Chris Bellamy – „Wojna absolutna. Związek Sowiecki w II wojnie światowej” – recenzja i ocena

Autorem „Wojny absolutnej” jest Chris Bellamy: dziennikarz, historyk, profesor Military Science and Doctrine i dyrektor Security Studies Institute na uniwersytecie w Cranfield. Ka-rierę rozpoczynał jako żołnierz, później pełnił wysokie funkcje w Ministerstwie Obrony Na-rodowej w Londynie. W latach 1990–1997 wielokrotnie pełnił funkcję korespondenta wojen-nego w Zatoce Perskiej, w Bośni i w Czeczenii. Swoją rozprawę doktorską Bellamy napisał pod okiem profesora Johna Ericsona, który zaraził swojego podopiecznego sympatią do Rosji. Rusofilizm autora daje się wyraźnie odczuć w czasie lektury: podziw i sympatia dla narodów ZSRR walczących z niemieckim najeźdźcą kosztem wielkich poświęceń i strat jest bardzo wyraźna.

Początek przygody z „Wojną absolutną” zapowiada się bardzo obiecująco. W pierwszym roz-dziale autor pokazuje m.in. wpływ Wielkiej Wojny Ojczyźnianej na demografię Związku Ra-dzieckiego, a później Rosji. Przez kolejne rozdziały przechodzi się błyskawicznie. Swoiste „geograficzne” ujęcie pozwala czytelnikowi zrozumieć, jaki wpływ na działania wojenne i logistykę miał właśnie geograficzny aspekt rozszerzania się frontu na wschód. Autor skupił się na podejściu operacyjnym, militarno-strategicznym, polityczno-strategicznym (w ramach Związku Radzieckiego) oraz makrostrategicznym (w ramach koalicji). Takie ujęcie pozwala zrozumieć, dlaczego większość najważniejszych bitew Wielkiej Wojny Ojczyźnianej (poza bitwami o Moskwę, Stalingrad, pod Kurskiem i oblężeniem Leningradu) miała miejsce poza granicami Rosji – na Ukrainie, Białorusi, w państwach bałtyckich, Polsce i Niemczech.

To z kolei stanowi punkt wyjścia dla zrozumienia sukcesów i porażek armii radzieckiej i nie-mieckiej. Okazuje się w istocie, że II wojna światowa nie stanowiła jednolitego konfliktu, lecz tworzyło ją wiele całkiem odrębnych wojen. Wybuchały one wraz z wciągnięciem do niej kolejnych mocarstw wojskowych i gospodarczych. Duża ilość map i ich czytelność powoduje, że łatwo wyobrazić sobie i zrozumieć działania wojenne. Arcyciekawe wydaje się w szczególności odwołanie do nieco zapominanej filozofii wojny Carla von Clausewitza. Nie-stety, podczas czytania bardzo denerwujące są odwołania do kolejnych rozdziałów. Bellamy ma tendencję do dogłębnego analizowania jakiejś kwestii, aby nagle przerwać analizę w jej środku i odesłać do innego rozdziału. Powoduje to w konsekwencji, że czytelnik traci wątek, a narracja traci na płynności.

Autor skupia się na okresie przedwojennym i pierwszych dwóch latach konfliktu, uważając, że dla zrozumienia wojny na Wschodzie jest to okres najważniejszy. Wydaje mi się jednak, że chociaż książka Bellamy’ego stanowi bardzo dobre wprowadzenie do tematyki II wojny świa-towej, to jednak dla bardziej doświadczonego historyka nie będzie to pozycja o szczególnym znaczeniu. W bardzo interesujący sposób przedstawiona jest kwestia spraw wywiadowczych w przededniu operacji Barbarossa. Świetnie opisane są mechanizmy przygotowania Moskwy do obrony. Takich wartościowych informacji, jak choćby ta dlaczego operacja została nazwa-na przydomkiem Fryderyka Barbarossy, rozsianych jest niezwykle dużo. Niewiele jest jednak tam informacji, które wniosłyby nowe fakty do wiedzy o wojnie na froncie wschodnim.

Niestety tłumaczenie książki nie jest imponujące. Jej autorzy często popełniają błędy: stosują wymiennie nazwy Czechy i Bohemia, generał Boldin i Bołdin czy panzer dywizje zamiast dywizje pancerne. Innym problemem technicznym w książce jest to, że o ile mapy są bardzo czytelne, o tyle tabele niestety nie. Cyfry zlewają się ze sobą i trudno odnaleźć odpowiednią kolumnę do właściwej informacji.

Podsumowując, autor, który podejmuje się tematyki tak obszernej zawsze będzie narażony na krytykę ze strony czytelników. Rozmiar zagadnienia powoduje, że niemożliwe było dla autora przebrnięcie przez wszystkie archiwa w ponad dwudziestu krajach, toteż stosunkowo łatwo jest wyłapywać różne niedociągnięcia w opisie wydarzeń. Wielkim plusem książki jest to, że jest łatwo dostępna i można ją kupić w całej Polsce. Do minusów można zaliczyć to, że jest nieco chaotyczna, choć momentami trudno wskazać czy winny jest autor czy raczej tłumacze-nie. Jednak ogólna ocena jest pozytywna, gdyż w książce można znaleźć wiele interesujących informacji, jak choćby o ucieczkach wilków ze wschodu za zachód w czasie rozwoju działań wojennych czy też o przyznaniu Józefowi Stalinowi tytułu „Człowieka Roku” w 1942 przez amerykański magazyn „Time”.

Redakcja: Sebastian Adamkiewicz i Michał Przeperski

Korekta: Justyna Piątek