Bliżej prawdy o Enigmie?

Trójka matematyków z Uniwersytetu Poznańskiego: Marian Rejewski, Jerzy Różycki i Henryk Zygalski w 1929 roku przeszła kurs kryptologii organizowany przez wywiad polski, a trzy lata później została zatrudniona przez Biuro Szyfrów Sztabu Generalnego WP. W grudniu 1932 roku Marian Rejewski złamał kod Enigmy, niemieckiej elektromechanicznej wirnikowej maszyny szyfrującej, którego złamanie kryptolodzy alianccy uznali za niemożliwe. Trzej Polacy aż do wybuchu wojny pracowali nad dekryptażem niemieckich komunikatów wojskowych i pokonywaniem modyfikacji wprowadzanych przez Niemców. Tuż przed wybuchem wojny, w lipcu 1939 roku, podczas konferencji w Pyrach przekazali wypracowaną przez siebie dokumentację wywiadowi brytyjskiemu i francuskiemu. W czasie wojny nie dopuszczono ich już do pracy przy szyfrach. Złamanie kodu przez Polaków leżało u podstaw sukcesu brytyjskiego ośrodka wywiadowczego w Bletchley Park, w którym przez cały okres wojny odczytywano niemieckie depesze. Zachodni historycy szacują, że złamanie Enigmy skróciło czas trwania drugiej wojny światowej o 2–3 lata.

Informacje dotyczące złamania Enigmy były ściśle tajne przez kilkadziesiąt lat. Pierwsza wzmianka o tym fakcie i udziale polskich matematyków pojawiła się w pracy historyka Wojskowego Instytutu Historycznego, Władysława Kozaczuka z 1967 roku. W latach 70. ukazało się wiele prac, przede wszystkim zachodnich, będących jednak w większości spekulacjami na temat złamania niemieckiego superszyfru. Publikacje te pomijały lub pomniejszały faktyczne zasługi Polaków. Dopiero w 1982 roku pojawiła się praca Gordona Welchmana, byłego pracownika Bletchley Park, która przedstawiała prawdziwy opis wydarzeń, a jednocześnie była początkiem poważnych badań nad historią Enigmy i tajemnicą jej złamania. Na Zachodzie powstało szereg opracowań przedstawiających w obszerny sposób temat niemieckiego szyfru. W Polsce to właśnie wydana książka Marka Grajka jest pierwszą pełną monografią przedstawiającą to zagadnienie, dodatkowo prezentującą je z punktu widzenia zawodowego kryptologa.

Podczas konferencji autor zaprezentował krótką historię złamania kodu i działalności polskich kryptologów. Ponadto przedstawił dotychczasowy stan polskich i zagranicznych badań na ten temat oraz określił główne problemy, które stoją przed badaczami tego zagadnienia. Grajek podkreślał, że zarówno kryptolodzy, jak i historycy wiedzą jak wygląda prawda o złamaniu Enigmy. Zwrócił jednocześnie uwagę na to, że w powszechnym mniemaniu znaczący udział Polaków w tym wydarzeniu jest zapomniany, czego przykładem jest chociażby film na podstawie książki Roberta Harrisa Enigma z 2001 roku (reż. M. Apted).

W spotkaniu uczestniczyła także córka Mariana Rejewskiego, Janina Sylwestrzak oraz dr Jan Ciechanowski, historyk zajmujący się badaniem udziału polskiego wywiadu w drugiej wojnie światowej. W swej wypowiedzi Ciechanowski stwierdził: „Jeszcze wiele przed nami w kwestii prawdy o Enigmie”.

Wydanie książki Enigma. Bliżej prawdy wpasowuje się w szereg wydarzeń, które upamiętniają przypadającą w grudniu br. 75. rocznicę złamania przez Mariana Rejewskiego kodu Enigmy. 10 listopada w Poznaniu odsłonięto pomnik upamiętniający polskich kryptologów. Natomiast 10 grudnia na Wojskowej Akademii Technicznej odbędzie się konferencja naukowa poświęcona historii złamania Enigmy.

Recenzja książki Marka Grajka pojawi się w serwisie Histmag.org w przyszłym miesiącu.