
Jan dążył do rozwiązania sprawy konfliktu z Turcją. W 1676 roku został podpisany rozejm w Żurawnie, jednak niebawem wybuchła kolejna już wojna z Imperium Osmańskim. Sobieski dążył początkowo do porozumień z Francją, z czasem jednak zmienił kurs swojej polityki zagranicznej sprzymierzając się z Leopoldem I Habsburgiem, świętym cesarzem rzymskim i arcyksięciem Austrii. W obliczu tureckiego ataku i wyprawy wojsk wielkiego wezyra Kara Mustafy na Wiedeń, Jan Sobieski postanowił wypełnić zobowiązania wobec sojusznika i wyruszył z odsieczą.
Jan Matejko, Jan III Sobieski wysyła wiadomość o zwycięstwie papieżowi Innocentemu XI , 1882-1883 (domena publiczna). 12 września 1683 roku pod Wiedniem miała miejsce jedna z najbardziej wybitnych bitew w historii polskiego oręża. Oddziały koalicji antytureckiej, którym przewodził polski król, rozbiły przeciwnika, który musiał porzucić plany dalszego oblegania miasta. W tym starciu kluczową rolę odegrała m.in. husaria, uczestnicząca ok. godz. 18 w generalnym szturmie na pozycje wroga.
W glorii zwycięzcy spod Wiednia i osoby, która ocaliła część kontynentu przed tureckimi rządami, Jan III Sobieski panował jeszcze 13 lat. 17 czerwca 1696 roku król, gnębiony od dłuższego czasu przez liczne choroby, zmarł na atak serca. Z ukochaną Marysieńką doczekał się dwunastki dzieci, z których jednak tylko czwórka osiągnęła wiek dojrzały.
Jan III Sobieski – często zadawane pytania:
Król, oprócz budzenia powszechnego szacunku, był też widziany przez poddanych jako osobnik skory czasem do żartu. Budził też uczucia kobiet... [CZYTAJ WIĘCEJ]
Jan Sobieski został zapamiętany przez historię jako pogromca tureckiej nawały, jednakże nie wszyscy przedstawiciele świata islamu byli traktowani przez niego jako wrogowie. To za czasów tego władcy swoje miejsce w Rzeczpospolitej znalazło wielu Tatarów. [CZYTAJ WIĘCEJ]
Czy Sobieskiego można uznać za zdrajcę? Bez wątpienia swego czasu przeszedł na stronę obcego monarchy, króla Szwecji, dopiero po jakimś czasie wracając do politycznego obozu Jana Kazimierza. Jak za jego czasów postrzegano zdradę? [CZYTAJ WIĘCEJ]
Wojska polskie pod wodzą Jana III Sobieskiego dotarły pod Wiedeń z odsieczą w osiem dni. Na przeciwko nim stanęły równie liczne oddziały pod wodzą Kara Mustafy, które udało się pokonać i ocalić austriacką stolicę. Jak dokładnie wyglądała ta batalia? [CZYTAJ WIĘCEJ]
