Daniił Andriejew – „Róża świata” – recenzja i ocena
Daniił Andriejew – „Róża świata” – recenzja i ocena
„Róża Świata” jest dziełem unikalnym pod każdym względem. Poruszana w niej problematyka, przynależność gatunkowa, stylistyka czy też sam język utworu – na każdej z tych płaszczyzn dzieło to odznacza się wyjątkową oryginalnością. Co zaskakujące, jest jednocześnie dziełem w pełni uniwersalnym. Opisuje wszystkie istotne problemy związane z ludzką egzystencją, czy ludzkością szerzej rozumianą. W dwunastu księgach podzielonych na mniejsze rozdziały znajdziemy takie zagadnienia jak: państwo i naród, religia, historia, kultura, technika czy relacje człowieka z naturą. Próżno szukać problemu, którego by Daniił Andriejew nie opisał. Mnogość poruszanych kwestii plasuje utwór wśród takich gatunków jak traktat. Z uwagi jednak na ezoteryczno-mityczny charakter utworu należałoby doprecyzować, że jest to traktat filozoficzno-ezoteryczny.
Chociaż sporów na gruncie przynależności gatunkowej można podjąć znacznie więcej w zależności od aspektu, na którym chcemy się skupić. Bogata stylistyka tekstu, mitologizacja świata przedstawionego, oratorska forma narracji otwiera ciekawą drogę dla literackiej analizy tego dzieła. Niezależnie jednak czy traktat uznamy za bardziej poetycki czy filozoficzny, to z pewnością nie można ignorować zawartych w nim elementów autobiograficznych. Na wielopłaszczyznowy wszechświat „Róży Świata” składają się osobiste doświadczenia autora. Daniił Andriejew wierzył, że jego przeznaczeniem jest przekazanie innym swoich wizji i przez wiele lat pieczołowicie pracował nad stworzeniem swojej książki, którą dziś, po tak długim czasie, możemy po raz pierwszy przeczytać w polskim tłumaczeniu.
„Róża Świata” uznawana jest za najważniejsze dzieło tego poety, ponieważ zawiera kompleksową wizję przyszłego społeczno-religijnego ładu. Jego stosunek do religii, kosmologii i historiozofii zamyka się w jednej księdze, autor nadaje mu metaforyczne miano tytułowej Róży Świata. Dzieło swojego życia zaczyna pisać w więzieniu, do którego trafił 21 kwietnia 1947 roku. Paradoksalnie był wówczas aresztowany za inną ze swych powieści. Za „Nocnych wędrowców”, gdzie w jednym z rozdziałów opisuje działania tajnej grupy przygotowującej zamach. Urzędnicy Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego doszukali się w tym fragmencie realnego zagrożenia ataku na Stalina. Uznany za winnego Andriejew został skazany na 25 lat więzienia. Uwolniony zostaje dopiero po 10 latach. Pisanie książki kończy już jako wolny człowiek, ale naznaczony bardzo traumatycznym doświadczeniem niewoli oraz działania systemu władzy komunistycznej. Wycieńczony i schorowany umiera 30 marca 1959 roku.
Poecie udało się stworzyć własny kosmologiczny system. Prezentuje ideę wszechświata, w którym odnajdziemy zło, siły demoniczne, ale równocześnie dobro i szlachetne wartości, takie jak miłość. Narrator „Róży Świata” prowadzi czytelników przez swoje wizje, olśnienia i transfizyczne podróże, posługując się językiem tak estetycznym i zmitologizowanym, że stają się oni wręcz współuczestnikami jego przeżyć i doznań. Zabieg ten jest niezwykle skuteczny biorąc pod uwagę, że Andriejew w kreowanym przez siebie świecie wszystkiemu nadaje wymyślone i surrealistyczne nazwy: Szadanakar, Enrof, bramfatura, Jaroswiet, Nawna, Lilith, Gaszszarwa itp. Posługuje się również takimi pojęciami jak: nadnaród, metakultura, transmit, człowiek uszlachetniony, w nadpisanym przez siebie znaczeniu.
Szczególne miejsce w utworze zajmuje Rosja. Andriejew czyni ze swojej ojczyzny jednego z głównych bohaterów traktatu. Historia Rosji, tak jak każdy z poruszanych aspektów, również jest przedstawiona w sposób wzbogacony o elementy mitologiczne. Bardzo istotnym zagadnieniem dla autora jest także religia. Przedstawia czytelnikom koncepcję nowej religii, która stanowiłby połączenie wszystkich religii w powszechny i ogólnoludzki Kościół – Jeżeli stare religie są płatkami, to Róża Świata jest kwiatem z korzeniem, łodygą, koroną i całą wspólnotą jego płatków. Poeta wierzył, że jest to możliwe do osiągnięcia, jeśli tylko ludzkość uzna ten wspólny cel i zjednoczy się w działaniu. W całym traktacie wybrzmiewa ten patetyczny ton, opiewający doktrynę przyszłości opartej na zjednoczeniu i braterstwie człowieka. To właśnie w tym pragnieniu ujawnia się utopizm idei „Róży Świata”, w wierze, że możliwe jest generalne uporządkowanie świata.
Daniił Andriejew dowiódł swojego wyjątkowego talentu poetyckiego tworząc niepowtarzalną strukturę świata integrującego prawa mistyki i historiozofii. Wykreowana wizja opiera się na filozofii religii, kulturze i literaturze rosyjskiej i oczywiście na ezoterycznych „objawieniach”, gdzie elementy pozaziemskie są czynnikiem dominującym. Współcześnie Daniiła Andriejewia możemy określić jako poetę, który znacznie wyprzedzał swoją epokę. „Róża Świata” jest bez wątpienia dziełem zasługującym na uwagę badaczy. Chociaż struktura dzieła, jego wieloaspektowość nie jest łatwa w interpretacji, z pewnością wymaga dużego nakładu pracy. 242-warstwowa struktura Ziemi nie jest miejscem, po którym można podróżować bez intelektualnego wysiłku.
