Giulio Douhet – „Panowanie w powietrzu” – recenzja i ocena
Douhet to nazwisko tej klasy co Mahan, Guderian czy Fuller. Autor Panowania w powietrzu był nie tylko jednym z pierwszych i najsłynniejszych teoretyków wojny lotniczej – jego radykalne idee znacząco, może nawet zbyt znacznie, wyprzedzały czasy, w których je formułowano. Giulio Douhet głosił, że w przyszłości to lotnictwo będzie dominować nad wojskami lądowymi i marynarką, i z tego względu najekonomiczniej będzie koncentrować środki na jego rozbudowie i doskonaleniu. Podkreślał też bardzo mocno znaczenie wpływu bombardowań na morale ludności cywilnej, co jednak, jak pokazała historia, okazało się oceną wygórowaną.
Jego pomysły zyskały bardzo duży oddźwięk w okresie początków lotnictwa wojskowego, wywołując liczne dyskusje. Choć zwykle dominowali w nich przeciwnicy włoskiego generała, to jego poglądy były zwykle punktem odniesienia dla wszystkich rozważań dotyczących dalszej przyszłości sił powietrznych, począwszy od Stanów Zjednoczonych Ameryki, po ZSRR. Jego propozycje dostrzeżono też w polskiej fachowej prasie wojskowej okresu międzywojennego.
Giulio Douhet, urodzony w 1869 roku, po ukończeniu Akademii Wojskowej był początkowo oficerem artylerii, ale już przed I wojną światową dowodził batalionem aeronautycznym i opracował dla tej broni regulamin – co czyniło go czołowym włoskim specjalistą w tej dziedzinie. Po przystąpieniu Włoch do wojny w maju 1915 roku był szefem sztabu jednej z dywizji. Jego memoriał, złożony w 1916 roku, ostro krytykujący sposób prowadzenia działań wojennych, doprowadził go przed sąd wojenny, gdzie skazano go na rok więzienia. Zrehabilitowała go klęska pod Caporetto, która w pełni potwierdziła słuszność zarzutów Douheta zawartych w jego memoriale. Zaowocowało to nie tylko przywróceniem do służby późniejszego autora Panowania w powietrzu, ale też powołaniem go na szefa włoskiej służby lotniczej. W roku 1921 awansowano go do stopnia generała, a po przewrocie faszystowskim postawiono na czele na czele całego włoskiego lotnictwa, z której to funkcji odszedł, przechodząc w stan spoczynku, w 1923 roku. Ostatnie siedem lat swego życia, do śmierci w 1930 roku, poświęcił pracy teoretyczno-wojskowej.
Giulio Douhet po raz pierwszy o lotnictwie wojskowym pisał w 1910 roku – czyli rok przed jego pierwszym bojowym użyciem w historii, co ciekawe zresztą: przez armię włoską w Trypolitanii. Zwracał już wtedy proroczo uwagę, iż powietrze stanie się polem bitwy nie mniej istotnym od lądu czy morza. Jedenaście lat później – w roku 1921 – opublikował swoje opus magnum, czyli książkę „Panowanie w powietrzu”, uzupełnione pięć lat później o drugą księgę. Kolejnymi ważnymi pracami włoskiego generała były Przypuszczalne formy przyszłej wojny oraz, wydana pośmiertnie, Wojna 19… roku – obie skupiające się oczywiście na wpływie i znaczeniu lotnictwa dla przebiegu i wyniku przyszłego wielkiego konfliktu zbrojnego.
Wyżej wymienione prace, z wyjątkiem ostatniej – czyli Wojny 19… roku, doczekały się już polskiego wydania w 1965 roku, które jednak od dawna jest dostępne już tylko w bibliotekach specjalistycznych. Było to jednak prawdopodobnie najbardziej kuriozalne tłumaczenie w dziejach polskich przekładów – cytując: „Tłumaczenie z przekładu rosyjskiego (…) skonfrontowane z przekładem francuskim”! Warto raz jeszcze przypomnieć, że książkę napisano oczywiście po włosku – więc jak ulał pasuje tu powiedzenie „gdzie Rzym, gdzie Krym”.
W obecnym polskim tłumaczeniu bezpośrednio z języka włoskiego obok wszystkich najważniejszych prac Giulia Douheta znalazła się też przedmowa gen. bryg. (rez.) pil. dr. Zenona Smutniaka. Pierwszą część książki, obok wstępu pióra marszałka włoskiego lotnictwa Italo Balbo, stanowią obie księgi (z 1921 i 1926 roku) Panowania w powietrzu. Podczas gdy druga, znacznie krótsza, nie ma wewnętrznych podziałów, to pierwsza podzielona jest na cztery części traktujące kolejno o: nowej formie wojny wynikającej z pojawienia się lotnictwa, elementach wchodzących w skład przyszłej armii powietrznej, samej wojnie w powietrzu oraz ogólnej organizacji lotnictwa zarówno wojskowego, jak i cywilnego.
Drugą część książki zawiera pracę Giulio Douheta pt. Przypuszczalne formy przyszłej wojny, opublikowaną w kwietniu 1928 roku w czasopiśmie „Quaderni dell’Istituto Nazionale Fascista di Cultura”. Całość zamyka, opublikowana w „Rivista Aeronautica” w marcu 1930 roku, już po śmierci autora, praca „Wojna 19… roku”, której nie zawierało poprzednie wydanie polskie. Jest to obszerne, 75-stronicowe przedstawienie hipotetycznego konfliktu między dwoma państwami, z których jedno miałoby rozwijać silne wojska lądowe oraz marynarkę wojenną, a którego lotnictwo spełniałoby tylko zadania „pomocnicze”, podczas gdy drugie skupiłoby się na rozbudowie silnej bombowej floty powietrznej, odpowiadającej ideom Giulia Doheta.
Ponieważ prace Douheta wywierały olbrzymi wpływ na wielu, a może nawet wszystkich ważniejszych teoretyków i praktyków wojny powietrznej, nie można interesować się tą tematyką, nie znając tej niewątpliwie podstawowej publikacji. Wobec wyżej wymienionych poważnych wad wcześniejszego polskiego wydania oraz jego faktycznej niedostępności, należy się bardzo cieszyć, że „załatano” kolejną lukę, jedną z ostatnich, w polskich wydaniach klasycznych prac teoretyczno-wojskowych.
Redakcja i korekta: Agnieszka Leszkowicz
