II etap turnieju: klucz odpowiedzi drugiej fazy pojedynków

** Pytanie 1: Podaj nazwisko badacza, który w wydanych drukiem w latach 20., a wygłoszonych jeszcze przed I wojną światową wykładach stwierdzał, że nigdy nie istniała religia aż tak zimna i aż tak prozaiczna jak ta, którą praktykowali Rzymianie u schyłku republiki.

• Odpowiedź: Franz Cumont.
• Źródło: Ta znana opinia przytaczana jest w wielu pracach poświęconych historii religii, ostatnio m.in. w: Danuta Musiał, Dionizos w Rzymie, Kraków 2009, s. 17.
• Pytanie 2: W którym roku, w jakim kraju i przez jakie ciało został sporządzony następujący raport (cytujemy fragment w polskim tłumaczeniu, za publikacją popularnonaukową wydaną w ostatnich miesiącach): „Trzeba przede wszystkim jasno powiedzieć, że ze wszystkich cywilizowanych narodów, nasz jest jednym z tych, który najmniej się przejmuje czystością. [...] Najbardziej pobieżna inspekcja wystarczy, by dowieść, że nawet wśród zamożnych warstw społeczeństwa rygorystyczna higiena nie zawsze wykracza poza widoczne części ciała. [...] Zwyczaje ludności wiejskiej przedstawiają się jeszcze gorzej. Każdy wiejski lekarz wie jaką zgrozę budzi u większości chłopów zalecenie kąpieli.”
• Odpowiedź: Francja, 1884 rok, komitet powołany przez Ministerstwo Edukacji. Przyznawaliśmy pół punktu za podanie państwa, pół za rok i jeden punkt za podanie ministerstwa/komitetu przezeń powołanego.
• Źródło: Catherine Ashenburg, Historia brudu, Warszawa 2009, s. 165.
• Pytanie 3: W jednym z propagandowych wierszyków stworzonym w czasie rokoszu Zebrzydowskiego w środowisku rokoszan szczególnie "obrywa się" ówczesnemu wojewodzie ruskiemu, którego posądza się m.in. o nieszlacheckie pochodzenie. Dlaczego rokoszanie darzyli go taką niechęcią?
• Odpowiedź: Jednym punktem nagradzano stwierdzenie poparcia przez Stanisława Golskiego/Gulski (czyli owego wojewodę) w czasie rokoszu Zygmunta III (czego można było się domyśleć z pytania). Drugi punkt otrzymywała osoba, która wskazała na jakiś szczegół tego poparcia (stanięcie po stronie króla mimo związków z frakcją Zamoyskiego, zneutralizowanie wpływów rokoszu w województwie ruskim, skuteczne działania pod Janowcem w 1606 r. i przede wszystkim dowodzenie w bitwie pod Guzowem w 1607 r.). Jeden punkt można było też otrzymać za podkreślenie niskiego (drobnoszlacheckiego) pochodzenia Golskiego (aczkolwiek wydaje się, że zarzut nieszlacheckiego pochodzenia był próbą obrzucenia błotem przeciwnika). Punktów nie przyznano, jeśli źle rozpoznano postać.
• Źródło: biogram Golskiego w Polskim Słowniku Biograficznym
• Pytanie 4: Autorowi poniższych słów, gdy mówi w pierwszej osobie liczby mnogiej, zapewne chodzi o naród, do którego przynależy. Jaki to naród? Z autorem w tym roku publikowaliśmy na stronach "Histmaga" wywiad. Jak brzmi jego nazwisko? „Nie nienawidziliśmy Niemców, tak jak nie nienawidziliśmy żadnego innego narodu mieszkającego poza granicami Krainy Szczęścia. Raczej współczuliśmy tym, którym wypadło żyć w strasznym, okrutnym świecie. Wiedzieliśmy, że nasz świat jest lepszy. Że jest stabilny, rozwija się i że czeka go świetlana przyszłość, a ta nadejdzie prędzej czy później - również dla innych narodów, wciąż jeszcze pogrążonych we śnie, którym zniewolili je grubi panowie w cylindrach”
• Odpowiedź: Artur Klinau, Białorusini.
• Źródło: Cytat pochodzi z książki Mińsk. Przewodnik po Mieście Słońca. Dla udzielenia odpowiedzi wystarczyło odnaleźć odpowiedni wywiad i porównać stylistykę oraz stosowane określenia swoistego „języka ezopowego” autora („Kraina Szczęścia”). Przyznawaliśmy po jednym punkcie za nazwisko i podanie nazwy narodu.
• *Pytanie 5: Widoczny na ilustracji barokowy kompozytor jest autorem utworu muzycznego, którego fragment załączony jest do pytania. Podaj imię i nazwisko tego kompozytora.
• Odpowiedź: Tomaso Albinoni, fragment koncertu na smyczki i obój, op. 7, nr 3.

• Pytanie 6: Podczas pogrzebu Zygmunta Starego, Stanisław Orzechowski wygłosił słynną mowę, w której o dwóch senatorach mówił, iż byli jak: „dwie gwiazdy jaśniejące wielkim blaskiem filozofii i nauki”. O kim mówił Stanisław Orzechowski? (proszę podać imię, nazwisko oraz urząd)
• Odpowiedź: Piotr Firlej - wojewoda ruski, Mikołaj (lub Jan) Brudzewski – wojewoda łęczycki.
• Źródło: S. Orzechowski, Mowa żałobna, jaką Stanisław Orzechowski z Rusi wygłosił do szlachty polskiej na pogrzebie Zygmunta Jagiellończyka, króla polskiego [w:] Wybór pism, oprac. J. Starnawski, Wrocław 1972, s. 42.
• Pytanie 7: Który z XVI-wiecznych polskich możnowładców był właścicielem największego zbioru druków hiszpańskich. Jego biblioteka licząca 79 tytułów posiadała 43 druki hiszpańskie. W opinii historyków jego fascynacja literaturą iberyjską pojawić się mogła w czasie poselskich podróży do Madrytu, które odbywał w celu odzyskania od Filipa II pieniędzy należnych królowej Bonie. Jak nazywał się ten „bibliofil” i jaki najwyższy urząd oraz godność pełnił?
• Odpowiedź: Piotr Dunin Wolski – kanclerz wielki koronny i biskup płocki
• Źródło: A. Kamler, Od szkoły do senatu. Wykształcenie senatorów w Koronie w latach 1501-1586, Warszawa 2006, s. 206-207.
• Pytanie 8: Zdobienia znajdujące się na poniższym rysunku uświetniają sklepienia jednego z najsłynniejszych polskich sanktuariów i centrów pielgrzymkowych. Historia tego miejsca rozpoczęła się jeszcze w wieku XIV, choć obecna bazylika i jej otoczenie pochodzi z wieku XVIII. Miejsce to słynie nie tylko z piękna architektonicznego i malowniczego położenia, ale także z cudownych i efektownych koncertów organów. Jak nazywa się to miejsce i co, poza jakością samej muzyki i akustyką pomieszczenia, powoduje, że wspomniane koncerty są niewątpliwą atrakcją turystyczną?
• Odpowiedź: Sanktuarium w Świętej Lipce, ich efektowność wynika z faktu ruchomych figurek zdobiących organy.

• Pytanie 9: Poniżej prezentujemy cytat z nowej biografii znanego polityka. O kim mowa? „Rodzice [tu imię bohatera] mieli nadzieję, że wykierują go na księdza, co było w owym czasie najbardziej naturalną drogą awansu dla zdolnych proletariackich dzieci ze Śląska. Największej nadzieje wiązał z nim ksiądz dziekan Wiktor [...], proboszcz parafii mariackiej w [...], który udzielał mu pomocy materialnej i wystarał się o korepetycje. [...] Był potem zawiedziony, gdy [tu nazwisko bohatera] uznał, że nie ma powołania do stanu duchownego. Zdecydował zatem, że nie chce zostać księdzem. Jednak trudno byłoby wejść w duszę młodego gimnazjalisty, by odgadnąć, jakie zamiary owładnęły jego myśleniem. Jakie były jego marzenia o dalszej drodze życia... Wiemy tylko, że zapragnął być Polakiem”
• Odpowiedź: Wojciech Korfanty
• Źródło: Jan F. Lewandowski, Wojciech Korfanty, Katowice 2009, s. 17.
• Pytanie 10: Popularnym nurtem dzisiejszych badań historycznych jest analiza historii codzienności. Jaki badacz (podaj nazwisko) w poniższy sposób definiował codzienność? Cytat pochodzi z pracy polskiej historyk epoki nowożytnej wydanej w ubiegłym roku.
• Odpowiedź: Peter Borscheid
• Źródło: Cytat pochodzi z pracy Marii Boguckiej pt. Człowiek i świat (Warszawa 2008, s. 17). Cytat został natomiast dobrany tak, by naukowca można było skojarzyć w oparciu o dowolny z jego artykułów na temat historii codzienności, bądź też inne polskie prace metodologiczne. Tekst Marii Boguckiej jest dostępny także w kilku wcześniejszych edycjach – polskiej (Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, 1996 nr 3) i dwóch angielskich.

Zobacz też

• Klucz odpowiedzi II etapu turnieju
• Klucz odpowiedzi I etapu turnieju