Barbara Gawryluk – Janek, pseudonim „Żegota” – recenzja i ocena
Barbara Gawryluk – Janek, pseudonim „Żegota” – recenzja i ocena
Barbara Gawryluk jest autorką książek dla dzieci, dziennikarką i tłumaczką z języka szwedzkiego. Od ponad 30 lat pracuje w Radiu Kraków, w którym prowadzi m.in. autorską audycję „Alfabet” skierowaną do dzieci i młodzieży. Laureatka wielu nagród literackich. Została wyróżniona nagrodą Polskiej Sekcji IBBY za upowszechnianie czytelnictwa. Król Szwecji uhonorował ją Krzyżem Kawalerskim klasy I Orderu Gwiazdy Polarnej.
„Janek, pseudonim Żegota” to kolejna powieść z serii Wojny dorosłych – historie dzieci, która ukazała się nakładem Wydawnictwa Literatura. Głównego bohatera poznajemy jako nastoletniego chłopca, chcącego walczyć o Polskę. Perypetie Janka ukazują obraz pogrążonego w wojnie Lwowa, przeplatając wątki rodzinne, przyjacielskie, narodowe, jak również społeczne. Czytając książkę widzimy, co było najważniejsze w życiu codziennym i to, że każdy dzień mógł być tym ostatnim. Dostrzegalna jest także przemiana głównego bohatera, który z szesnastoletniego chłopca staje się dojrzałym mężczyzną i to zaledwie w ciągu dwóch-trzech lat. Jak z harcerza staje się partyzantem. Jak z partyzanta staje się jeńcem. Jak z jeńca staje się wolnym człowiekiem.
W mojej opinii czasy wojny przedstawiono w tej powieści w sposób nietypowy i nieszablonowy. Budująca historia nastraja dużą dozą pozytywnych myśli, jednocześnie pokazując okrucieństwa wojny w mniej dosadny sposób. Biorąc pod uwagę zakres wiekowy dzieci, dla których książka jest przeznaczona (8–12 lat) może stanowić jedną z pierwszych publikacji o tematyce wojennej w życiu dziecka.
Książka napisana została prostym językiem, w który niekiedy wplecione są trudniejsze słowa, niemieckojęzyczne zwroty czy skróty. Aczkolwiek pomyślano i o tym, dodając przy nich przypisy objaśniające (np. wyjaśnienie słowa wachman czy rozwinięcie skrótu rkm). Na dużą uwagę zasługuje pierwszoosobowa narracja książki. Przedstawiona historia ma formę pamiętnika, od którego trudno się oderwać.
Samo wydanie publikacji także jest bardzo atrakcyjne. Mimo niewielkiej liczby stron, książka jest ładnie ilustrowana kolorowymi rycinami i oprawiona w twardą okładkę. Duża czcionka nadaje łatwości czytaniu, a krótkie rozdziały podzielone zostały tematycznie oraz chronologicznie, ułatwiając zrozumienie całej historii. Fabuła jest bardzo dynamiczna, a to za sprawą przedstawienia jedynie najważniejszych wątków z życia głównego bohatera.
Uważam, że publikacja ma duży walor edukacyjny. Przedstawia wojnę oczami nastoletniego chłopca, dla którego miłość do ojczyzny ma ogromne znaczenie. Prezentowany patriotyzm jest jednak bardzo racjonalny, jednocześnie ukazując rozsądek głównego bohatera. Dodatkowo w różnych miejscach książki przebijają się wartości, które mają być przesłaniem dla młodych – podkreśla się duże znaczenie edukacji i wykształcenia, więzów rodzinnych oraz tego, jak ważne są dla dzieci wzorce najbliższych – rodziców czy rodzeństwa.
Trudno doszukać się większych mankamentów. W mojej opinii przedstawiona historia jest rzetelna i niepodkoloryzowana, a niektóre aspekty, mimo że uładzone, nie są dzięki temu brutalne dla dzieci.
Myślę, że pamiętnikowa forma powieści spodoba się wielu czytelnikom i to nie tylko tym Najmłodszym. Jest to także ciekawa propozycja do zapoznania dziecka z tematyką wojenną, choć warto przypomnieć, że niższa granica wieku to 8 lat. Ładne wydanie książki zachwycić może także jako propozycja prezentowa.
