Chris Cleave - „Dzielnym będzie przebaczone” - recenzja i ocena

Autor książki imał się różnych zajęć, przez pewien czas był dziennikarzem związanym m.in. z „Daily Telegraph”, a kilka lat temu postanowił poświęcić się wyłącznie pisarstwu. Debiutanacka powieść Chrisa Cleave'a „Drogi Osamo” okazała się międzynarodowym bestsellerem, a miarą jej sukcesu była też szybka ekranizacja. Uznanie czytelników zdobyła też druga jego książka, „Między nami”. „Dzielnym będzie przebaczone” na rynku anglojęzycznym ukazała się w ubiegłym roku, czyli polski czytelnik ma możliwość dość szybkiego zapoznania się z nią.

Na pomysł napisania swej najnowszej powieści pisarz wpadł pod wpływem wspomnień swojego dziadka, Davida Hilla, kapitana Artylerii Królewskiej. Podczas drugiej wojny światowej służył on na oblężonej przez wojska państw Osi Malcie. Zetknął się wtedy z Randolphem Churchillem, synem premiera, prowadzącym werbunek do powstającego SAS. Pomysł poświęcenia książki postaci Churchilla upadł jednak – wprawdzie był on osobą fascynującą, ale Cleave'a znacznie bardziej zafascynował jego własny dziadek. Udał się więc na Maltę, odwiedzał miejsca w których przebywał przodek, a także rozmawiał z Maltańczykami pamiętającymi drugą wojnę. Ostatecznie zdecydował się na opisanie losów postaci całkowicie fikcyjnych, aczkolwiek luźno inspirowanych doświadczeniami członków jego rodziny.

„Dzielnym będzie przebaczone” to osadzona w realiach wojennych powieść obyczajowa z silnie zarysowanym wątkiem miłosnym. Dla polskiego czytelnika może być interesująca z uwagi na różnice w postrzeganiu II wojny światowej w Wielkiej Brytanii i w naszym kraju. Dla nas konflikt ten jest jedną z największych tragedii dziejowych i kojarzy się przede wszystkim martyrologicznie. Brytyjczycy traumatyczne wspomnienia wiążą raczej z I wojną światową, tragedią okopów Sommy i błota Passcheandaele.

Bardzo ciekawe jest to, co Cleave pisze o swoich babciach, które obydwie miały wkład w wysiłek wojenny – jedna jako nauczycielka, druga jako kierowca ambulansu. Otóż żadna z nich nie tylko nie dała się namówić na rozmowy o wojnie podczas prac nad książką, ale także niezbyt często poruszały ten temat przez całe swoje życie. Wojna była dla nich, jak określił to autor, „czymś krótkim i nieprzyjemnym”, czemu nie warto poświęcać wiele uwagi. Tym niemniej temat II wojny światowej stale obecny jest w brytyjskiej kulturze, także popularnej. Wciąż powstaje wiele filmów czy książek opowiadających o wkładzie walczących na różnych frontach żołnierzy w zwycięstwo koalicji antyhitlerowskiej, a także o herozimie ludności cywilnej. Wojenne realia okazują się też być idealną scenrią dla romantycznej opowieści.

W powieści nie ma może wyraźnie zarysowanego bohatera głównego, ale w moim odczuciu postacią wokół której ogniskują się wszystkie wątki jest Mary North, dziewczyna z wyższych sfer (córka członka Parlamentu), która pragnie wnieść swój wkład w narodowy wysiłek wojenny i zostaje przez War Office skierowana do pracy jako nauczycielka (mimo że marzyła raczej o karierze w wywiadzie). Praca w szkole przysparza Mary wiele problemów, aby wykaraskać się z nich zbliża się do Toma Shawa, urzędnika oświatowego, którego warunki wojenne uczyniły dość wpływowym, wkrótce zresztą ta zawarta z do bólu pragmatycznych pobudek znajomość zaczyna nabierać rumieńców. Dziewczyna poznaje też przyjaciela Toma, konserwatora dzieł sztuki Alistaira, który wkrótce wyrusza na front. Ważnym wątkiem powieści jest też znajomość Mary North z przyjaciółką Hildą. Nie zamierzam pisać zbyt wiele o fabule książki, szczególnie jakie uczuciowe konfiguracje zaistnieją pomiędzy tą czwórką – miałoby to zresztą równie wiele sensu, co dzielenie się w recenzji kryminału informacją, że zabił ogrodnik.

Główną osią fabularną są perypetie Mary North, ze szczególnym uwzględnieniem jej życia miłosnego, choć istotne są również jej przyjaźń z Hildą i relacje z matką. Losy Toma i Alistaira pozwalają z kolei autorowi na rozbudowanie wątków stricte wojennych – opisane są między innymi walki we Francji oraz wspominana już obrona Malty. Co warto podkreślić, wojna nie jest tu pokazana jako porywająca męska przygoda, ale raczej tak jak wygląda ona w rzeczywistości. Obecny jest również pewien wątek społeczny – ulubionym uczniem Mary jest czarnoskóry Zachary, stykający się z murem rasowych uprzedzeń. Na pierwszy rzut oka może się to wydawać nieco nachalnym wciskaniem do książki „politycznej poprawności”, jednak warto pamiętać, że społeczeństwo brytyjskie nie było wówczas tak wielokulturowe jak obecnie i postawy rasistowskie (nawet jeśli nie nacechowane jakąś wrogością) rzeczywiście mogły być częstsze. Niezaprzeczalnymi atutami powieści są bardzo ciekawe ukazanie życia codziennego wojennego Londynu oraz nienachalny, bardzo specyficzny angielski humor obecny w dialogach.

Musze przyznać, że mój stosunek do powieści Chrisa Cleave'a uległ znacznej zmianie w trakcie lektury. Choć książka jest dość obszerna, czyta się ją szybko. Przez długi czas lektura nie sprawiała mi większej przyjemności. Postaci wydawały mi się papierowe, ich dylematy nie poruszały mnie, ich uczucia nie wzruszały mojego serca. Jednak im dalej posuwałem się w lekturze, tym trudniej było mi się od niej oderwać. Ostatnie ok. 150 stron przeczytałem nie mogąc się od książki oderwać nawet na chwilę. Jeśli dla kogoś romantyczna miłość romantyczna i okrucieństwo wojny stanowią interesujące połączenie, to szukając lektury na lato koniecznie musi sięgnąć po „Dzielnym będzie przebaczone”. Gorąco polecam!