„Fire and Ice – The Dialectic of Order and Chaos” – recenzja i ocena

Tego typu publikację wypuścił niedawno Uniwersytet Śląski. „Fire and Ice – The Dialectic of Order and Chaos” to zbiór czternastu artykułów w języku angielskim. Piszemy o nim przede wszystkim ze względu na formę wydania. Pomysł publikowania kolekcji artykułów w całości po angielsku to w Polsce wciąż pewne novum. A zarazem rzadkość, bo np. historyczne czasopisma w języku angielskim stanowią ewidentny margines.

Tymczasem Wydawnictwo UŚ poszło nawet o krok dalej. Każdy z artykułów uzupełniono o abstrakty po polsku i niemiecku. Szkoda jednak, że redaktorzy nie pomyśleli o przetłumaczeniu na te języki także spisu treści.

Jasny temat... i niejasna realizacja

Zgodnie ze wstępem i informacją wydawcy jest to książka, o charakterze interdyscyplinarnym, zawierająca 14 artykułów analizujących kategorie porządku czy ładu oraz chaosu. Autorzy, przedstawiając różne rozumienia tych pojęć, omawiają je w wielu aspektach, kontekstach i konfiguracjach. Chronologiczny zakres artykułów obejmuje okres od wczesnego średniowiecza do postmodernizmu.

Niestety interdyscyplinarność to w tym przypadku raczej teoria. Zdecydowana większość artykułów to prace literaturoznawcze i kulturoznawcze. W zbiorze nie znalazł się ani jeden tekst stricte historyczny, a tylko trzy artykuły w jakiejś części dotyczą filozofii (i historii filozofii). Przyznam, że sięgając po tę książkę spodziewałem się po pierwsze tekstów z zakresu filozofii, po drugie historii (i historiozofii). Odnoszę wrażenie, że redaktorzy „na siłę” wybrali tytuł i tematykę tomu, do których tylko luźno nawiązuje większość artykułów.

Przykładowo, artykuł poświęcony podobieństwom i różnicom między alchemią i hermeneutyką nijak nie kojarzy mi się z problemem chaosu i ładu. Podobnie artykuł Katarzyny Ancuta „Kaosu znaczy chaos: Japońskie pojęcie strachu i jego konsekwencje dla współczesnego kina grozy”.

Ogółem, artykuły traktują o przeróżnych, bardzo szczegółowych problemach. Ani jeden nie dotyka jednak samego tematu. A szkoda, bo przecież problemy chaosu jako siły twórczej w procesie historycznym czy chaosu jako budulca relacji społecznych są bardzo interesujące i słabo zbadane.

Szczegółowość tematyczna artykułów sprawia niestety, że są one przeznaczane wyłącznie dla ewidentnych znawców poszczególnych problemów. Nikt, kto nie zna „Trzeciego Policjanta” Flanna O'Briena nie zrozumie artykułu, w którym autorka analizuje pojęcia kierunku, ruchu i czasu zaprezentowane w tej książce. Tak samo trudno czytać o karnawałowym motywie koronacji w Tropic of Cancer Henry'ego Millera, jeśli nie wie się, co to za powieść.

Dodatkowo większość artykułów jest napisana bardzo hermetycznym, skomplikowanym językiem, który wymaga obycia z literaturą naukową i dobrej znajomości pojęć z zakresu literaturoznawstwa, filozofii i innych dziedzin.

Ogółem: dobrze, że taki zbiór powstał. Tym lepiej, że wydano go po angielsku. Osobiście jednak czuję się zawiedziony, że zabrakło w nim artykułów analizujących problemy bezpośrednio nawiązujące do tematyki zbioru. No ale to moja prywatna opinia. Specjaliści z zakresu historii literatury anglojęzycznej i kultury współczesnej zapewne będą zadowoleni.

Korektę przeprowadziła: Olga Śmiełowska