Jak wygląda matura z historii?

Tekst jest fragmentem książki "Historia. Poradnik maturalny".

Z pewnością matura nie jest niczym szczególnie przyjemnym, czymś co można przejść bez stresu i niepokoju. Pamiętać jednak należy, że to dopiero przedsmak tego co wielu z was przeżywać będzie na studiach, gdzie takie małe i większe matury odbywać się będą co pół roku. Tym nie mniej, to co czeka część z was już za kilka dni to, nie licząc egzaminu gimnazjalnego, pierwszy tak poważny test wiedzy w życiu. Egzamin dojrzałości, bo tak nazywa się również maturę, w istocie ma za zadanie sprawdzić waszą dojrzałość ukształtowaną przez lata nauki w szkole podstawowej, gimnazjum i liceum.

Czym jest matura?

Na początek warto zapytać czym w ogóle jest matura? Otóż jest to egzamin kończący waszą edukację na poziomie szkoły średniej. Obejmuje materiał opisany w tzw. podstawie programowej dla szkół średnich. Absolwent szkoły średniej nie ma obowiązku zdawania matury, musi jednak pamiętać, że jest to jedyna przepustka do dalszej edukacji na poziomie szkół wyższych.

Polska nie jest jedynym krajem, który przeprowadza egzaminy dojrzałości. Podobne egzaminy obowiązują we Francji, Hiszpanii, Niemczech, Austrii, Włoszech czy USA. Mają one za zadanie podsumować dotychczasową pracę ucznia oraz sprawdzić wiedzę, którą zdobył w toku nauczania.

Obecnie obowiązująca w Polsce matura, jest wynikiem reformy edukacji wprowadzonej w 1999 roku. Pierwszy raz egzamin maturalny na nowych zasadach przeprowadzony został jednak w roku 2005, choć początkowo zamierzano go przeprowadzić w roku 2002. Celem gruntowych zmian w sposobie przeprowadzania matury była chęć obiektywizacji i ujednolicenia systemu oceniania osiągnięć ucznia. Egzamin maturalny stał się bowiem jednocześnie egzaminem wstępnym na studia wyższe. Starano się jednocześnie unowocześnić system sprawdzania waszej wiedzy wzbogacając maturę o elementy odnoszące się bezpośrednio do kontroli umiejętności związanych z wybranymi przedmiotami.

Co więc zapewnia tzw. nowa matura. Po pierwsze w całej Polsce wprowadzono jednolitą treść egzaminu oraz kryteriów jego oceniania. Macie więc takie same zadania jak wasi koledzy i koleżanki z innej części Polski. Każdy maturzysta sprawdzany jest więc z takiego samego zasobu wiedzy i umiejętności. Dodatkowo oceniany jest według jednolitych kryteriów zawartych w tzw. kluczu odpowiedzi. Ocena nie jest więc wynikiem dobrego lub złego humoru sprawdzającego, ale wystawiana jest na podstawie ściśle określonych zasad. W ten sposób wynik matury nie zależy od miejsca, w którym zdajecie, czy nauczycieli, którzy będą ją sprawdzać. Zależy tylko i wyłącznie od wiedzy i umiejętności. Stąd też wyniki matury są porównywalne, czyli możecie porównać swój wynik z innymi wynikami zdobytymi w całym kraju, mając pewność, że w sposób możliwie dokładny odzwierciedlają stopień waszej wiedzy z danego przedmiotu.

Jest to więc kolejna zaleta nowej matury. Ocena wasza jest obiektywna. Prace są kodowane, sprawdzający nie wie więc czyją prace otrzymał i nie może przełożyć na wynik swoich osobistych sympatii czy żali. Wątpliwe jest też, aby waszą prace otrzymał ktoś z nauczycieli, których spotkaliście na swojej drodze, gdyż są one sprawdzane przez zewnętrznych egzaminatorów – pedagogów, którzy po cyklu szkoleń otrzymali specjalne uprawnienia umożliwiające im sprawdzanie egzaminów maturalnych. Daje to gwarancję, że prace oceniane są rzetelnie, tym bardziej, że każdy wynik jest weryfikowany i sprawdzany.

I wreszcie ostatnią zaletą nowej matury jest to, że nie musicie już – z pewnymi wyjątkami – zdawać egzaminu wstępnego na studia, gdyż to matura jest na nie przepustką. Oczywiście wymusza to dobre przygotowanie do egzaminu maturalnego, gdyż jego wynik będzie kluczowy w rekrutacji na studia wyższe. Musicie pamiętać, że matura nie zapewnia Wam miejsca na studiach wyższych, lecz jest podstawą do starania się o przyjęcie na nie.

Organem odpowiedzialnym za tworzenie matury i zasad na jakich ona się odbywa jest Centralna Komisja Egzaminacyjna. Nad jej prawidłowym przebiegiem czuwają natomiast Okręgowe Komisje Egzaminacyjne.

Polecamy książkę: „Historia. Poradnik maturalny”

Termin w jakich odbywać się będą egzaminy maturalne wyznacza Centralna Komisja Egzaminacyjna podając to do publicznej wiadomości. Matura składa się z egzaminu zewnętrznego czyli pisemnego obejmującego 3 przedmioty obowiązkowe – j. polski, j. obcy, matematykę i przynajmniej jeden przedmiot dodatkowy oraz wewnętrznego – ustnego – obejmującego j. polski oraz j. obcy.

Historię zadawać będziecie więc jako egzamin pisemny. Obecnie jest to wyłącznie dycyplina dodatkowa. Cóż to oznacza? Oznacza to, że w przypadku historii nie ma kryterium zdania bądź niezdania egzaminu. Waszym głównym zdaniem jest po prostu zdobycie jak największej ilości punktów. Nawet jeśli za przedmiot dodatkowy otrzymacie 0 punktów, nie będzie to wpływało za zaliczenie czy niezalicznie matury.

Mature z historii zdajemy na dwóch poziomach - podstawowym i rozszerzonym. Czym są te poziomy? Otóż egzaminy te różnią się od siebie treścią zadań i ich poziomem trudności. Poziom podstawowy jest teoretycznie łatwiejszy od poziomu rozszerzonego, gdyż w stosunku do niego zawiera mniejsze wymagania egzaminacyjne oraz wymaga opanowania mniejszej ilości materiału i umiejętności. Zdający wybiera poziom w deklaracji, którą musi złożyć do ostatniego dnia września, w roku szkolnym, w którym planuje zdawać Maturę. Matura z historii – zarówno na poziomie rozszerzonym jak i podstawowym - odbywa się jednego i tego samego dnia.

Na egzaminie

Do egzaminu przystępuje się w szkole macierzystej czyli tej, w której się uczyliście. Każdy uczeń siedzi w oddzielnej ławce, miejsce losuje przy wejściu na salę. Na ławce nie mogą znajdować się przedmioty niezwiązane ze zdawanym egzaminem. Nie możecie więc wnosić jedzenia, maskotek, zdjęcia chłopaka czy dziewczyny, albo portretu świętego od spraw beznadziejnych. Do dyspozycji macie jedynie arkusz egzaminacyjny oraz długopisy. Zakazane jest też, pod groźbą nie zaliczenia egzaminu, wnoszenie telefonów komórkowych lub innych sprzętów komunikacyjnych. Jeśli w czasie egzaminu wykryto by, że korzystacie z tego typu urządzeń, automatycznie kończycie egzamin, który jest unieważniany. Egzamin może się tak również skończyć jeżeli telefon jedynie zadzwoni, lepiej jest więc go pozostawić poza salą. Podobnie jest jeśli przewodniczący komisji nadzorującej stwierdzi, że pracujecie niesamodzielnie (np. ściągacie) lub zakłócacie przebieg egzaminu (np. gadacie namiętnie z kolegą lub koleżanką). Egzamin jest przerwany i unieważniony, a wy wyproszeni z sali.

Poza przypadkiem wyproszenia z powodu zakłócania egzaminu, w czasie jego trwania nie można opuszczać sali. Jedynie w wyjątkowych przypadkach, zasłabnięcia, omdlenia, szczególnej dolegliwości lub innych, przewodniczący komisji nadzorującej przebieg egzaminu może zezwolić na opuszczenie sali, upewniając się wcześniej czy osoba, która ją opuści nie będzie miała możliwości kontaktowania się z innymi, z wyłączeniem osób udzielających pomocy.

Prawidłowy przebieg egzaminu nadzoruje komisja składająca się z co najmniej 3 osób (może być ich więcej) przy czym co najmniej jeden musi być zatrudniony w innej szkole. W składzie komisji nie zobaczycie na pewno Waszych wychowawców oraz nauczycieli od historii, gdyż zgodnie z przepisami wychowawcy uczniów zdających oraz nauczyciele przedmiotu, który jest zdawany, nie mogą nadzorować danego egzaminu. Co ważne, na sali zawsze znajdować się muszą 3 osoby z komisji nadzorującej. Jej członkowie nie mogą udzielać wyjaśnień lub komentować zadań, nie szukajcie więc w ich oczach i ustach pomocy. Arkusze egzaminacyjne są zbierane po zakończeniu egzaminu.

Jak wygląda matura z historii?

Egzamin z historii na poziomie podstawowym trwa 120 minut i polega na rozwiązaniu testu zawartego w arkuszu egzaminacyjnym. Test składa się zarówno z pytań zamkniętych, czyli zadań w których musicie wybrać poprawną odpowiedź, wpisać odpowiednią datę, ułożyć wydarzenia chronologicznie, wskazać błędną odpowiedź, napisać czy przedstawione zdanie jest PRAWDĄ czy FAŁSZEM itp., jak i zadań otwartych, które wymagają od Was samodzielnej, zwięzłej i krótkiej wypowiedzi na zadane pytanie. Zadaniom otwartym i zamkniętym towarzyszy zazwyczaj mapa, ilustracja, fragment tekstu źródłowego, wykresy itp.

Polecamy e-book pod red. Magdaleny Mikrut-Majeranek „Poradnik młodego humanisty. Studia bez tajemnic”

Egzamin z historii na poziomie rozszerzonym trwa 180 minut i składa się z 3 części. Pierwsza cześć obejmuje krótki test, podobny pod względem formy do testu z poziomu podstawowego. Różni się jednak od „podstawy” treścią. Zadań testowych na poziomie rozszerzonym jest też mniej. Część druga polega na analizie źródeł historycznych tekstowych, ikonograficznych, map, wykresów itp. Źródła związane są z jednym zagadnieniem historycznym, może być to np. feudalizm, sytuacja prawna i społeczna chłopów, stosunki polsko-francuskie itp. Źródła obejmować muszą przynajmniej dwie epoki historyczne. Każde źródło oznaczane jest kolejną literką alfabetu. Na początku arkuszu tej części Matury, znajdują się wszystkie źródła. Dopiero pod nimi znajdują się pytania oraz miejsce na udzielnie odpowiedzi. Jedno pytanie odnosić się może do pojedynczego źródła, bądź kilku. Część trzecia „rozszerzenia” polega na sformułowaniu wypowiedzi pisemnej na jeden z dwóch podanych tematów. Obejmują one dwie różne epoki w dziejach, choć są powiązane ze sobą tematycznie.

Do arkusza maturalnego dołączony macie także brudnopis. Możecie tam dokonywać drobne notatki, obliczenia, rysować kwiatuszki lub słoniki. Zawartość brudnopisu nie jest oceniana.

Jak się ocenia maturę?

Po oddaniu arkuszy egzaminacyjnych poddawane są one procedurze ich sprawdzenia. Sprawdzają je wspomniani wcześniej zewnętrzni egzaminatorzy. Aby zapewnić obiektywizm wasze odpowiedzi porównywane są z tzw. kluczem odpowiedzi. Klucz odpowiedzi to zbiór odpowiedzi i rozwiązań zadań zawartych w arkuszu egzaminacyjnym wraz ze wskazaniem ile punktów należy przyznawać za dane rozwiązanie.

Klucz jest niewątpliwym problemem w przedmiotach humanistycznych. Zarzuca się mu przede wszystkim, że blokuje lub ogranicza samodzielność myślenia ucznia, narzucając sztampowość wypowiedzi. Forma egzaminu z historii powoduje jednak, że złowrogość klucza jest w większości przypadków mitem. Chroni on w dużej mierze przed „wesołą twórczością” abiturientów, którzy swój brak wiedzy chcą zasłonić „laniem wody”. Pamiętajcie więc, że historia to zbiór wiedzy i umiejętności, odpowiedzi muszą więc być jasne i klarowne. Obecność klucza wyklucza w zasadzie punkty za „wrażenia artystyczne” i kreatywność zdającego.

Jak powstaje klucz? Otóż pierwsza jego wersja powstaje w momencie układania pytań. Osoby odpowiedzialne za tworzenie arkusza egzaminacyjnego, sugerują odpowiedzi. Obowiązują one podczas pierwszego sprawdzania prac. Aby zniwelować sztywność klucza w czasie tej kontroli egzaminatorzy mają prawo zgłaszać do Okręgowej Komisji Egzaminacyjnej zastrzeżenia, sugerując inne możliwości odpowiedzi. Sugestie te są efektem lektury prac. Jeśli pojawią się tam odpowiedzi, które zdaniem egzaminatora są poprawne, ale nie znajdują się w kluczu, wysyła swoje zastrzeżenia do OKE. Następnie, po zebraniu tych uwag konsultowane są one przez Centralną Komisję Egzaminacyjną, która wydaje ostateczną wersję klucza. To on jest ostateczną podstawą kontroli prac i oceny.

Matura 2005 w jednym ze szczecińskich liceów (fot. Oskar Błaszkowski, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 3.0)

Po sprawdzeniu prac przez egzaminatorów zewnętrznych, następuje drugi etap kontroli arkuszy maturalnych przez tzw. weryfikatorów. To oni rozstrzygają wszelkie wątpliwości, mogą zmienić oceny za poszczególne zadania i wydają ostateczny werdykt. Praca przechodzi więc podwójną kontrolę, co ostatecznie zniwelować ma groźbę subiektywnej oceny pracy.

Wynik matury ogłaszany jest w procentach zdobytych punktów. Nie otrzymujecie więc – tak jak w szkole – oceny w skali od 1 do 6. Uznano bowiem, że rezultat ogłoszony w procentach w sposób klarowniejszy obrazuje stan wiedzy i umiejętności z danej dziedziny.

Istnieje możliwość poprawienia wyniku matury, jeśli uzyskany rezultat was nie satysfakcjonuje lub blokuje możliwość dostania się na wymarzone studia. Do poprawki możecie przystąpić ponownie w kolejnych latach. Możecie również zdawać inne przedmioty dodatkowr. Deklaracja ponownego przystąpienia do matury znajduje się na stronach internetowych CKE. Aby ją znaleźć należy wpisać w dowolnej wyszukiwarce „deklaracja ponownego przystąpienia do matury” i pierwsza odpowiedzią winien być gotowy wydruk. Pismo to składacie do dyrektora szkoły, którą ukończyliście, lub w przypadku jej przekształcenia lub likwidacji, do dyrektora Okręgowej Komisji Egzaminacyjnej.

Od wyników matury nie ma możliwości odwołania. Odwołać do OKE możecie się jedynie, jeśli uznacie, że w czasie egzaminu nie zostały przeprowadzone lub zostały złamane przewidziane procedury. Wtedy w ciągu dwóch dni od zakończenia egzaminu macie prawo do złożenia odwołania, które dyrektor OKE musi odpowiedzieć w ciągu 7 dni. Jego decyzja jest ostateczna.

Polecamy e-book Kacpra Nowaka – „Konkwista. W imię Boga, złota i Hiszpanii”

Sprawdzamy maturę

Jak zatem oceniana jest matura z historii? Przy każdym pytaniu jakie pojawi się w arkuszu macie podaną ilość punktów jakie możecie zdobyć za konkretne zadanie. Pozwoli się to wam zorientować ile mogliście ich zdobyć. Ocenia się wyłącznie odpowiedzi związane z pytaniem. Wszelkiego rodzaju komentarze wykraczające po za pytanie, nawet jeśli są poprawne, nie są oceniane. Jeśli więc pytanie dotyczy wskazania postaci, która jest autorem danego listu, a wy oprócz tego wskazania napiszecie jej skrócony biogram, to wasz ogromny wkład w przybliżenie sylwetki bohatera nie zostanie doceniony. Warto więc odpowiadać konkretnie unikając „lania wody”, którego i tak nic nie oceni.

Na maturze występować mogą zadania za które możecie otrzymać tylko jeden punkt (wymagana jest wtedy zazwyczaj jedna poprawna odpowiedź), bądź też kilka punktów. W zadaniach, za które otrzymać możemy więcej niż jeden punkt zazwyczaj należy wymienić kilka cech jakiegoś zjawiska, wymienić kilka postaci, podać określoną liczbę argumentów itp. W tego typu pytaniach oceniana jest wyłącznie taka ilość poprawnych odpowiedzi jaka wymieniona jest w poleceniu. Jeśli więc ktoś prosi was o wymienienie trzech cech państwa totalitarnego, to jeśli poprawnie wymienicie osiem, to i tak pierwsze trzy zostaną ocenione. Jeżeli zaś wymienicie poprawnie trzy cechy systemu totalitarnego, a następnie umieścicie odpowiedzi które będą zaprzeczały waszym wcześniejszym odpowiedzią, lub będą świadczyły o niezrozumieniu pytania, wtedy za zadanie nie otrzymacie żadnego punktu.

W inny sposób oceniana jest wypowiedź pisemna. Wyodrębniono bowiem cztery poziomy, które obejmują określone kryteria oceny. Oto i one:

I poziom - zdający przedstawił niektóre fakty i pojęcia związane z postawionym problemem; umieścił wydarzenia odpowiednio w czasie i w przestrzeni

II poziom - zdający wykorzystał posiadaną wiedzę do opisania problemu, wykazał się prostymi operacjami myślenia historycznego (selekcjonowanie faktów, umiejętność wskazania przyczyny-skutków)

III poziom - zdający podjął próbę wyjaśnienia postawionego problemu w syntetycznej formie i wykazał się pogłębionym rozumowaniem historycznym (przedstawiacie pogłębioną analizę tematu, opisujecie historię jako zjawisko złożone z szeregu procesów historycznych, a fakty umieszczacie w szerokim kontekście zjawisk)

IV poziom - zdający wszechstronnie przedstawił problem, odniósł się do dyskusji historiograficznej oraz podjął próbę oceny (ważnym elementem do uzyskania tego poziomu jest własna refleksja na dany temat, samodzielna ocena dokonana na podstawie wymienionych faktów, a także umiejętność odwołania się do opinii historyków)

p. Maksymalną ilość punktów otrzymać można jeśli spełniło się wszystkie powyżej opisane kryteria oceny. Co ważne, jeśli nie spełniliście wymogów I poziomu, praca otrzyma 0 punktów! W wypracowaniu oceniana jest także poprawność stylistyczna, językowa oraz estetyka pracy.

Zapisz się za darmo do naszego cotygodniowego newslettera!

Histmag.org pomaga zdać maturę - opublikowane artykuły

• Matura próbna przygotowana przez autorów Poradnika maturalnego. Historia
• Matura próbna z historii 2010 – Operon – pytania i odpowiedzi
• Jak wykorzystać czas przed maturą? – radzi psycholog Witold Szwedkowski
• Matura 2010: Przeklęte źródła!
• Andrzej Chwalba: Nie można biec dziesięciu kilometrów w sprinterskim tempie
• „Matura z historii to nie teleturniej Wielka Gra”. Rozmowa z prof. Jolantą Choińską-Miką
• Matura 2010 – historia – arkusze maturalne i prawidłowe odpowiedzi
• Matura 2010 – historia poziom podstawowy – prawidłowe odpowiedzi
• Matura 2010 – historia poziom rozszerzony – prawidłowe odpowiedzi
• Matura z historii zakończona
• Matura 2010 – rozmowa redakcyjna
• Próbna matura z historii 2009
• Matura – historia 2009: klucze, odpowiedzi, rozwiązania, arkusze
• Matura z historii 2009 - poziom rozszerzony - odpowiedzi
• Matura z historii 2009 – z czym to się je?
• Matura 2009: Jak napisać wypracowanie na maturze z historii? (cz. 1)
• Matura 2009: Jak napisać wypracowanie na maturze z historii? (cz. 2)
• Matura rozszerzona z historii 2009: konspekty wypracowań
• Matura z historii 2009 – ostatnie porady
• Wstępne wyniki matury z historii 2009
• Obiad czwartkowy: Historia po reformie…
• Komentarz: Matura od nowa
• Matura z historii 2008: klucze odpowiedzi, rozwiązania
• Matura z historii 2008 – konspekty