Czy można było uniknąć I rozbioru Polski? Nowy odcinek programu „Polihistor”
W najnowszym, dziesiątym już odcinku „Polihistora” – cyklu na kanale YT Centrum Polsko-Rosyjskiego Dialogu i Porozumienia. – historyk CPRDiP dr Bartek Gajos rozmawia z profesor Zofią Zielińską z Uniwersytetu Warszawskiego, specjalistką od historii wieku XVIII.
„Dlaczego Katarzyna postawiła na Stanisława Antoniego Poniatowskiego? Oczywiście w popularnych wyobrażeniach polskich, datujących się od XIX wieku, nawet od XVIII, jest przekonanie, że dlatego, że był jej kochankiem. Ale to nie jest prawda. To były czysto polityczne względy. Ona o tym bardzo wyraźnie napisała do Fryderyka Wielkiego, z którym zawarła sojusz przed elekcją, żeby w razie czego mieć pomoc w nim. Otóż podkreślała trzy elementy. Po pierwsze sujet convenable, czyli „człowiek odpowiedni”, i to jest pokłosie tego, że go znała. Sądziła, że będzie posłuszny. Odpowiedni to znaczy posłuszny. Ale ważniejsze były inne elementy.” – opowiadała prof. Zielińska, dodając w innym miejscu – „O niesterowalności Rzeczypospolitej i o tym wielkim rozczarowaniu Stanisławem Augustem Czartoryskim Katarzyna wiedziała już od początku 1765 roku. Natomiast geneza rozbioru nie jest dla nas do końca jasna. Nie znaleźliśmy w źródłach, także rosyjskich, takiego dokumentu, czy takiego listu, takiego źródła, które by nam mówiło: „Postanowiłam dokonać rozbioru”. Wiemy teraz tylko, że była to decyzja Rosji, do której zaproszono Prusy i Austrię”.
