Bożonarodzeniowe zwyczaje w krajach egzotycznych
Zobacz także:
Filipiny – najdłuższe świętowanie na świecie
Filipiny to kraj 7100 wysp, a dominującą religią jest katolicyzm. Jak podaje Sofie Maria Brand, „to jedyne państwo w Azji, w którym mieszka tak wielu chrześcijan”. Mieszkańcy słyną z uwielbienia do celebrowania świąt. Tutaj już we wrześniu z radia płyną kolędy i pastorałki, a wnętrza zdobią kolorowe lampiony, nazywane parole. Ozdoby symbolizują gwiazdę betlejemską, a wykonuje się je z papieru i bambusa.
Do charakterystycznych zwyczajów należy Simbang Gabi. To dziewięciodniowe nabożeństwa odbywające się od 16 do 24 grudnia, zazwyczaj o świcie. Mieszkańcy uważają, że jeśli będą uczestniczyć we wszystkich, spełni się jedno z ich życzeń. Z kolei 24 grudnia, podobnie jak u nas, odbywa się pasterka. Tuż po niej rodzina gromadzi się w mieszkaniu i wspólnie spożywa obfitą kolację zwaną Noche Buena. Podczas tej świątecznej uczty królują dania takie jak lechon (pieczony prosiak) czy bibingka (ciasto ryżowe lub rodzaj naleśnika ryżowego), a także kasztany i sałatkę z orzechów kokosa. Popija się to wszystko gęstym kakaem.
28 grudnia Filipińczycy obchodzą Dzień Niewiniątek, wspominając dzieci zamordowane na polecenie Heroda w Betlejem.
Świętowanie kończy się świętem Trzech Króli, celebrowanym w pierwszą niedzielę stycznia.
Kenia – msze pod gołym niebem
W Kenii, gdzie chrześcijaństwo również odgrywa ważną rolę, Boże Narodzenie ma charakter zarówno religijny, jak i wspólnotowy. W wielu regionach, z uwagi na ciepły klimat, nabożeństwa odbywają się na świeżym powietrzu, a wierni ubrani są w kolorowe stroje regionalne. Świętowanie obejmuje dzielenie się posiłkami z sąsiadami, często na otwartych przestrzeniach. Popularnym daniem jest nyama choma, czyli grillowane mięso.
Brazylia – tropikalne święta z europejskimi wpływami
W Brazylii, gdzie Boże Narodzenie przypada na gorącą porę roku, tradycje łączą elementy europejskie z lokalnymi akcentami. Wieczerza wigilijna wygląda tu jednak bardzo podobnie jak w Polsce. Rodzina gromadzi się przy wspólnym stole, aby świętować, a później wspólnie wziąć udział w pasterce, którą Brazylijczycy określają mianem Missa do Galo. Dzieci podarkami obsypuje Papai Noel, czyli brazylijska wersja Świętego Mikołaja, który często przybywa na plaże w lekkim stroju.
W święta spożywana jest Ceia de Natal, świąteczna kolacja z tradycyjnymi daniami, takimi jak farofa (mąka maniokowa z dodatkami) i pernil (pieczona szynka). Popularne są też widowiska świąteczne jak pastorinhas, czyli przedstawienia nawiązujące do historii narodzin Jezusa, prezentowane na ulicach i w kościołach.
Indie – Boże Narodzenie wśród świateł
W Indiach, gdzie chrześcijanie stanowią mniejszość, bowiem grupa ta nie liczy nawet 5 proc., Boże Narodzenie jest obchodzone z dużym zaangażowaniem, szczególnie w regionach takich jak Goa. W wielu miejscowościach funkcjonuje zwyczaj bielenia domów. Niektórzy dodatkowo ozdabiają je lampkami i ręcznie wykonywanymi gwiazdami. Ubiera się też choinkę i tworzy szopki. Jednakże najważniejszym elementem świętowania są nabożeństwa, a punktem kulminacyjnym pasterka, której towarzyszy śpiewanie kolęd w wielu językach.
Przygotowanie lokalnych smakołyków rozpoczyna się już 1 grudnia. Popularne są wtedy laddu, czyli kuleczki z mąki kukurydzianej, które smaży się w głębokim oleju czy kidyo - małe świderki powstające z kawałków smażonego ciasta, które następnie posypuje się cukrem pudrem. Znane są też inne lokalne specjały, takie jak: kulkuls (smażone ciasteczka) i dodol (ciasto ryżowe).
Także i tu dzieci odwiedza św. Mikołaj. Przyjmuje się, że mieszka w Himalajach, a ma tyle imion ile języków występuje na terenie kraju. Po tamilsku brzmi ono świąteczny Thaathaa, albo w hindi - świąteczny Baba. O północy w wigilię mieszkańcy Indii także uczestniczą w pasterce.
Meksyk – Las Posadas i piñaty
W Meksyku tradycje świąteczne mają silny charakter wspólnotowy i teatralny. Wraz z nadejściem grudnia zapalane są światełka na 90-metrowej, sztucznej choince. Ważnym wydarzeniem jest święto Matki Boskiej z Guadelupe celebrowane 12 grudnia, a także przypadająca 23 grudnia Noc Rzodkiewek (La Noche de Rabanos). Wydarzenie to odbywa się w miejscowości Oaxaca od 1897 roku, a jego nazwa pochodzi od małych figurek rzeźbionych z rzodkiewek. Ich twórcy prześcigają się, startując w konkursie dla rękodzielników.
Natomiast bezpośredni związek z Bożym Narodzeniem ma tradycja Las Posadas przedstawiająca wędrówkę Marii i Józefa do Betlejem. To nabożeństwa, które odbywają się przez 9 dni przed wigilią - od 16 do 24 grudnia. Liczba dni symbolizuje 9 miesięcy ciąży. Las Posadas inaugurowane jest procesją, na czele której na osiołku jedzie kobieta wcielająca się w postać Marii, a tuż obok niej kroczy osoba przebrana za Józefa. Pielgrzymi śpiewając, wędrują od domu do domu, prosząc o schronienie. W finale korowód dociera do domu, w którym jego uczestnicy zostają ugoszczeni tradycyjnymi meksykańskimi przekąskami.
Podczas świętowania rozbija się też piñatę, czyli glinianą lub papierową kulę wypełnioną słodyczami. Wigilia i 25 grudnia w Meksyku wygląda podobnie jak w Polsce, z tą różnicą, że podczas wieczerzy, odbywającej się po pasterce, spożywa się pieczonego indyka i liście kukurydzy nadziewane mięsem i warzywami. Z kolei najmłodsi zajadają się tortem ananasowym, który popijają kakaem z cynamonem i ciastem kukurydzianym.
W niektórych rodzinach prezenty rozdaje się w wigilię, ale większość czeka do 6 stycznie, kiedy to Trzej Królowie odwiedzają domy i zostawiają podarki w... butach!
W meksykańskim kalendarzu w grudniu znajduje się jeszcze jeden wyjątkowy dzień. To 28 grudnia, kiedy obchodzi się „Santos Inocentes”, czyli Dzień Niewiniątek. Ustanowiono go, aby upamiętnić dzieci skazane przez króla Heroda na śmierć, aby zapobiec spełnieniu się przepowiedni o narodzinach Jezusa.
Australia – grillowanie w plenerze
Boże Narodzenie w Australii, przypadające na lato, ma charakter swobodny i związany z życiem na świeżym powietrzu. Australijczycy najczęściej urządzają świąteczne spotkania przy grillu czy barbecue na plaże, rezygnując z tradycyjnych obiadów. Nie brakuje jednak śpiewania kolęd (Carols by Candlelight) przy świecach na świeżym powietrzu, co stanowi jedną z najbardziej charakterystycznych tradycji. To jednak nie wszystko. Na niektórych plażach pojawia się św. Mikołaj, który surfuje na falach.
Japonia – święta jako czas romantyczny
W Japonii, gdzie chrześcijaństwo jest religią mniejszościową (0,7 proc.), Boże Narodzenie ma głównie charakter świecki i komercyjny. Miasta ozdabiają świetlne iluminacje, tworzące wyjątkowy klimat. Ustawiane są też choinki przystrojone nie tylko bombkami, ale i wachlarzami czy parasolkami. Japończycy obchodzą wówczas Kurisumasu, święto przypominające walentynki, będące czasem pielęgnowania uczuć. Zamiast 12 potraw na japońskim stole króluje „christmas cake”, czyli bardzo słodkie ciasto i.... pieczony kurczak. Z tym drugim daniem wiąże się pewna anegdota. Pod koniec lat 70. XX wieku Amerykanie przekonywali Japończyków, że na tradycyjnym świątecznym stole na Zachodnie musi znajdować się właśnie kurczak. Przekazowi wtórowała kampania reklamowa KFC promująca spożywanie drobiu.
Świąteczne dekoracje zdejmuje się już 25 grudnia. Wtedy też rozpoczynają się przygotowania do najważniejszego święta w roku, czyli do Nowego Roku. Japończycy początek roku spędzają w gronie najbliższych, a 7 stycznia jedzą ryż na wodzie z siedmioma różnymi przyprawami. Uważa się, że takie danie przywróci równowagę w żołądku po świątecznym ucztowaniu.
Ile krajów, tyle różnych sposobów świętowania
Zwyczaje świąteczne w krajach egzotycznych ukazują, jak lokalne tradycje i kultura wpływają na obchody Bożego Narodzenia. W wielu miejscach adaptacja tego chrześcijańskiego święta zaowocowała unikalnymi i fascynującymi praktykami, które łączą elementy religijne z miejscowymi zwyczajami. To przypomnienie, że duch świąt polega na jedności, wspólnocie i dzieleniu się radością, niezależnie od szerokości geograficznej.
Źródła:
Brand S. M., Święta na świecie, Kraków 2021.
