Chris McNab – „Elita Hitlera. SS w latach 1939-1945” – recenzja i ocena

Każdy historyk, zajmujący się tematyką tak specyficznej formacji wojskowej, jaką była Waffen-SS, musi uważać, aby w prowadzonej przez siebie narracji, nie ulec fascynacji tą organizacją. Choć jej żołnierze potrafili być niezwykle waleczni, to sama ta formacja miała na swoim koncie trudne do zliczenia zbrodnie wojenne. Tymczasem współcześnie Waffen-SS jest zbyt często kojarzone przez pryzmat elitarności i „bohaterskiej krucjaty” przeciwko Związkowi Radzieckiemu. Takiemu postrzeganiu Waffen-SS sprzyjają również wydawane na polskim rynku (coraz częściej) pamiętniki byłych SS-manów, którzy mają skłonność do „wybielania” swojej przeszłości. Mając na uwadze sam tytuł książki, do lektury pracy brytyjskiego historyka Chrisa McNaba przystąpiłem z pewnymi obawami.

„Elita Hitlera” to już trzecia, obok „Armii Hitlera” oraz „Orłów Hitlera”, praca McNaba wydana nakładem Wydawnictwa RM,. Brytyjski autor specjalizuje się w historii militariów oraz techniki wojskowej. Opublikował dotychczas ponad 40 książek, z których większość ukazała się w znanym brytyjskim wydawnictwie „Osprey Publishing”. Recenzowana przeze mnie pozycja ukazała się po raz pierwszy na rynku angielskim w 2013 roku. Polskie wydanie, poza zmianą okładki, niczym nie różni się od oryginału. Praca liczy łącznie 376 stron, składa się z sześciu rozdziałów oraz zawiera szereg archiwalnych zdjęć, wykresów oraz rycin przedstawiających żołnierzy i dowódców Waffen-SS.

Brytyjczyk rozpoczyna swą narrację od zarysowania początków kariery politycznej Adolfa Hitlera oraz późniejszego powstania Schutzstaffel (SS), czyli tzw. „sztafet ochronnych” przyszłego Führera III Rzeszy. Autor szczegółowo omawia stopniowy rozrost przybocznej straży Hitlera, która po przejęciu jej przywództwa przez Heinricha Himmlera przekształciła się w potężną siłę, mającą wpływ na każdy aspekt życia w III Rzeszy. Pierwszy rozdział zawiera też skrótowy opis walk toczonych przez dywizje Waffen-SS na frontach II wojny światowej, co później zostaje rozszerzone w kolejnych częściach pracy pt. „Dni Zwycięstw”, „Przełom w przebiegu wojny” oraz „Dywersyfikacja oraz ostateczny krach”.

Wspomniane rozdziały szczegółowo przedstawiają historię powstania, szlak bojowy oraz sylwetki dowódców dywizji Waffen-SS w latach 1939-1945. Całość przedstawiono w ujęciu chronologicznym. Czytelnik sam może zobaczyć, że właściwie tylko kilka (z 38 powstałych do 1945 roku) dywizji Waffen-SS, miało etnicznie ściśle niemiecki charakter – pozostałe były złożone w większości z ochotników z niemal całej Europy.

Autor nie skupia się wyłącznie na opisie działań bojowych. Sprawnie zobrazowany został proces rekrutacji do jednostki, wyszkolenie, ekwipunek i umundurowanie używane na froncie, taktyka oraz metody indoktrynacji stosowanej wśród żołnierzy Waffen-SS. Sporo miejsca poświęcono również wyjaśnieniu skomplikowanej symboliki, która była wykorzystywana przez SS i Waffen-SS. Nie zabrakło również miejsca na opis działalności Ordungspolizei, Eisantzgruppen, czy wyjaśnienia różnicy pomiędzy Allgemeine-SS a Waffen-SS. Całość, o czym wspomniałem, uzupełnione jest przez świetny materiał fotograficzny i ilustracyjny, który w całości pochodzi z dotychczas wydanych publikacji Ospreya, dotyczących niemieckich sił zbrojnych w okresie II wojny światowej.

Sam tytuł książki „Elita Hitlera” został w moim przekonaniu wybrany trochę na wyrost i w znacznej mierze stanowi chwyt marketingowy. Nie od dziś wiadomo, że książki ze słowem „Hitler” w tytule doskonale się sprzedają. Na kartach swojej pracy McNab, doskonale pokazuję, że „elitarność” SS, a później również Waffen-SS była w gruncie rzeczy pozorna, a pod płaszczykiem „aryjskich ideałów” kryły się przede wszystkim potworne zbrodnie oraz wykorzystywanie żołnierzy tej formacji w charakterze „mięsa armatniego”. Obok opisów krwawych walk SS-manów, autor rzetelnie przedstawia popełniane przez nich zbrodnie, takie jak masakra pod Oradour-Sur-Glane czy stłumienie powstania w getcie warszawskim. Historia poszczególnych dywizji, zwłaszcza tych złożonych z obcokrajowców, bardzo dobrze pokazuje natomiast, że pobudki i motywy wstępowania do tej „elitarnej” formacji były skrajne różne, nierzadko odbiegając od „aryjskich” założeń SS i jej zbrojnego ramienia. W recenzowanej pracy poświęcono temu zagadnieniu sporo miejsca, co też powinno ostudzić zapał potencjalnych obrońców tej formacji, którzy widzą w niej wyłącznie „szlachetnych aryjskich rycerzy”.

„Elita Hitlera” stanowi udaną syntezę dotychczasowej wiedzy na temat dziejów Waffen-SS, które zostały połączone przez autora w jedną książkę. Dzięki temu czytelnik otrzymuje do rąk pracę, która w przystępny sposób umożliwia zrozumienie genezy, rozwoju oraz upadku Waffen-SS. Praca Chrisa McNaba, stanowi moim zdaniem podstawową pozycję dla wszystkich osób, które dopiero odkrywają temat tej niewątpliwie ciekawej, ale i w równym stopniu przerażającej formacji wojskowej z okresu II wojny światowej.