Ireneusz Jasiuk, Damian Jasiuk – „Wołyń – historia, ludzie, zabytki” Tom 1 i 2 – recenzja i ocena
Ireneusz Jasiuk, Damian Jasiuk – „Wołyń – historia, ludzie, zabytki” Tom 1 i 2 – recenzja i ocena
Wołyń zajmuje szczególne miejsce w polskiej pamięci historycznej – i nie chodzi tylko o niezasklepioną ranę, jaką pozostawiły nań tragiczne wydarzenia z okresu II wojny światowej. Utworzone jeszcze za czasów ostatniego z Jagiellonów województwo w 1569 roku zostało włączone w granice Rzeczpospolitej i od tego czasu przez kilka wieków było jej nieodłączną częścią, ubogacając ją swą różnorodnością kulturową i wydając jej wiele wybitnych postaci. Dość wspomnieć choćby o Juliuszu Słowackim, Antonim Malczewskim, Hugonie Kołłątaju i wielu innych osobach, które złotymi zgłoskami zapisały się w historii polskiej kultury. Trudno ocenić, czy sentyment do tego regionu jest bardziej wynikiem tęsknoty za złotym okresem Rzeczpospolitej, czy żalu po jego utracie na skutek porozumień jałtańskich. Niewątpliwie wywołuje on jednak całą mieszankę emocji – od radości i dumy, po smutek, nostalgię, wzruszenie. Świetnie oddają to Ireneusz i Damian Jasiukowie w swojej publikacji.
Autorzy nie są zawodowymi historykami – są za to potomkami wołyniaków, którzy w 1944 roku musieli opuścić rodzinne strony i wyjechać w nieznane. Schronienie znaleźli w Lublinie, ale niejednokrotnie wracali do Wołynia w opowieściach. To właśnie pod ich wpływem Ireneusz Jasiak – jak przyznał na jednym ze spotkań autorskich – zaczął interesować się tematyką kresową oraz zbierać pamiątki uwieczniające miasto w okresie jego rozkwitu. Kompletował je przez ponad 40 lat. W tym miejscu czytelnikowi nie pozostaje nic innego, jak wyrazić wdzięczność za jego cierpliwość. Kolekcja, jaką udało się zebrać Jasiukowi, robi ogromne wrażenie. W publikacji „Wołyń, historia, ludzie, zabytki” zamieścił on ponad 3000 ilustracji – w wielu przypadkach unikalnych fotografii przedstawiających przedwojenne województwo wołyńskie, także od tej mniej znanej strony.
Na łamach książki znajdziemy więc choćby zdjęcia przedstawiające wizytę prezydenta Ignacego Mościckiego w Krzemieńcu czy obraz Targów Wołyńskich w Równem, ale i przepiękne panoramy Łucka, Ołyki, Dubna i innych wołyńskich miejscowości. Zobaczymy kadry uwieczniające codzienne życie kresowych miast, ale i budowę drogi powiatowej łączącej Równe z Tuczynem, orkę na Polesiu Wołyńskim czy wiosenne roztopy w okolicy Krzemieńca. Najciekawsze są chyba jednak zdjęcia przedstawiające ludzi Wołynia. Lirnik wołyński, bibliotekarz Liceum Krzemienieckiego, kobiety w strojach ludowych ze Stepania, pracownicy czeskiej mleczarni w Wołkowyjach, wołyńscy cyganie. Choć większość tych postaci jest bezimiennych, w całej okazałości ukazują duszę przedwojennego Wołynia oraz jego różnorodność i bogactwo kulturowe. Dzięki temu publikacja już od pierwszych stron przenosi czytelnika w sentymentalną podróż na dawne Kresy.
Słowo „podróż” nie jest tu wyłącznie metaforą. W swojej książce Jasiukowie oferują znacznie więcej niż tylko emocjonalne westchnienia do utraconej, wyidealizowanej krainy. Ich publikacja ma charakter przewodnika po województwie wołyńskim lat 30. XX wieku. Przeczytamy w niej nie tylko, jak było ono zorganizowane administracyjnie, ale i jak można było dojechać z jednego miasta do drugiego, jaką restaurację warto było odwiedzić i w jakim hotelu można się było zatrzymać, by obejrzeć najciekawsze zabytki. W ten sposób dowiadujemy się choćby, że najtańszego noclegu w Równem – największym mieście województwa wołyńskiego – należało szukać w hotelu San Remo przy ul. 3-go Maja 270 (od 3 do 4 zł za dobę). Że za 3,50 zł można było dojechać stamtąd kursującym cztery raz na dzień autobusem do Dubna, by zobaczyć tam XVI-wieczną Bramę Łucką czy klasycystyczne dworki z okresu Rzeczpospolitej Obojga Narodów. W Dubnie zaś warto było kupić za 4 zł bilet na autobus do ukochanego przez Juliusza Słowackiego Krzemieńca, by zobaczyć tam choćby dworek Januszewskich – dziadków wieszcza.
Podobnych informacji jest w publikacji dużo więcej. Jeśli one nie zachęcą czytelnika do tego, by udać się w sentymentalną wycieczkę śladami dawnych Kresów, z pewnością zrobią to zdjęcia ukazujące charakter każdej z opisywanych miejscowości. Fotografie to jednak nie wszystko – w publikacji można znaleźć również pocztówki, mapy, wykresy, szkice z epoki, reklamy czy wycinki z ówczesnej prasy pokazujące, czym żyli mieszkańcy dawnego Wołynia. Imponujący materiał ikonograficzny opatrzony jest dodatkowo ogólnym opisem przedstawiającym pokrótce charakter regionu: jego rys historyczny, informacje o ludności, geografii, kulturze czy aspekcie religijnym – co jest szczególnie ciekawe ze względu na wiele mniejszości zamieszkujących województwo wołyńskie. Dzięki temu autorom udało się w wyczerpujący, a przy tym bardzo przystępny sposób opisać przedwojenny Wołyń.
Ciężko doszukiwać się w tej publikacji jakichkolwiek wad. W pierwszej chwili nieco przestraszyć może jej format – składa się ona z dwóch tomów pokaźnych rozmiarów liczących łącznie ponad 1000 stron. Nie należy się jednak zniechęcać – dzięki ciekawemu i niezwykle estetycznemu zaprezentowaniu treści książka wciąga już od pierwszych stron lektury. A dalej jest tylko lepiej! Książka Jasiuków to nie tylko świetna skarbnica wiedzy o przedwojennym Wołyniu, ale i przepiękny obraz minionej epoki. Świata, który – choć odszedł – nigdy całkowicie nie zniknął. Ta publikacja jest tego najlepszym dowodem.
