Finał VIII Turnieju Historycznego: klucz odpowiedzi! (cz. 1)

** Pytanie 1 : Na jakich zasadach kobiety miały prawo osiedlać się na Siczy Zaporoskiej w latach 1650-1655?

• Odpowiedź: Kobiety nie miały prawa osiedlać się na Siczy Zaporoskiej (nie tylko we wskazanych latach). Punktowana była także odpowiedź wskazująca na wyjątek od tej zasady – prawo osiedlania się miały żony popów.
• Źródło: Leszek Podhorodecki, Sicz Zaporoska, KiW 1970.
• Pytanie 2: O jakim czołgu mowa (X) i w jakim kraju został on skonstruowany (Y)? Cytat pochodzi z leksykonu nowoczesnych czołgów wydanego w tym roku. „Kolejnym przykładem "czołgowego recyklingu" jest X. Stany Zjednoczone mogły sprzedać przestarzałe czołgi, pomagając jednocześnie Y w rozwoju jej przemysłu zbrojeniowego. Konstrukcja ta powstała na bazie czołgu lekkiego [...] po zastosowaniu pakietu modernizacyjnego miejscowej produkcji, składającego się z wieży skonstruowanej i zbudowanej w Y, a uzbrojonej w kupioną we Francji armatę kalibru 90 mm. Model ten nie zdołał jednak wyjść poza stadium prototypu i do uzbrojenia armii Y weszła dopiero wersja [...] z całkowicie przebudowanym podwoziem i z 90-milimetrową armatą w nowej wieży. Ten czołg o masie 19 ton, napędzany 6-cylindrowym wysokoprężnym silnikiem [...] o mocy 224 kW (300 KM), rozwijał prędkość do 55 km/h.”
• Odpowiedź: Mowa o czołgu Bernardini X1A1 skonstruowanym w Brazylii. Odpowiedź Bernardini X1A2 nie była uznawana za w pełni poprawną, ponieważ w tekście jasno rozróżniono te dwa modele („do uzbrojenia armii Y weszła dopiero wersja...”).
• Źródło: George Forty, Nowoczesne czołgi, Warszawa 2009.
• Pytanie 3: Autor poniższych słów opowiada o incydencie z lat młodości, w którym uczestniczył. W jakiej miejscowości (X) do niego doszło i kto jest autorem tych słów? Cytat pochodzi ze wspomnień wydanych w formie książki, których premiera odbyła się w listopadzie w Warszawie. „Nie bardzo wiem z jakiego powodu, mimo zmęczenia część z nas wpadła w tzw. cielęcy zachwyt. W czternastym roku życia to się zdarza. W miasteczku było ciemno, ulice puste, a w rynsztokach ogromne kałuże po wieczornej ulewie. Obok nas jechał wóz z cementem. Doszliśmy do wniosku, że koniecznie musimy zrobić jakiś dobry kawał. Ktoś zauważył, że jeden z worków jest pęknięty i spod przykrywającej go brezentowej płachty wysypuje się trochę cementu. Ktoś cement ten zmieszał z wodą z kałuży; wreszcie ktoś wpadł na „genialny” pomysł, aby pozatykać nim otwory na klucz w kłódkach, na które były pozamykane wszystkie sklepy na głównej ulicy. Na ulicy było ciemno, wóz jechał z tyłu za maszerującymi uczniakami i nikt nie zwrócił uwagi na tych trzech czy czterech maruderów idących po obu stronach ulicy za wozem i bardzo sumiennie zalepiających cementem wszystkie napotkane kłódki. Warto tu przypomnieć, że przed wojną w X rezydował słynny na całą Polskę (a podobno nie tylko na Polskę) rabin i niemal wszystkie sklepy były własnością Żydów. Nas narodowość właścicieli zupełnie nie interesowała. Nie zastanawialiśmy się nad tym. Myślę, że przebieg zdarzeń byłby identyczny, gdyby były to sklepy np. chińskie lub góralskie. Na drugi dzień większość sklepów przy głównej ulicy nie została rano otwarta. Wszystkie kłódki trzeba było przepiłować. Zrobiła się afera na cały kraj. Pamiętam olbrzymi tytuł w żydowskiej gazecie wydawanej w języku polskim (chyba był to „Nasz Przegląd”) o bandyckich wyczynach bojówki ONR-u (skrajnie nacjonalistycznej organizacji). Nikt nie przypuszczał, że był to głupi dowcip rozbrykanych uczniów z II klasy gimnazjum...”
• Odpowiedź: Maciej Bernhardt, Góra Kalwaria.
• Źródło: Cytat pochodzi ze wspomnień wydanych przez „Histmaga”. Niedawna premiera tomu „Z Miodowej na Bracką. Opowieść powstańca warszawskiego” była relacjonowana na naszych łamach.
• Pytanie 4: Polski literat żydowskiego pochodzenia, żołnierz 2. Armii Wojska Polskiego (brał udział w forsowaniu Nysy), autor scenariuszy do kilku filmów i seriali. Większość II wojny światowej spędził w Związku Radzieckim (na Ukrainie, w Azji Środkowej), autor licznych książek o charakterze wspomnieniowym, w których wielokrotnie wracał do swoich przeżyć w latach 1939-1945. Podaj jego imię i nazwisko.
• Odpowiedź: Józef Hen
• *Pytanie 5: Podaj nazwy miejscowości, w których wykonano poniższe zdjęcia.
• Odpowiedź: Odp. a) Na zdjęciu widoczny jest ogród przy klasztorze Zwiastowania Najświętszej Marii Panny w Supraślu oraz Kaplica grobowa rodziny Zachertów w tym samym mieście, b) Zdjęcia przedstawiają odpowiednio zamek i synagogę w Tykocinie.

Domena publiczna

fot. Athantor ), Creative Commons Uznanie autorstwa - Na tych samych warunkach 3.0

| Fot. Athantor, Creative Commons Uznanie autorstwa - Na tych samych warunkach 3.0

| Fot. Mzopw, Creative Commons Uznanie autorstwa - Na tych samych warunkach 3.0

|

• Pytanie 6: „Granice jednak tego kraju nie pozostawały zawsze bez zmiany. W pewnym bowiem okresie Polacy podbili bardzo wielką część Rusi wraz z Podolem i pewną część Prus oraz odebrali barbarzyńskim Jazygom czyli Jaćwięgom obszary Polesia i przyłączyli wszystkie te ziemie do swojego kraju. A oprócz utraty dopiero co wymienionych przeze mnie plemion zachodnich odpadł od Polski Śląsk, zagarnięta została znaczna część Pomorza i reszta Kaszubów, odeszła Ruś wraz z wielką częścią Podola oraz Wołyń i Polesie. Także ziemie chełmińska i dobrzyńska i niemalże Mazowsze; te jednak terytoria odzyskane zostały (...). Odzyskano również pewną część Śląska oraz tę część Kaszubów i Pomorza, która zamyka się w granicach dzisiejszych Prus.” Kto opisywał w ten sposób zmiany granic Polski? Jaki tytuł nosi dzieło, z którego pochodzi ten cytat?
• Odpowiedź: Marcin Kromer, Polska, czyli o położeniu, ludności, obyczajach, urzędach i sprawach publicznych Królestwa Polskiego księgi dwie (autor pytania korzystał z: Marcin Kromer, Polska, czyli o położeniu, ludności, obyczajach, urzędach i sprawach publicznych Królestwa Polskiego księgi dwie, wstęp i opracowanie Roman Marchwiński, przekład Stefan Kozikowski, Olsztyn 1977).
• Pytanie 7: Uczestnik wojen polsko-rosyjskich, jeniec, pamiętnikarz. Trafił do niewoli moskiewskiej w bitwie pod Basią w 1660 r. Spędził na Syberii 6 lat, odzyskał wolność na mocy rozejmu w Andruszowie. Jest on autorem najstarszego polskiego opisu ludów zamieszkujących Syberię Wschodnią: Jakutów, Wogułach, Ostiakach, Tunguzach, Czukczach, Tatarach. O kogo chodzi (podaj imię i nazwisko)?
• Odpowiedź: Adam Kamieński-Dłużyk.
• Źródło: Artur Kijas, Polacy w Rosji od XVII wieku do 1917 roku. Słownik biograficzny, Warszawa, Poznań 2000.
• Pytanie 8: Kogo (podaj imię i nazwisko) przedstawiają poniższe ilustracje?
• Odpowiedź: a) gen. Nikołaj Judenicz, b) gen. Paul von Lettow-Vorbeck, c) gen. Robert Nivelle, d) marszałek Ferdynad Foch

|

|

|

• Pytanie 9: Oto fragment najstarszej księgi święceń z diecezji poznańskiej, przechowywanej w archiwum archidiecezjalnym w Poznaniu. Odczytaj, z których zakonów i klasztorów pochodzili wymienieni w tym miejscu bracia.
• Odpowiedź: 1) Klasztor cystersów w Paradyżu, 2) Klasztor karmelitów trzewiczkowych w Poznaniu, 3) Klasztor benedyktynów w Lubiniu, 4) Klasztor cystersów w Lądzie.

• Pytanie 10: W latach 50. w jednym z krajów bloku wschodniego sądzono człowieka schwytanego w efekcie akcji mającej na celu ograniczenie aktywności opozycji po antysystemowym zrywie. Wskazany człowiek przyznał: "To ja zapisałem te dowcipy, tak jak je słyszałem. Zapisałem je, bo mi się podobały i opowiadałem je kilku znajomym". Sądzono go między innymi za poniższy dowcip. O kim on opowiada (X) i jaka jest jego pointa, pominięta w poniższym cytacie? „X jest zaskoczony, że znaczki pocztowe wydrukowane z okazji jego urodzin się nie sprzedają. Idzie incognito do sklepu filatelistycznego przy ulicy Stalina. - Poproszę znaczek za czterdzieści fillerów z X. - Dostał znaczek, polizał go, przykleił na kopertę i pyta sprzedawczyni: - Proszę mi powiedzieć, dlaczego te znaczki nie idą? - Bo się dobrze nie przylepiają. - Ale ten przylepił się wybornie. [...]”
• Odpowiedź: Matyas Rakosi; Pointa: Sprzedawca odpowiada: „Tak, ale inni plują z drugiej strony”. Dowcip występował oczywiście w różnych formach, ale sprecyzowanie daty wydarzeń (pierwsze zdanie pytania) i podanie w dowcipie waluty pozwalało wskazać jedną poprawną wersję, cytowaną w niżej wskazanej publikacji.
• Źródło: Ben Lewis, Śmiech i młot. Historia komunizmu w dowcipach, Wrocław 2009.
• Pytanie 11: Poniższa tabelka przedstawia potencjał przemysłowy kilku państw świata w XVIII, XIX i na początku XX w. (wg pewnego szwajcarskiego historyka). Literami a, b, c i d zaznaczono dwa państwa (lub grupy państw) europejskie i dwa pozaeuropejskie. O jakie państwa chodzi? (Wielka Brytania w 1900 r. = 100).
• Odpowiedź: A = Francja, B = Stany Zjednoczone, C = Chiny, D = państwa niemieckie/Niemcy
• Źródło: T. Kizwalter, Historia powszechna XIX wiek, Warszawa 2007.

• Pytanie 12: Poniżej prezentujemy dwa pliki dźwiękowe. W jakich krajach przedstawione w nich pieśni pełniły bądź pełnią funkcję hymnu narodowego?
• Odpowiedź: Cesarstwo Rosyjskie; Królestwo Prus (po 1 punkcie)