„Dzieje polskiej wsi”. Pomocnik Historyczny POLITYKI – recenzja i ocena
„Dzieje polskiej wsi”. Pomocnik Historyczny POLITYKI – recenzja i ocena
„Pomocnik Historyczny” w każdym z numerów oferuje zestaw kilkudziesięciu tekstów renomowanych historyków, znawców danego zagadnienia i dziennikarzy „Polityki”, przyzwyczajając czytelnika do wysokiego poziomu merytorycznego. W tym numerze udało się utrzymać ów poziom, choć bywało lepiej. Autorzy podobnie, jak w poprzednich edycjach, podeszli do rzeczy całościowo, analizując różne aspekty dawnej polskiej wsi.
Omawiany numer otwiera tekst Mirosława Pęczaka, w którym autor opisuje wzrost zainteresowania „kwestię chłopską”. Warto tu podkreślić, że Pęczak analizuje nie tylko literaturę naukową, ale i publicystykę oraz sztukę (muzyka, film). Można się jednak spierać z autorem, który, nie wiedzieć czemu, za początek powrotu do tytułowej tematyki uznał pracę Jana Sowy „Fantomowe ciało króla. Peryferyjne zmagania z nowoczesną formą”. Trochę dziwi również brak głębszej refleksji nad tematyką. Autor twierdzi uparcie, iż chłop był niewolnikiem, osobą pozbawioną prawa do redystrybucji i „dostępu do mechanizmów kształtujących sferę symboliczną”. Co jest znacząco daleko idącym uproszczeniem i nie zgadza się z ustaleniami historyków.
Kolejny tekst Macieja Trzecieckiego został poświęcony początkom osadnictwa na ziemiach polskich. Autor znakomicie przedstawia powstawania wsi i miast, i wpływu jaki miała na ów proces tzw. kolonizacja niemiecka. Kolejny tekst Andrzeja Chwalby przedstawia w ciekawy sposób ogólny rys dziejów wsi i sytuacji chłopów. Podobnie całościowy rys ekonomii wsi polskiej tworzy Piotr Guzowski, a aspekty modernizacji polskiej wsi w XVIII i XIX w. przedstawił Włodzimierz Mędrzecki.
Podobnie jak w poprzednich numerach mamy coś w rodzaju detali. Czyli krótszych tekstów poświęconych jednostkowym zagadnieniom. Tutaj miniatury przedstawiają najważniejsze miejsca we wsi (kościół, karczmę, targ), postacie najważniejszych i najsłynniejszych chłopów, działaczy chłopskich, zagadnienia przemocy i honoru na wsi (szkoda, że ten ostatni tekst jest tak krótki), życia religijnego na wsi, a także mniejszościom narodowym i etnicznym żyjącym w dawnej polskiej wsi.
Kwestię psychicznych i fizycznych wymiarów i skutków pańszczyzny przedstawił Kacper Pobłocki w tekście pt. Niewola po polsku. Jednak czytelnik nie pozna ostatecznej odpowiedzi, czy polski chłop był niewolnikiem. Autor w sposób zbyt zawiły szuka powiązań między niewolnikami w USA a chłopami pańszczyźnianymi w Polsce, finalnie negując te powiązania. O wiele lepiej kwestię przemian wiejskiej samoświadomości przeanalizował Tomasz Kizwalter, przedstawiając m.in. udział chłopów w życiu politycznym, ich stosunek do powstań narodowych, identyfikację z państwem. Z tymi artykułami łączą się teksty Tomasza Wiślicza poświęcone ludowej religijności i seksualności.
W recenzowanym numerze „Pomocnika” znalazły się również teksty poświęcone pozycji i roli kobiety w wiejskiej społeczności pióra Joanny Kuciel-Frydryszak, czy emigracji ludności wiejskiej (Adam Walaszek). Ostatnie teksty zostały poświęcone dziejom chłopów i polskiej wsi w XX wieku (zarówno w PRL, jak i III Rzeczypospolitej).
Jak wspomniano na wstępie, „Pomocnik Historyczny” przynosi relatywnie całościowy obraz tematu. Warto na sam koniec pochwalić estetyczną formę wydania, co jest cechą charakterystyczną kolejnych wydań. Wybór ilustracji i zdjęć dobrze komponuje się z tekstami. Nie można się również przyczepić do języka zamieszczonych w tomie artykułów. Wszystko to sprawia, że warto po niego sięgnąć.
Kup nowy Pomocnik Historyczny POLITYKI – LINK!
Zobacz też pozostałe publikacje, dostępne w ofercie Wydawnictwa Polityka.
