„Instrukcja służby Korpusu Ochrony Pogranicza” – oprac. Paweł Skubisz – recenzja i ocena

Publikację dokumentów związanych z KOP-em opracował Paweł Skubisz, historyk specjalizujący się w wojskowości II RP oraz interesujący się aparatem represji w PRL-u. To także pracownik IPN-u i autor takich pozycji jak: „Twarze gorzowskiej bezpieki. Obsada stanowisk kierowniczych Urzędu Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa w Gorzowie Wielkopolskim. Informator Personalny” (Szczecin 2008) oraz „Wojska Pograniczne ZSRS na odcinku z Polską w świetle dokumentów służb wywiadowczych Drugiej Rzeczypospolitej w latach 1921–1939. Struktura i dyslokacja – działalność wywiadowcza – instrukcja służby” (Szczecin 2010).

„Instrukcja służby Korpusu Ochrony Pogranicza” to 223 strony, na których zebrano dziewięć różnych dokumentów związanych z formalną stroną działania KOP-u. Poza samym projektem instrukcji z 1928 roku, wydanym przez dowódcę Korpusu, gen. dyw. Henryka Odrowąża-Minkiewicza, Czytelnik znajdzie również późniejsze uzupełnienia i poprawki dokumentu. Całość materiału została wydana w sposób przejrzysty, zarówno jeżeli chodzi o szatę graficzną, jak i o pracę edytorską.

„Instrukcja służby Korpusu Ochrony Pogranicza” nie jest, co trzeba wyraźnie podkreślić, pozycją dla każdego. Wręcz przeciwnie, publikacja jest skierowana raczej to wąskiego grona czytelników zainteresowanych historią wojskowości II Rzeczypospolitej, co wynika głównie ze specyficznego charakteru tekstu, jakim jest publikacji źródłowa. Niemniej na szczególną uwagę zasługuje wstęp Pawła Skubisza, który może być traktowany jako osobny tekst, przybliżający problematykę Korpusu Ochrony Pogranicza nawet osobom jedynie amatorsko interesującym się historią II RP.

Osobnym zagadnieniem jest obraz Korpusu, jaki wyłania się z lektury źródeł. Wizja KOP-u w dokumentach państwowych stawia na elitarność służby w tej formacji, której celem była m.in. pewna misja cywilizacyjna na terenach wschodniej Polski. Bardzo poważnie potraktowano sprawę relacji z miejscową ludnością oraz szerzenia kultury np. poprzez czynny udział w życiu społeczności znajdujących się pod jurysdykcją danej placówki. Na uwagę zasługuje również pewien zabawny ustęp dotyczący nakazu obsadzania warzywami, kwiatami albo drzewkami owocowymi terenu placówki KOP-u.

Podsumowując: publikacja Pawła Skubisza na tle innych naukowych wydawnictw źródłowych plasuje się na naprawdę wysokiej pozycji. Zredagowana w sposób przejrzysty, poprzedzona rzeczowym wstępem, zasługuje na uwagę historyków zajmujących się wojskowością II RP. Czytelnik w umiarkowanej cenie otrzyma cenne źródło do badań historycznych.

Redakcja i korekta: Agnieszka Kowalska